Giữa căng thẳng thương mại leo thang với Mỹ, Trung Quốc đang tận dụng sức mạnh sản xuất bùng nổ và thặng dư xuất khẩu kỷ lục như một đòn bẩy mới để phản công.
Nghĩa Ô – biểu tượng của sức mạnh sản xuất Trung Quốc
Tại Washington, những người theo đường lối cứng rắn với Trung Quốc cho rằng nền kinh tế nước này quá yếu để chịu được cú sốc thuế quan. Nhưng ở thành phố Nghĩa Ô, trung tâm thương mại sầm uất ở miền Đông Trung Quốc, các nhà máy đang chứng minh điều ngược lại, rằng đó có thể là một tính toán sai lầm.
Khi căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới tiếp tục leo thang, Bắc Kinh đã phát đi thông điệp rõ ràng: họ sẵn sàng đối đầu. Cách đây một tuần, Trung Quốc đã áp đặt kiểm soát đối với gần như toàn bộ nguồn cung nguyên liệu chiến lược toàn cầu, phá vỡ thế cân bằng tạm thời trong quan hệ thương mại song phương với Mỹ.
Song, theo giới quan sát, Trung Quốc vẫn còn một “con bài tẩy” khác, chính là sức mạnh sản xuất đang bùng nổ. Ngay cả khi phải đối mặt với mức thuế quan cao kỷ lục do Tổng thống Donald Trump áp đặt, lĩnh vực chế tạo của Trung Quốc vẫn góp phần duy trì tăng trưởng và củng cố vị thế của nước này trong cuộc đối đầu với Washington.
Sức mạnh đó được thể hiện rõ ở Nghĩa Ô (Yiwu) – nơi có chợ bán buôn lớn nhất thế giới. Các khu phức hợp kéo dài hàng dãy nhà san sát, nơi các gian hàng bán từ đồ chơi, thiết bị điện gia dụng đến máy bay không người lái, luôn tấp nập người mua bán.
Tuần trước, thành phố vừa khánh thành thêm một trung tâm thương mại mới, với diện tích tương đương hàng trăm sân bóng đá, được giới thiệu là “minh chứng cho năng lực sản xuất cốt lõi của Trung Quốc”.
Giống như nhiều tiểu thương khác ở Nghĩa Ô, anh Gong Hao từng chuyên bán vòng hoa Hawaii bằng nhựa, dây ruy băng và tai thỏ cho thị trường Mỹ. Năm nay, anh mất khách hàng Mỹ, nhưng lại mở rộng được thị trường sang châu Âu và Đông Nam Á. “Khách hàng Mỹ giờ không còn tác động nhiều đến chúng tôi”, anh Gong nói.
Bất chấp thách thức, sức cầu đối với hàng hóa Trung Quốc vẫn mạnh mẽ. Tại Thành phố Thương mại Quốc tế Nghĩa Ô, hàng chục người mua chen chúc mặc cả với các chủ quầy. Trên lối đi chật hẹp, máy bay không người lái bay vù vù, chó robot đứng chờ “xương thưởng”, còn hai người đàn ông ngồi ghế gấp bắn súng nhựa AK-47 vào bia tập.
Giữa khung cảnh sôi động ấy, Rhoda Nghelembi, 26 tuổi, nữ doanh nhân đến từ Tanzania, đang chọn những chiếc vòng tay và khuyên tai bằng kim loại. Trong 3 năm qua, cô đã đến Nghĩa Ô 7 lần để nhập hàng bán ở quê nhà Dar es Salaam, cũng như tại Kenya, Uganda và Congo. “Tôi thấy tương lai của mình tươi sáng hơn rất nhiều nhờ Trung Quốc. Trung Quốc mang đến vô vàn cơ hội”, Nghelembi chia sẻ.
Chiến lược “xuất khẩu để sinh tồn”
Công suất sản xuất khổng lồ của Trung Quốc đang tạo nên một sự chuyển dịch lớn trong nền kinh tế, lan tỏa tới nhiều khu vực trên thế giới khi nước này xuất khẩu nhiều hơn bao giờ hết.
Thặng dư thương mại của Trung Quốc với phần còn lại của thế giới trong năm nay đã vượt 875 tỷ USD, tiến gần mức kỷ lục. Xuất khẩu đóng góp tới 1/3 tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong năm qua, con số mà các chuyên gia cảnh báo là khó duy trì lâu dài.
Tuy nhiên, chiến lược dựa vào xuất khẩu này vừa cần thiết vừa rủi ro. Sự bùng nổ đơn hàng ra nước ngoài đang làm mu mờ một thực tế đáng lo: nền kinh tế nội địa đang rơi vào trạng thái giảm phát.
