Không ai muốn làm việc mà không được nhận lương, hay thậm chí tệ hơn – phải trả tiền để được đi làm. Ấy vậy mà ở Trung Quốc, ngày càng nhiều người trẻ đang trả tiền cho các công ty để có thể giả vờ làm việc.
Chi tiền để giả vờ làm việc
Nền kinh tế và thị trường việc làm của Trung Quốc vẫn đang trong trạng thái trì trệ. Tỷ lệ thất nghiệp của giới trẻ Trung Quốc ở mức cao, trên 14%.
Rơi vào cảnh thất nghiệp, nhiều người trẻ thà trả tiền để đến văn phòng còn hơn là chỉ ở nhà.
Shui Zhou, 30 tuổi, từng kinh doanh thực phẩm nhưng thất bại vào năm 2024. Tháng 4 năm nay, anh bắt đầu trả 4,2 USD mỗi ngày để đến một văn phòng mô phỏng do một công ty có tên “Pretend To Work Company” (Tạm dịch: Công ty Giả vờ làm việc) điều hành tại thành phố Đông Quan.
Tại đây, anh gia nhập cùng 5 “đồng nghiệp” cũng đang làm điều tương tự.
“Tôi cảm thấy rất vui. Giống như chúng tôi đang làm việc cùng nhau như một nhóm vậy”, anh Zhou nói.
Những mô hình văn phòng như vậy đang xuất hiện tại các thành phố lớn trên khắp Trung Quốc, từ Thâm Quyến, Thượng Hải, Nam Kinh, Vũ Hán, đến Thành Đô và Côn Minh. Thường thì chúng trông giống như những văn phòng hoàn chỉnh, được trang bị máy tính, internet, phòng họp và phòng trà.
Thay vì chỉ ngồi không, người tham gia có thể dùng máy tính để tìm việc, hoặc thử khởi nghiệp. Một số văn phòng còn cung cấp bữa trưa, đồ ăn nhẹ và nước uống. Chi phí cho một ngày tại các văn phòng này dao động từ 4 – 7 USD.
Tiến sĩ Christian Yao, giảng viên cao cấp tại Đại học Victoria và là chuyên gia về kinh tế Trung Quốc cho biết: “Hiện tượng giả vờ làm việc đang rất phổ biến. Do biến động kinh tế và sự bất tương thích giữa chương trình giáo dục và nhu cầu tuyển dụng, giới trẻ cần những nơi như thế này để suy nghĩ về dự định tiếp theo, hoặc những làm công việc lặt vặt như một giai đoạn chuyển tiếp”.
“Tuy nhiên, giả vờ làm việc chỉ là một giải pháp tạm thời”, ông nói.
Khoảng nghỉ để chuẩn bị cho tương lai
Anh Zhou biết đến “Công ty Giả vờ làm việc” khi lướt mạng xã hội Xiaohongshu. Anh cho rằng môi trường văn phòng sẽ giúp cải thiện tính kỷ luật của bản thân. Đến nay anh đã gắn bó ở đó hơn ba tháng.Tại Thượng Hải, Xiaowen Tang cũng thuê một chỗ ngồi tại một công ty văn phòng giả từ đầu năm đến nay. Cô gái 23 tuổi này tốt nghiệp đại học năm ngoái và vẫn chưa tìm được việc làm toàn thời gian.
Anh gửi ảnh văn phòng cho bố mẹ, giúp họ cảm thấy yên tâm hơn về sự nghiệp của anh. Tại văn phòng, anh đang tranh thủ học thêm về trí tuệ nhân tạo (AI) để phục vụ cho công việc sau này. Dù người tham gia có thể đến và rời đi bất cứ lúc nào, nhưng anh Zhou thường tới văn phòng từ 8 đến 9 giờ sáng. Đôi khi đến tận 11h đêm anh mới về nhà.
Anh Zhou cho biết những người “làm việc” ở công ty giờ đã trở thành bạn bè của nhau. Khi ai đó bận, chẳng hạn như đi tìm việc, họ sẽ làm việc nghiêm túc, nhưng khi rảnh rỗi thì trò chuyện, đùa giỡn và chơi game. Họ thường cùng nhau ăn tối sau “giờ làm”.
Zhou cho biết anh cảm thấy hạnh phúc hơn nhiều kể từ khi gia nhập công ty.
Tại Thượng Hải, Xiaowen Tang cũng thuê một chỗ ngồi tại một công ty văn phòng giả từ đầu năm đến nay. Cô gái 23 tuổi này tốt nghiệp đại học năm ngoái và vẫn chưa tìm được việc làm toàn thời gian.
Trường đại học của cô có một “luật bất thành văn” là sinh viên phải ký hợp đồng lao động hoặc cung cấp bằng chứng thực tập trong vòng một năm sau khi tốt nghiệp, nếu không sẽ không được nhận bằng tốt nghiệp.
Cô gửi ảnh văn phòng cho nhà trường như một bằng chứng về kỳ thực tập của mình. Trên thực tế, cô phải trả phí mỗi ngày để đến công ty, và ngồi trong văn phòng viết tiểu thuyết online để kiếm thêm tiền tiêu vặt.
“Nếu đã giả vờ thì giả vờ cho trót”, cô nói.
Tiến sĩ Biao Xiang, Giám đốc Viện Nhân học Xã hội Max Planck ở Đức, cho rằng xu hướng giả vờ làm việc ở Trung Quốc bắt nguồn từ “cảm giác thất vọng và bất lực” trước tình trạng thiếu cơ hội việc làm.
Chủ sở hữu công ty Giả vờ làm việc ở thành phố Đông Quan là một người đàn ông 30 tuổi tên Feiyu (tên gọi thay thế).
“Điều tôi bán không phải là chỗ ngồi, mà là phẩm giá của việc không trở thành một kẻ vô dụng”, anh chia sẻ với BBC.
Trước đây Feiyu cũng từng thất nghiệp do cửa hàng bán lẻ mà anh sở hữu phải đóng cửa trong đại dịch Covid. “Tôi đã rơi vào trầm cảm, thậm chí tự làm đau bản thân. Tôi muốn xoay chuyển tình thế, nhưng lại bất lực”, anh chia sẻ.
Tháng 4 năm nay, anh Feiyu bắt đầu quảng bá công ty Giả vờ làm việc của mình, và chỉ trong vòng một tháng, tất cả chỗ ngồi đã kín. Những người muốn tham gia mới phải nộp đơn xin.
Feiyu cho biết 40% khách hàng là những sinh viên mới tốt nghiệp đại học, đến để chụp ảnh chứng minh kinh nghiệm thực tập với nhà trường. Bên cạnh đó, cũng có những người tham gia để giảm bớt áp lực từ cha mẹ.
60% còn lại là những người làm tự do, nhiều người trong số họ làm việc trực tuyến từ xa, chẳng hạn như làm cho các sàn thương mại điện tử hoặc viết tiểu thuyết online.
Về lâu dài, Feiyu cho rằng khó có thể duy trì lợi nhuận cho mô hình này. Thay vào đó, anh thích coi nó như một thí nghiệm xã hội.
“Có những người tận dụng nơi đây để nói dối và duy trì thể diện, nhưng cũng có những người đã tìm thấy sự thật tại nơi này. Chỉ khi giúp người dùng biến nơi làm việc giả thành điểm khởi đầu thật sự thì thí nghiệm xã hội này mới có ý nghĩa”, Feiyu nói.
T.P