Mong muốn nghỉ ngơi của Thiên hoàng được nhiều người dân thông cảm nhưng cũng có thể mở ra những vấn đề tranh luận mới cho đất nước.
Nhật hoàng Akihito. Ảnh: Reuters
Nhật hoàng Akihito, 82 tuổi, hôm 8/8 có bài phát biểu trên truyền hình tỏ ý muốn thoái vị vì sức khỏe yếu. Nhật Bản là nước quân chủ lập hiến, luật pháp nước này hiện không có quy định về việc thoái vị. Nhật hoàng Akihito không thể công khai yêu cầu sửa đổi luật pháp vì hiến pháp Nhật Bản năm 1947 cấm Thiên hoàng can thiệp vào chính trị.
Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cho biết chính phủ sẽ xem xét nghiêm túc bài phát biểu của Nhật hoàng. Tuy nhiên, theo NYTimes, thay đổi không đến dễ dàng tại Nhật Bản, chính phủ phải đối mặt với vấn đề hóc búa: Họ có thể bị chỉ trích cả khi cho phép thay đổi hoặc ngăn chặn việc đó.
Nếu chính phủ sửa đổi luật để đưa ra quy định về việc truyền ngôi, họ có thể làm dấy lên mối lo ngại về sức ảnh hưởng của họ đối với gia đình hoàng tộc, các nhà phân tích nhận xét.
“Cả hai bên cánh tả và cánh hữu sẽ phải thận trọng trong việc bảo đảm quá trình này không làm suy yếu thể chế”, Sheila A. Smith, một chuyên gia Nhật Bản tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại, nói.
Tuy nhiên, nếu chính phủ chần chừ kéo dài thời gian thực hiện mong muốn của Nhật hoàng, họ có thể khiến nhiều người dân bất bình.
“Đây là một quốc gia lão hóa, và sẽ có rất nhiều người thông cảm với mong muốn nghỉ ngơi của Nhật hoàng”, Tobias Harris đến từ Teneo Intelligence, một công ty tư vấn rủi ro chính trị, đánh giá.
Cuộc điều tra dư luận được thực hiện bởi truyền thông Nhật Bản cho thấy đa phần công chúng ủng hộ mong muốn thoái vị của Nhật hoàng Akihito. Có đến 85% số người được hỏi nói rằng họ ủng hộ việc sửa đổi Luật Hoàng tộc để cho phép việc đó.
“Chúng ta luôn nói về Nhật hoàng với tinh thần tôn kính, nhưng lại trói buộc ông ấy như một nô lệ”, Daisuke Kodaka, 34 tuổi, một nhân viên tại công ty mỹ phẩm tại Tokyo, nói. “Ông ấy là biểu tượng của chúng ta nhưng ông ấy lại không được hưởng quyền như người bình thường. Chúng ta nên công nhận quyền lợi của ông ấy”.
Yuri Kobayashi, một nhân viên bán thời gian từ Funabashi, thành phố gần Tokyo, cho biết cô nhận ra làm hoàng đế không phải là công việc dễ dàng. “Tôi nhận ra rằng Nhật hoàng đã cố gắng hết sức. Tôi muốn ông ấy được nghỉ ngơi”.
“Trong lịch sử Nhật Bản đã có nhiều hoàng đế thoái vị”, Takeshi Hara, một chuyên gia về hoàng tộc tại Đại học Mở của Nhật Bản, cho biết. Hơn một nửa số quốc vương trong lịch sử Nhật Bản đã rời ngôi, thường để nghỉ ngơi tại các tu viện Phật giáo. Chỉ đến thế kỷ 19, khi các nhà lãnh đạo Nhật Bản khởi động phong trào thần thánh hóa Thiên hoàng thì việc thoái vị mới trở thành không thể. Ông Hirohito, cha của Nhật hoàng Akihito, là vua cuối cùng ủng hộ việc thần thánh hóa Thiên hoàng.
Việc sửa đổi pháp luật cũng có thể hồi sinh một vấn đề gây tranh cãi: tranh luận về việc nữ giới có được truyền ngôi vua hay không. Tại Nhật, chỉ có nam giới mới được thừa kế ngai vàng và quy định này ngày càng được đem ra bàn luận nhiều hơn. Một thập kỷ trước, trong một cuộc tranh luận về việc liệu có nên thay đổi luật giúp nữ thành viên hoàng tộc cũng được nối ngôi, những thành viên bảo thủ trong đảng Dân chủ Tự do của ông Abe đã kiên quyết phản đối.
Thái tử Naruhito có một con gái, em trai của ông có hai con gái và một con trai là hoàng tử Hisahito – nam thành viên duy nhất trong thế hệ trẻ của hoàng tộc. Khi Hoàng tử Hisahito ra đời vào năm 2006, Hoàng tử đã làm lắng xuống các cuộc tranh luận về vị trí “nữ vương”, ít nhất là trong thời điểm hiện nay. Tuy nhiên, do có rất ít nam giới trong hoàng tộc, trong tương lai vấn đề này có thể sẽ nóng trở lại.
Chính phủ của ông Abe đã thúc đẩy trao quyền lực cho phụ nữ trong nhiều lĩnh vực, nhưng ít người cho rằng việc này có thể mở rộng đến hoàng tộc.
“Thêm một tình huống rắc rối được mở ra”, Kenneth Ruoff, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Nhật Bản tại Đại học Portland, nhận xét. Ông Rouff cho rằng một khi ông Abe mở ra cuộc tranh luận về việc sửa đổi Luật Hoàng tộc, công dân sẽ sử dụng sự thay đổi đó để nhắm vào vấn đề lớn hơn là bình đẳng giới.
“Chúng tôi khá chắc chắn rằng mọi người sẽ bàn luận vấn đề tại sao phụ nữ không được phép thừa kế ngai vàng”, ông nói.