Dữ liệu công bố đầu tuần cho thấy tăng trưởng trì trệ suốt mùa hè do doanh số bán lẻ chững lại. Và nếu Trung Quốc tiếp tục mở rộng giao thương với phần còn lại của thế giới, họ có thể phải đối mặt với làn sóng bảo hộ mới từ các nền kinh tế khác.
“Thương mại chính là yếu tố đang giúp duy trì ánh sáng trong nền kinh tế Trung Quốc”, ông Han Lin, Giám đốc quốc gia của Asia Group và cựu lãnh đạo cấp cao của Wells Fargo tại Trung Quốc, nhận định.
Tại Công ty Kaqu Toys của bà Fiona Zhou, gần 1/4 lượng sản phẩm, từ gà, vịt cao su cho đến đồ chơi bóp nhựa, được xuất sang Mỹ. Trong giai đoạn 90 ngày tạm hoãn thuế quan hồi giữa năm, công ty đã nhanh chóng hoàn thành đơn hàng cả năm cho các nhà nhập khẩu Mỹ, thậm chí giảm giá 5% để bù chi phí tăng. Nhưng khi Mỹ khôi phục mức thuế cao, bà Zhou lập tức chuyển hướng xuất khẩu sang Đông Nam Á và Nam Phi.
Tại Trung tâm Thương mại Kỹ thuật số Toàn cầu, nơi bà Zhou và hàng chục doanh nghiệp đồ chơi khác vừa chuyển đến, các nhà chức trách cho phép doanh nghiệp vượt qua “Vạn lý Tường lửa”, truy cập vào các nền tảng bị cấm trong phần còn lại của Trung Quốc như TikTok hay YouTube để bán hàng ra quốc tế. Cầu trong nước yếu, xuất khẩu trở thành cứu cánh
Với nhiều doanh nghiệp, xuất khẩu không chỉ là lựa chọn, mà là phao cứu sinh. Bà Ye Chaoli, chủ doanh nghiệp bán búp bê Labubu, thú nhồi bông và phụ kiện Hello Kitty, cho biết một nửa doanh số đến từ thị trường nội địa, phần còn lại từ các nước như Nga. Nhưng tình hình đang xấu đi. “Tình hình kinh doanh tệ hơn trước. Sau đại dịch Covid-19, nền kinh tế Trung Quốc vẫn chưa phục hồi, mọi người đều thắt chặt chi tiêu”, bà Ye cho hay.
Khủng hoảng bất động sản kéo dài suốt 4 năm qua đã thổi bay phần lớn tài sản tiết kiệm của người dân, khiến niềm tin tiêu dùng suy giảm nghiêm trọng. Để giảm bớt tác động, chính phủ Trung Quốc đang trợ cấp mạnh cho các nhà sản xuất, khuyến khích họ giữ việc làm và duy trì công suất.
Thế nhưng, dấu hiệu căng thẳng vẫn hiện hữu khắp nơi: thu nhập sụt giảm, tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ cao kỷ lục, giá đất lao dốc — làm xói mòn nguồn thu ngân sách địa phương. Đồng Nhân dân tệ yếu đi so với hầu hết các đồng tiền khác, dù Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã nỗ lực nâng tỷ giá và cắt giảm lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế.
“Khi tình hình trong nước tồi tệ hơn, hàng xuất khẩu của họ lại hấp dẫn hơn. Giữa giảm phát và đồng tiền yếu, hàng Trung Quốc đang trở nên cạnh tranh vượt trội so với nhiều quốc gia khác”, ông Christopher Beddor, Phó Giám đốc Nghiên cứu Trung Quốc tại Gavekal Dragonomics, nhận xét.
Theo dữ liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu tháng 9 đạt 328,6 tỷ USD – mức cao nhất trong 6 tháng và là tổng giá trị lớn nhất kể từ đầu năm. Dù xuất khẩu sang Mỹ giảm 27%, nhưng đơn hàng sang các khu vực khác lại tăng mạnh, đặc biệt là Đông Nam Á, nơi hàng hóa Trung Quốc tràn ngập thị trường.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng sự phụ thuộc vào các thị trường bên ngoài khiến Trung Quốc dễ bị tổn thương nếu các nước này dựng lên rào cản mới. Một số quốc gia trong khu vực đã bắt đầu phản ứng trước làn sóng hàng giá rẻ từ Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh vẫn khẳng định rằng “hợp tác cùng phát triển” là con đường đôi bên cùng có lợi.
T.P