Tàu Trung Quốc neo lại gần cáp ngầm Thái Bình Dương. Sự kiện bất thường này có đáng lo không? Xin thưa là rất cần phải theo dõi, vì không ngoại trừ những âm mưu phá hoại đằng sau hành động được phết nước sơn“nghiên cứu khoa học”.
Một tàu khảo sát ngư nghiệp của Trung Quốc có tên Song Hang cố ý lảng vảng gần các cơ sở hạ tầng trọng yếu ở vùng biển Philippines. Hoạt động của tàu này có thể liên quan đến khảo sát đáy biển hoặc giám sát, chứ không phải hoạt động đánh cá như tuyên bố của họ – hôm 21/5 tạp chí Newsweek đưa tin.
Theo nguồn tin từ Công ty phân tích hàng hải Windward, hành trình của Song Hang trong tháng 4/2025 tập trung chủ yếu tại khu vực phía đông Nhật Bản và phía đông Philippines, gần các tuyến cáp ngầm Thái Bình Dương. 99% lưu lượng dữ liệu liên lục địa, có vai trò thiết yếu với thông tin liên lạc toàn cầu được truyền qua các tuyến cáp này.
Điều kinh hãi là ở chỗ đó!
Có thể tàu này đang thu thập dữ liệu liên quan đến cáp ngầm, gây ra mối đe dọa tiềm tàng đối với an ninh mạng toàn cầu. Trong thời chiến, việc cắt đứt cáp ngầm là cách để cô lập thông tin và làm tê liệt hệ thống chỉ huy – kiểm soát. Còn hành động khảo sát hiện nay có thể nhằm mục đích lập bản đồ chiến lược cho những tính toán chiến lược. Hành vi này vi phạm luật pháp quốc tế.
Hiện công ty phân tích hàng hải Windward sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để theo dõi hành vi tàu thuyền toàn cầu. Windward cho hay, từ lâu Trung Quốc đã sử dụng cả lực lượng quân sự và dân sự để thúc đẩy các mục tiêu chính trị và kinh tế của mình. Tàu Trung Quốc từng bị cáo buộc tiến hành thu thập tình báo hoặc nghiên cứu hải dương bất hợp pháp trong vùng biển nước khác.
Song Hang liên tục di chuyển gần các tuyến cáp ngầm đã gây căng thẳng cao độ cho các quốc gia và khu vực liên quan. Trong hai năm 2024-2025, tàu Trung Quốc nhiều lần bị nghi phá hoại hoặc cắt đứt cáp ngầm. Hồi tháng 2/2025, Đài Loan đã bắt giữ thủy thủ đoàn của một tàu Trung Quốc bị nghi làm hư cáp. Tháng 5, một thuyền trưởng Trung Quốc bị nghi dùng neo kéo đứt đường ống dẫn khí tự nhiên dưới biển Baltic cách đây hai năm đã ra hầu tòa tại Hồng Kông.
Đầu tháng 4 vừa qua, khi Song Hang tiến vào vùng biển Sulu thuộc quần đảo Philippines, lực lượng tuần duyên Philippines đã chú ý đến tàu này. Các báo cáo của truyền thông Trung Quốc và Philippines khác nhau một trời một vực. Phát ngôn viên tuần duyên Philippines, ông Jay Tarriela, nói rằng, Song Hang trả lời qua vô tuyến rằng đang di chuyển đến Ấn Độ Dương để đánh cá. Thế nhưng, các nhà quan sát chỉ rõ, hành trình của tàu này rất quanh co và không khớp với mục đích đã nêu.
Ông Ray Powell, giám đốc tổ chức phân tích hàng hải SeaLight trực thuộc Đại học Stanford (Mỹ), đăng trên nền tảng X rằng tàu khảo sát Song Hang của Trung Quốc từng nói rằng đang đến Ấn Độ Dương để đánh cá. Tiếc rằng dữ liệu từ Windward cho thấy, nó “đặc biệt yêu thích các tuyến cáp ngầm” (!).
Theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển, 1982 (UNCLOS), tàu nước ngoài có thể đi qua vô hại trong vùng nước quần đảo, nhưng bị cấm tiến hành các hoạt động khảo sát.
