Ngày 27/10/2025, hai máy bay tác chiến của Hải quân Mỹ- một MH-60R Seahawk và một F/A-18F Super Hornet – rơi xuống Biển Đông trong vòng chưa đầy 30 phút khi xuất phát từ tàu sân bay USS Nimitz. 5 thành viên phi hành đoàn được cứu sống, nhưng sự kiện đặt ra hàng loạt câu hỏi về nguyên nhân kỹ thuật, an ninh hậu cần và ý nghĩa chính trị trong một vùng biển đang căng thẳng.
Vụ việc là lời cảnh báo, trong kỷ nguyên của thiết bị chiến tranh hiện đại, yếu tố con người, quy trình hậu cần và môi trường chiến lược vẫn dễ gây bất ngờ và có thể làm bùng lên căng thẳng khi xảy ra ở vùng có nhiều tranh chấp như Biển Đông.
Vài ngày sau khi tàu sân bay USS Nimitz gia nhập lại khu vực Thái Bình Dương trên hành trình về cảng nhà, hai máy bay xuất phát trong những hoạt động thường lệ đã lần lượt xuất hiện trên báo cáo tai nạn. Tin vui là mọi người được cứu, nhưng câu hỏi lớn là, vì sao xảy ra tai nạn hi hữu này, khi máy bay hiện đại và phi hành đoàn đều tuân thủ tiêu chuẩn an toàn hàng hải và hàng không nghiêm ngặt?
Có ba hướng giải thích cần được phân tích công khai và kỹ thuật: lỗi kỹ thuật cá biệt, vấn đề hậu cần (ví dụ nhiên liệu, phụ tùng) và hành vi thù địch có chủ ý.
Lỗi kỹ thuật từng xảy ra với mọi nền tảng, như mạch, cảm biến, hệ thống nhiên liệu hay động cơ đều có thể thất bại. Nhưng hai sự cố cùng khu vực, cách nhau chỉ nửa giờ, làm tăng khả năng nguyên nhân chung, điều đó hướng điều tra tới các yếu tố chuỗi cung ứng (nguồn nhiên liệu, kho bể, hệ thống lọc trên tàu) hoặc tác động bên ngoài cùng lúc.
Tổng thống Mỹ đã nêu khả năng “nhiên liệu lỗi”. Đây là một khả năng hợp lý ở mức suy đoán ban đầu. Tuy nhiên, lời khuyên có thẩm quyền là phải đợi kết luận điều tra kỹ thuật chứ không phải chạy theo giả thiết truyền thông.
Trong bối cảnh Biển Đông, nơi tranh chấp chủ quyền, hoạt động tuần tra của nhiều nước và các động tác áp lực hàng hải thường xuyên, bất kỳ vụ rơi máy bay nào cũng dễ bị khuếch đại thành một sự kiện an ninh. Từ các cơ quan truyền thông, báo chí, đến chính quyền các nước trong khu vực, và thậm chí những lực lượng đối thủ có thể diễn giải hành vi này theo hướng nguy cơ hoặc cơ hội. Vì thế, công tác cứu hộ, điều tra minh bạch và cơ chế thông tin phối hợp trở nên then chốt để tránh leo thang do hiểu lầm. Reuters đưa tin, Trung Quốc đã bày tỏ sẵn sàng hỗ trợ nhân đạo – một biểu hiện cả hợp tác lẫn mong muốn kiểm soát thông tin trong khu vực tranh chấp.
Một bài học căn bản cho mọi lực lượng tham gia tuần tra và diễn tập ở vùng biển quốc tế là: An ninh hậu cần là an ninh chiến đấu. Những gì không dễ nhìn thấy như nhiên liệu, dầu nhờn, bộ lọc, van, quy trình bảo trì, có thể khiến hệ thống tối tân nhất ngừng hoạt động. Quân đội lớn mạnh về vũ khí nhưng dễ tổn thương ở chuỗi cung ứng. Vì vậy, cần có kiểm soát chặt chẽ mẫu nhiên liệu, theo dõi lô hàng, xét nghiệm định kỳ và quy trình thay thế dự phòng để ngăn nguy cơ “tác nhân bên trong” gây sự cố hàng loạt.
Cũng cần nâng cao năng lực điều tra kỹ thuật độc lập và minh bạch. Khi một sự cố xảy ra ở vùng nhạy cảm, những tuyên bố vội vàng hoặc phỏng đoán từ quan chức có thể làm gia tăng lo ngại ngoại giao. Cơ quan điều tra của Hải quân, Lầu Năm Góc và các đối tác quốc tế nên công bố các phát hiện chính xác từng bước: bằng chứng vật lý (mảnh vỡ, mẫu nhiên liệu), ghi chép bay và dữ liệu radar/điện tử. Minh bạch không chỉ là đạo đức nghề nghiệp mà còn là công cụ giảm thiểu rủi ro chính trị.
Về mặt chiến lược, vụ việc gợi nhớ rằng các hoạt động quân sự, dù mang tính huấn luyện hay răn đe, diễn ra trong không gian chính trị. Các bên tranh chấp trong khu vực có thể dùng thông tin, hoặc thiếu thông tin, như một đòn bẩy. Do đó, các hải đội lớn như tàu sân bay cần chính sách truyền thông chiến lược nhanh, chính xác và đủ chi tiết để ngăn chặn những đồn đoán gây nhiễu thông tin.
Vụ rơi hai máy bay thuộc Nimitz là cú sốc kỹ thuật và chính trị cùng lúc. Trước khi gắn nhãn “nhiên liệu lỗi” hay “phá hoại”, cần để chuyên gia phân tích dữ liệu chuyến bay, mẫu nhiên liệu và mảnh vỡ. Nhưng không chờ kết luận mới rút ra được một chân lý lâu dài: trong chiến tranh hay trong thời bình, hiện đại hóa vũ khí không thể thay thế sự nghiêm túc với quy trình, hậu cần và giao tiếp minh bạch, đặc biệt ở những vùng biển mà mỗi biến cố đều có thể lan rộng thành một vấn đề an ninh khu vực.
H.Đ