Ba chuyên gia Mỹ hàng đầu đã lên tiếng phê phán những thiếu sót trong đối sách của chính quyền Mỹ chống lại sự bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông.
Các tàu cá Trung Quốc. Ảnh minh họa: SCMP
Theo RFI, điểm lý thú là các chuyên gia này đã đề xuất nhiều biện pháp rất cụ thể – cả về pháp lý, chính trị và quân sự – được cho là có tác dụng răn đe đối với Bắc Kinh.
Về pháp lý, tiến sĩ James Kraska, giáo sư luật quốc tế tại Học viện Hải chiến Mỹ (US Naval War College) cho rằng chính quyền Obama đã hoàn toàn sai lầm khi chỉ gọi các yêu sách chủ quyền tham lam phi lý của Trung Quốc ởBiển Đông là “quá đáng”, mà không dám gọi thẳng là “phi pháp”.
Theo giáo sư Kraska, Mỹ cần phải nói rõ thực chất vấn đề vì yêu sách chủ quyền của Trung Quốc không chỉ là “quá đáng” mà chính là “bất hợp pháp”. Ông đề nghị: “Chúng ta phải nói thẳng, phải loại bỏ các từ ngữ quá ngoại giao vì điều đó chỉ nuôi dưỡng sự mơ hồ và hoài nghi, có lợi cho Trung Quốc”.
Còn bà Bonnie Glaser, chuyên gia nghiên cứu Châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại thủ đô Washington, thì nhấn mạnh trên tác hại của thái độ quá thận trọng của chính quyền Obama đối với Trung Quốc trong thời gian qua. Theo bà Glaser, vì rụt rè, Mỹ đã không được Trung Quốc coi trọng.
Bà Glaser nêu bật việc chính quyền Obama đã ưu tiên hợp tác với Trung Quốc trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và thỏa thuận hạt nhân Iran, vì thế mà không dám cứng rắn đối với Bắc Kinh trongvấn đề Biển Đông.
Theo chuyên gia này, chính quyền Mỹ đã sai lầm khi cho rằng quá cứng về vấn đề Biển Đông sẽ gây hại cho các vấn đề khác cần đến sự hợp tác của Trung Quốc. Bà Glaser cho rằng Mỹ hoàn toàn “có thể làm cả hai việc cùng một lúc và nhất thiết phải nói nói rất rõ cho Trung Quốc biết rằng hành vi của họ (ở Biển Đông) là không thể chấp nhận được”.
Về phương diện quân sự, các chuyên gia đều chỉ trích thể thức “qua lại vô hại” (innocent passage) mà Hải quân Mỹ đã áp dụng trong ba chuyến tuần tra bên trong vùng 12 hải lý của các “đảo nhân tạo” mà Trung Quốc bồi đắp trái phép tại Quần đảo Trường Sa.
Theo giáo sư luật Kraska, Mỹ không nên dùng biện pháp yếu nhất để thách thức đòi hỏi chủ quyền vô lý của Trung Quốcvì Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) không công nhận lãnh hải của các “đảo nhân tạo” mà Bắc Kinh đã bồi đắp xây dựng trái phép.
Giáo sư Kraska đề nghị Mỹ phải cho phi cơ bay qua các đảo nhân tạo trong tay Trung Quốc ở Quần đảo Trường Sa, chẳng hạn như qua Đá Vành Khăn (Mischief Reef), và tiến hành nhiều cuộc tuần tra hơn vì quyền tự do hàng hải trong khu vực.
Đó cũng là khuyến nghị của bà Glaser, người muốn Lầu Năm Góc thực hiện các cuộc tuần tra một cách thường xuyên hơn để phá vỡ chiến thuật ngăn chặn tàu Mỹ của Trung Quốc.
Riêng tiến sĩ Andrew Erickson, giáo sư tại Viện Nghiên cứu về Hàng hải Trung Quốc thuộc Học viện Hải chiến Mỹ, thì phê phán các quan chức Mỹ không dám thừa nhận một cách công khai là ngoài lực lượng Hải quân và Hải cảnh, Trung Quốc còn có một lực lượng thứ ba đang giúp Bắc Kinh thâu tóm Biển Đông và đó là lực lượng “dân quân biển”. Theo chuyên gia này, Washington phải cấp tốc đề ra một chiến lược toàn diện hơn để đối phó với Bắc Kinh.
Trong chiến lược toàn diện này có vấn đề pháp lý và giáo sư Kraska gợi ý rằng nếu Trung Quốc không chấp nhận phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực (PCA), các nước vẫn có thể kiện Trung Quốc ra các tổ chức quốc tế khác về các vi phạm mà Tòa Trọng tài nêu bật.
Tổ chức Hàng hải Quốc tế có thể xét xử vụ Hải cảnh và dân quân biển Trung Quốc vi phạm các quy định quốc tế về phòng ngừa va chạm trên biển (COLREGS), Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế có thể xử lý việc vi phạm mã số bay và Tổ chức Lương Nông Liên Hợp Quốc có thể phán quyết về việc Trung Quốc biến tàu cá thành công cụ của quân đội.