Vậy là vào lúc 24 giờ đêm qua, 28/7, biên giới hai nước Campuchia -Thái Lan đã im tiếng súng sau 5 ngày giao tranh. Hai bên đồng ý ngừng bắn “ngay lập tức và vô điều kiện”.
Từ hôm nay, khoảng 300 nghìn người ở cả 2 nước phải sơ tán đã được trở về quê hương, gia đình. Các màn đấu pháo đã kết thúc, nhưng khoảng trong đau thương trong quan hệ hai nước láng giềng thì không dễ lấp đầy.
Việc đi đến kết thúc xung đột thể hiện thiện chí của hai bên, nhưng không thể không đánh gia rất cao sáng kiến và vai trò rất tích cực của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim. Ông, với vai trò thay Thủ tướng nước Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2025 đã chủ trì các cuộc đàm phán một cách thông minh, khoa học và ấm áp tình cảm cảu các nước trong cùng khu vực Đông Nam Á.
Cố nhiên Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã hết sức quan tâm, giúp đỡ, ủng hộ việc ngừng bắn, tiến tới kết thúc chiến tranh cả trước mắt và lâu dài.
Thủ tướng Campuchia Hun Manet và quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai đã nhất trí cao về Lệnh ngừng bắn khẩn cấp này. Cái bắt tay của ông Hun Manet và ông Phuntam đáng được ghi vào lịch sử thăng trầm quan hệ giữa hai nước.
Theo The Nation, Thủ tướng Campuchia Hun Manet mô tả cuộc gặp với quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai tại Putrajaya là rất hiệu quả. Đây là yếu tố cơ bản để tiến tới thảo luận song phương nhằm đưa mối quan hệ trở lại bình thường và làm nền tảng cho việc giảm leo thang quân sự trong tương lai.
Cùng với việc công bố lệnh ngừng bắn, cả Campuchia và Thái Lan đều đồng ý thực hiện một loạt các hành động tiếp theo, bao gồm cuộc họp không chính thức của các chỉ huy quân sự khu vực (Khu vực 1 và 2 của Thái Lan và Khu vực 4 và 5 của Campuchia) sẽ diễn ra lúc 7 giờ sáng ngày 29/7/2025. Tiếp theo đó sẽ là cuộc họp tiềm năng với sự tham gia của Tùy viên Quốc phòng ASEAN, tùy thuộc vào sự đồng ý từ cả hai bên; cuộc họp chính thức của Ủy ban Biên giới chung (GBC) diễn ra vào ngày 4/8, do Campuchia đăng cai tổ chức.
Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng Quốc phòng của 3 nước tham gia là Malaysia, Campuchia và Thái Lan cũng được giao nhiệm vụ xây dựng một cơ chế chi tiết để thực hiện, xác minh và báo cáo lệnh ngừng bắn. Khuôn khổ này được kỳ vọng sẽ là nền tảng cho hòa bình lâu dài và trách nhiệm giải trình lẫn nhau.
Không chỉ người dân hai nước vui mừng mà cả khu vực đều cho rằng, đây là một tín hiệu tích cực, đặc biệt trong bối cảnh quốc tế đang rất bất ổn và căng thẳng tại nhiều nơi.
Qua sự kiện này, Malaysia đã thể hiện vai trò ngoại giao khéo léo và hiệu quả khi đóng vai trò cầu nối giữa hai bên. Trong khi đó, Myanmar và Trung Quốc, dù mỗi nước có lợi ích riêng, đã phối hợp và thể hiện thiện chí thúc đẩy hòa bình, ổn định trong khu vực.
Đây là một minh chứng, ngoại giao khu vực có thể phát huy tác dụng mạnh mẽ nếu các bên thực sự nghiêm túc theo đuổi giải pháp hòa bình.
Lâu nay ASEAN thường bị chỉ trích là thiếu cơ chế thực thi mạnh mẽ khi xảy ra xung đột. Tuy nhiên, sự kiện này cho thấy khi các nước thành viên đồng lòng, khối vẫn có thể đóng vai trò tích cực trong duy trì ổn định và an ninh khu vực. Nếu được duy trì, đây có thể là tiền lệ tích cực cho các tranh chấp khác trong khu vực, kể cả vấn đề Biển Đông.
