Trung Quốc đang sử dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế nhằm gây sức ép lên Nhật Bản, sau bình luận của tân Thủ tướng Sanae Takaichi về Đài Loan
Ngày 7/11, phát biểu trước quốc hội, Thủ tướng Sanae Takaichi nói rằng một cuộc tấn công của Trung Quốc vào đảo Đài Loan, nơi chỉ cách đảo tiền tiêu Yonaguni ở phía nam Nhật Bản khoảng 100km, sẽ được coi là “tình huống đe dọa sống còn của quốc gia” và Tokyo có thể kích hoạt phản ứng quân sự
Tuyên bố này đã khiến truyền thông và các quan chức Trung Quốc phản ứng dữ dội. Trung Quốc luôn khẳng định Đài Loan là phần lãnh thổ không thể tách rời của mình.
Căng thẳng nhanh chóng vượt khỏi phạm vi ngoại giao và lan sang lĩnh vực kinh tế. Trung Quốc đã sử dụng các biện pháp trừng phạt nhằm gây sức ép lên Nhật Bản.
Trung Quốc “trả đũa” bằng kinh tế
Ngày 19/11, Trung Quốc tuyên bố sẽ ngừng nhập khẩu toàn bộ hải sản từ Nhật Bản.
Truyền thông Nhật Bản nhận định động thái này có thể là biện pháp trả đũa của Bắc Kinh với phát ngôn của Thủ tướng Takaichi Sanae.
Trung Quốc là khách hàng mua sò điệp lớn nhất của Nhật Bản và cũng là nước nhập khẩu lớn các sản phẩm hải sâm.
Trước đó, vào tháng 8/2023, Trung Quốc cũng đã từng áp đặt lệnh cấm toàn diện đối với hải sản Nhật Bản vì lý do an toàn.
Tuy nhiên, đòn trả đũa nặng nề nhất Trung Quốc giáng vào Nhật Bản là ở mảng du lịch.
Mới đây, Bắc Kinh đã khuyến cáo công dân tránh di chuyển đến Nhật Bản giữa lúc căng thẳng ngoại giao gia tăng.
Điều này khiến khoảng 491.000 vé máy bay từ Trung Quốc đến Nhật Bản đã bị hủy kể từ cuối tuần qua – chiếm 32% tổng số đặt chỗ. Hơn 10 hãng hàng không Trung Quốc đã đưa ra chính sách hoàn tiền đối với các chuyến bay đến Nhật Bản cho đến ngày 31/12.
Những đường bay chịu tác động lớn nhất gồm tuyến Thượng Hải – Tokyo và Thượng Hải – Osaka, trong đó 70% vé được hoàn lại là vé khứ hồi. Tổng giá trị hoàn vé được ước tính lên tới hàng tỷ nhân dân tệ.
Khuyến cáo từ chính phủ Trung Quốc khiến thị trường du lịch và cổ phiếu liên quan đến du lịch của Nhật Bản lao dốc. Nhiều tập đoàn lớn của Nhật bày tỏ quan ngại và kêu gọi chính phủ nhanh chóng tìm cách xoa dịu căng thẳng với Bắc Kinh.
Trung Quốc hiện là nguồn khách du lịch lớn nhất, chiếm khoảng 1/5 tổng lượng khách đến Nhật Bản. Trong 9 tháng đầu năm nay, Nhật đón 7,49 triệu lượt khách Trung Quốc, nhờ vào các lợi thế như khoảng cách gần, các điểm đến hấp dẫn và đồng yên giảm giá.
Theo Hội đồng Du lịch & Lữ hành Thế giới, ngành du lịch chiếm khoảng 7% GDP của Nhật Bản và trong những năm gần đây đóng vai trò là động lực tăng trưởng chính.
Chuyên gia kinh tế Takahide Kiuchi cảnh báo rằng, nếu lượng khách Trung Quốc giảm khoảng 25%, tương tự mức từng xảy ra năm 2012 do căng thẳng song phương, Nhật Bản sẽ phải gánh chịu tổn thất kinh tế đáng kể.
Kinh tế Nhật Bản “khó chồng khó”
Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản, tuy nhiên quan hệ Trung – Nhật trong nhiều thập kỷ qua luôn có nhiều sóng gió. Một phần nguyên nhân xuất phát từ các vấn đề lịch sử và những tranh chấp chưa thể giải quyết dứt điểm.
Trong ngắn hạn, các lệnh trừng phạt của Trung Quốc có thể gây ra những hệ lụy sâu rộng đối với nền kinh tế vốn đang chao đảo của Nhật Bản.
Suốt năm 2025, kinh tế Nhật Bản chịu áp lực từ thuế quan Mỹ và chi tiêu yếu. GDP quý III/2025 của đất nước mặt trời mọc đã giảm 0,4% so với quý trước, đánh dấu quý suy giảm đầu tiên sau 6 quý liên tiếp tăng, trong khi tính theo năm, GDP giảm 1,8%.
Ông Takahide Kiuchi, kinh tế trưởng tại Viện Nghiên cứu Nomura, nhận định căng thẳng giữa hai cường quốc châu Á có thể khiến GDP Nhật Bản mất khoảng 1.790 tỷ yên (tương đương 12 tỷ USD) trong vòng 1 năm, tương đương giảm 0,29% tổng GDP.
Theo nhà nghiên cứu Stefanie Kam, Trung Quốc hiện sử dụng các biện pháp gây sức ép ở mức độ nhẹ, do đó tình hình chưa tiến triển thành một cuộc đối đầu kinh tế toàn diện như các lần căng thẳng trước. Trong ngắn hạn, Bắc Kinh có thể chọn “chờ và quan sát”.
Còn trong trường hợp một “cuộc đối đầu thương mại toàn diện” xảy ra, rủi ro lớn nhất với Nhật Bản là Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm hoặc áp dụng các biện pháp với hàng hóa Nhật. Ông Marcel Thieliant, chuyên gia tại Capital Economics, nhận định rằng các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản có thể phải đối mặt với áp lực gia tăng, đặc biệt khi ngành xe điện Trung Quốc đang phát triển mạnh.
Ông Tobias Harris, nhà sáng lập hãng tư vấn rủi ro chính trị Japan Foresight, nhận định căng thẳng có thể kéo dài hơn dự kiến, bởi cả hai bên đều khó nhượng bộ. Đối với Bắc Kinh, tầm quan trọng chiến lược của Đài Loan khiến họ khó chấp nhận phát ngôn của Tokyo. Trong khi đó, Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae khẳng định không thay đổi lập trường vì điều đó có thể bị coi là lùi bước trước sức ép từ Trung Quốc.
T.P