Đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc ghi nhận nhiều chuyển biến mới khi các bên tạm thời hạ nhiệt căng thẳng thuế quan. Tuy nhiên, thông tin về việc phía Mỹ sẽ mở rộng trọng tâm đàm phán sang vấn đề Trung Quốc mua dầu từ các nước bị cấm vận như Nga và Iran đang thu hút nhiều sự chú ý.
Trong cuộc phỏng vấn với CNBC ngày 21/7, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang “ở vị trí tốt” để tiếp tục đối thoại thương mại, song ông cũng nhấn mạnh trọng tâm đàm phán có thể mở rộng sang việc Trung Quốc mua dầu từ các quốc gia bị trừng phạt như Nga và Iran.
“Tôi nghĩ thương mại đang ở trạng thái tốt”, ông Bessent phát biểu, đồng thời nhấn mạnh chính quyền Tổng thống Donald Trump không đặt nặng yếu tố thời gian, mà ưu tiên chất lượng và tính chiến lược của các thỏa thuận.
Ông nói thêm: “Tôi nghĩ giờ là lúc có thể bắt đầu bàn về những vấn đề khác”. Cho thấy dấu hiệu Washington sẵn sàng mở rộng phạm vi đàm phán ngoài thuế quan.
Tuyên bố của ông Bessent được đưa ra trong bối cảnh giai đoạn căng thẳng nhất của cuộc chiến thương mại đã khiến cả hai nước nâng mức thuế lên ba chữ số đối với nhiều mặt hàng. Tuy nhiên, sau các vòng đàm phán tại Geneva và London, Mỹ và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận tạm thời hạ thuế cho đến giữa tháng 8/2025 nhằm tạo điều kiện cho các cuộc thảo luận tiếp theo.
Thêm vào đó, một cuộc điện đàm giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi đầu tháng 6 được cho là đã góp phần ổn định quan hệ song phương.
Dù vậy, tuyên bố mới từ phía Mỹ báo hiệu một sự thay đổi đáng kể trong định hướng đàm phán, chuyển từ tranh chấp thương mại truyền thống sang các yếu tố địa chính trị, đặc biệt là vấn đề dầu mỏ và năng lượng.
“Trung Quốc là một trong những bên mua lớn nhất dầu của Iran và Nga, những quốc gia đang bị trừng phạt. Vậy nên, có thể chúng tôi sẽ bắt đầu thảo luận về điều đó”, ông Bessent cho biết.
Hiện phía Trung Quốc chưa đưa ra phản hồi chính thức về phát biểu này. Tuy nhiên, trong cuộc họp báo gần đây, người phát ngôn Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington, ông Liu Pengyu khẳng định các tương tác gần đây giữa lãnh đạo hai nước đã tạo nền tảng tích cực cho các cuộc trao đổi cấp cao trong tương lai.
“Chúng ta nên tận dụng cơ chế tham vấn để thúc đẩy sự phát triển ổn định, lành mạnh và bền vững của quan hệ kinh tế và thương mại Trung – Mỹ, dựa trên thái độ bình đẳng, tôn trọng lợi ích của nhau và hướng tới kết quả đôi bên cùng có lợi”, ông Liu phát biểu.
Việc Trung Quốc tiếp tục nhập khẩu dầu từ Nga và Iran bất chấp các lệnh trừng phạt kinh tế của phương Tây đang đặt ra thách thức không nhỏ cho chính quyền Tổng thống Trump trong nỗ lực duy trì thế cân bằng trong quan hệ thương mại và địa chính trị toàn cầu.
Theo số liệu mới công bố, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm 24% trong quý II/2025 so với cùng kỳ năm trước. Dù vậy, Trung Quốc vẫn giữ vai trò là khách hàng chủ chốt của dầu và khí đốt Nga, nguồn thu chủ lực giúp Moscow duy trì nền kinh tế giữa vòng vây trừng phạt quốc tế vì cuộc chiến tại Ukraine.
Tương tự, Tehran cũng hưởng lợi không nhỏ từ các thỏa thuận năng lượng với Trung Quốc nhằm giảm thiểu tác động từ các lệnh cấm vận tài chính và công nghệ từ Mỹ và EU.
Trước đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ không che giấu lập trường cứng rắn khi tuyên bố: “Bất kỳ quốc gia nào mua dầu bị trừng phạt từ Nga đều có thể bị áp thuế trừng phạt phụ lên tới 100%”, đồng thời kêu gọi các đồng minh châu Âu thực hiện biện pháp tương tự nhằm gây áp lực lên các nước vi phạm.
Dù vậy, các nhà quan sát cho rằng việc Mỹ đưa yếu tố địa chính trị vào bàn đàm phán thương mại có thể khiến quá trình đối thoại với Trung Quốc trở nên phức tạp hơn.
Theo nhận định từ chuyên gia quan hệ quốc tế tại Đại học Phúc Đán (Thượng Hải): “Bắc Kinh có thể sẽ kiên định đàm phán thương mại chỉ nên tập trung vào các vấn đề kinh tế và không bị chi phối bởi các yếu tố địa chính trị”.
Ông cũng lưu ý Trung Quốc hoàn toàn có thể đề nghị Mỹ sử dụng các kênh khác để nêu quan ngại về vấn đề mua dầu, thay vì “áp đặt” trong khuôn khổ đàm phán thương mại.
Tuần trước, Tổng thống Trump vừa đưa ra tối hậu thư yêu cầu Nga đạt thỏa thuận hòa bình với Ukraine trong vòng 50 ngày, nếu không muốn đối mặt với “các biện pháp trừng phạt kinh tế khắc nghiệt hơn nữa”.
Động thái này cho thấy chính quyền Mỹ đang tăng cường sử dụng công cụ kinh tế như đòn bẩy chính trị trong bối cảnh trật tự toàn cầu đang biến chuyển nhanh chóng.
Giới phân tích đánh giá việc Mỹ đặt điều kiện về năng lượng và địa chính trị vào bàn đàm phán với Trung Quốc không chỉ là phép thử đối với quan hệ song phương, mà còn là phép thử đối với khả năng phối hợp chiến lược giữa các nền kinh tế lớn nhằm duy trì sự ổn định của thị trường toàn cầu.
Trong ngắn hạn, bất kỳ thay đổi nào về thuế quan hoặc chính sách trừng phạt phụ cũng sẽ ảnh hưởng đáng kể đến dòng chảy thương mại, giá năng lượng và tâm lý đầu tư quốc tế.
T.P