Cần nói thêm một điều, sự kiện này có tác động với cục diện quốc tế có phần hỗn loạn, khi chiến sự tại nhiều nơi như Ukraine, Trung Đông, và các điểm nóng khác. Việc hai quốc gia láng giềng Đông Nam Á chọn hòa bình thay vì leo thang xung đột truyền đi thông điệp mạnh mẽ: Đối thoại và hợp tác khu vực vẫn là con đường hiệu quả nhất để giải quyết bất đồng.
Đây là một chiến thắng ngoại giao không tiếng súng, và là minh chứng cho sức mạnh của đối thoại khu vực. Nếu các bên tiếp tục kiên định với cam kết này và thực hiện các biện pháp xây dựng lòng tin, hòa bình bền vững có thể trở thành hiện thực.
Giờ đây, một câu hỏi lớn đặt ra, rằng liệu sắp tới có thể “yên tâm” về tình hình biên giới hai nước. Chiến tranh liệu có xẩy ra tiếp tục. Cả hai bên cần lắng nghe, nhượng bộ những gì?
Câu trả lời đã rõ, mặc dù việc ngừng bắn giữa Campuchia và Thái Lan là một bước đi tích cực, nhưng để “yên tâm hoàn toàn” về tình hình biên giới trong thời gian tới thì còn cần nhiều điều kiện kèm theo. Xung đột biên giới vốn là vấn đề nhạy cảm, đan xen giữa lịch sử, chủ quyền và lòng tự tôn dân tộc, cho nên có thể bùng phát bất cứ lúc nào nếu không được giải quyết gốc rễ.
Khả năng xung đột tái bùng phát không thể loại trừ, bởi tranh chấp chủ quyền chưa được giải quyết triệt để, đặc biệt là tại khu vực quanh ĐMột yếu tố khác không dễ hóa giải, đó là chung quanh ngôi Đền Preah Vihear và các khu vực biên giới chưa phân định rạch ròi.
Rồi nữa, tâm lý dân tộc và chính trị nội bộ tác đông rất lớn. Nếu có biến động chính trị trong nước (ví dụ bầu cử, khủng hoảng niềm tin), chính phủ một trong hai bên có thể sử dụng xung đột biên giới để “chuyển hướng dư luận”. Một khi lực lượng vũ trang tại biên giới vẫn trong tình trạng sẵn sàng, dễ dẫn đến va chạm ngoài ý muốn.
Bởi vậy, điều cả hai bên cần lắng nghe và nhượng bộ là, cần thực tâm lắng nghe quan điểm lịch sử và pháp lý của nhau. Hai nước cần nhìn lại lịch sử với tinh thần xây dựng, không chỉ khăng khăng bảo vệ quan điểm của riêng mình. Sự công nhận những cảm xúc dân tộc của nhau là chìa khóa để tiến tới hòa giải.
Tôn trọng các phán quyết quốc tế. Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) từng ra phán quyết về khu vực đền Preah Vihear (1962 và 2013). Cả hai bên cần cam kết thực thi nghiêm túc phán quyết này, không diễn giải theo ý riêng. Cùng triển khai các biện pháp xây dựng lòng tin. Đó là việc tuần tra chung tại khu vực biên giới; giữ hệ thống liên lạc khẩn cấp giữa chỉ huy hai bên; tập huấn quân đội để giảm thiểu xung đột do hiểu nhầm. Đó là hợp tác phát triển kinh tế biên giới, tạo ra “lợi ích chung” là cách hiệu quả để duy trì hòa bình. Nếu biên giới trở thành nơi hợp tác kinh tế, thương mại và giao lưu văn hóa, cả hai bên đều có động lực giữ ổn định lâu dài.
“Chiến thắng thật sự là khi không ai phải chết thêm để bảo vệ điều mình tin là đúng”. Một nhà nghiên cứu dầy dạn kinh nghiệm về chiến tranh ở Việt Nam đã nói như vậy.
H.Đ