Trước sự lên án của đối phương, Bắc Kinh phủ nhận việc tàu có mục đích khác. Họ nói, Song Hang được hạ thủy từ năm 2017, là tàu khảo sát ngư nghiệp viễn dương đầu tiên của Trung Quốc, do Đại học Hải dương Thượng Hải vận hành. Trên tàu có phòng thí nghiệm để nghiên cứu sinh học, khí tượng và thủy văn.
Cách mạng công nghệ phát triển nhanh chóng và ngày càng lan rộng, mạng lưới cáp quang dưới biển trở thành “chiến trường” cho cuộc cạnh tranh giữa các nước lớn. Theo các nhà phân tích, nguyên nhân gốc rễ của cuộc chiến cáp quang ngầm là cuộc cách mạng thông tin. Khi làn sóng công nghệ này ngày càng lan rộng, internet đang ngày càng định hình gần như mọi khía cạnh của đời sống.
Có tới 95% lưu lượng internet toàn cầu chạy qua các tuyến cáp quang dưới biển, phần lớn nằm ngoài phạm vi kiểm soát của các quốc gia. Điều này vừa thúc đẩy sự bùng nổ xây dựng cáp, vừa làm gia tăng căng thẳng địa chính trị. Có nhiều lý do khiến lưu lượng internet chủ yếu chạy dưới biển. Quan trọng nhất, truyền dữ liệu qua cáp biển rẻ hơn và hiệu quả hơn so với truyền qua không gian, vốn đòi hỏi vệ tinh đắt tiền hơn nhiều so với cáp quang.
Chúng tôi một lần nữa nhấn mạnh: Cáp ngầm biển là “xương sống” của internet toàn cầu. Ai kiểm soát hoặc có thông tin về tuyến cáp có thể theo dõi, đánh cắp hoặc làm gián đoạn luồng thông tin giữa các quốc gia. Vì thế Trung Quốc có thể muốn thu thập dữ liệu định vị để nắm rõ vị trí và cấu trúc cáp, từ đó lên kế hoạch can thiệp khi cần.
Họ cũng xúc tiến chuẩn bị cho các kịch bản xung đột trong tương lai, như ngụy trang hoạt động quân sự dưới danh nghĩa dân sự/khoa học. Tàu “nghiên cứu” thường chỉ là vỏ bọc cho tàu do thám, giống như cách Nga và Trung Quốc từng làm trước đây.
Tàu Song Hang cũng có khả năng tích hợp thiết bị nghe lén, cảm biến sonar để thu thập thêm thông tin quân sự khu vực.
Bây giờ các nước trong khu vực rất quan ngại nhưng không thể điềm nhiên mà phó tìm cách đối phó sao cho có hiệu quả.
Trước hết phải tăng cường giám sát biển. Sử dụng tàu hải quân và máy bay tuần thám để giám sát liên tục các tàu khảo sát nước ngoài, đặc biệt trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ). Tích hợp dữ liệu từ các hệ thống radar bờ, vệ tinh, AIS để phát hiện hành vi bất thường.
Cần phải yêu cầu phía Trung Quốc minh bạch & công khai các hoạt động. Buộc các tàu thông báo rõ mục đích khảo sát, khu vực hoạt động, thời gian và thiết bị sử dụng. Trường hợp không hợp tác, có thể áp dụng quy định trục xuất khỏi vùng biển.
Tiếp đến cần tăng cường hợp tác quốc tế. Phối hợp với các nước ASEAN, Mỹ, Nhật, Úc để chia sẻ thông tin và dữ liệu giám sát tàu khảo sát Trung Quốc. Tăng cường tập trận và tuần tra chung để răn đe các hành vi khiêu khích.
Hành động thiết thực nhất là tăng cường bảo mật cáp ngầm; xây dựng các hệ thống cảm biến theo dõi quanh tuyến cáp; mã hóa và chuyển hướng dữ liệu quan trọng qua các tuyến an toàn hơn.
Việc tàu Song Hang thu thập dữ liệu về cáp ngầm không đơn thuần là nghiên cứu biển, mà có thể nằm trong chiến lược kiểm soát thông tin và chuẩn bị cho xung đột phi đối xứng. Các quốc gia ven biển, trong đó có Việt Nam, cần hành động sớm, kiên quyết nhưng khôn khéo, vừa bảo vệ chủ quyền, vừa tránh bị cuốn vào những leo thang căng thẳng.
H.Đ