Hai tuần đã trôi qua kể từ khi kết thúc cuộc bầu cử Tổng thống lần thứ 45 của Mỹ. Khi được hỏi về tác động của chiến thắng của ông Trump đối về chính sách với Việt Nam, một nhà hoạt động xã hội ở Mỹ nói: “Có thể ông Trump sẽ thay đổi chính sách xoay trục của ông Obama, và có thể là ông ấy sẽ không hướng sang châu Á nữa”…
Việt Nam là một trong những nước hưởng lợi từ TPP (Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương) và chính sách xoay trục, nhưng bây giờ khi ông Trump thay đổi thì Việt Nam sẽ là một trong những nước chịu ảnh hưởng khá lớn, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang tranh chấp với Trung Quốc trên biển Đông.
Nhiều nhà phân tích chiến lược cho rằng, việc Hà Nội tiếp tục xích lại gần Mỹ là điều cần thiết, nhưng chính phủ mới của ông Trump có đón lấy bàn tay của Việt Nam hay không thì câng phải đợi câu trả lời ở thời gian.
Một nhà báo từng theo dõi nhiều cuộc bầu cử tổng thống ở Hoa Kỳ trước đây nói thẳng băng: Chính sách đối ngoại của Mỹ là một chính sách đối ngoại của một cường quốc lớn nhất trên thế giới. Chính sách này hình thành, củng cố qua nhiều thế hệ. Việc thay đổi người đứng đầu ở Nhà Trắng sẽ có tác động nhất định, nhưng nó sẽ không thay đổi quá nhiều, đặc biệt là không thay đổi bản chất trong quan hệ của Hoa Kỳ đối với Việt Nam. Tổng thống Mỹ giỏi lắm là làm được hai nhiệm kỳ, tức là 8 năm. Nhưng những thành quả hiện tại trong quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ thì đã được xây dựng bởi nhiều đời tổng thống.
Nếu ông Donald Trump áp dụng quan điểm như ông từng phát biểu trong quá trình tranh cử của ông thì sẽ gây khó khăn nhất định, nhưng không thể là sự đảo ngược hoàn toàn.
Nhớ lại trong cuộc tranh luận thứ ba và cũng là cuối cùng hồi cuối tháng 10, ông Trump nói rằng “hàng hóa của chúng ta đổ vào từ Trung Quốc, đổ vào từ Việt Nam, đổ vào từ khắp nơi trên thế giới”. Còn hồi tháng 2, ông từng cáo buộc Việt Nam cũng như một số các nước châu Á khác “đánh cắp” việc làm tại Mỹ. Ba tháng sau đó, vị tỷ phú nói rằng ông tức giận với sự lãnh đạo “bất tài” và “thiếu năng lực” của Mỹ chứ không phải với Việt Nam, Trung Quốc hay Ấn Độ vì “đã lấy đi rất nhiều thứ của chúng ta”. Đến tháng 6, ông Trump nêu đích danh Việt Nam là “một trong những nước trả lương thấp nhất trên thế giới”.
Cuộc bầu cử tổng thống ở quốc gia cách xa nửa vòng trái đất cũng là tin tức được theo dõi nhiều nhất ở Việt Nam. Việc người dân Việt quan tâm tới cuộc bầu cử Mỹ thể hiện mong muốn có một sự thay đổi nào đó trong chính trị ở Việt Nam, và người ta muốn có sự bầu cử dân chủ, và tự do. Đây là bài học điển hình để mọi người ý thức được thế nào là một cuộc tranh cử mở trong một đất nước dân chủ và tự do. Có rất nhiều mâu thuẫn, có rất nhiều bất cập, bất đồng quan điểm này kia, nhưng trong một sự tương kính, và mọi người đều chấp nhận kết quả bầu cử.
Thượng nghị sĩ John McCain, một cựu chiến binh Chiến tranh Việt Nam , từng có nhiều đóng góp vào việc bình thường hóa quan hệ giữa Hà Nội và Washington, đã tái đắc cử ở tiểu bang Arizona. Tỷ phú Trump từng nhiều lần lên tiếng chỉ trích ông McCain về vai trò của ông trong cuộc chiến đã kết thúc nhiều thập niên trước. Hồi tháng 7 ông này lên tiếng kêu gọi Việt Nam theo chân Philippines, thách thức tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông, ngay sau khi Tòa Trọng tài Liên hợp quốc ra phán quyết tuyên bố phần thắng nghiêng về Manila.
Trong cuộc vận động tranh cử, cả ông Trump và bà Clinton đều nhắc tới và phản đối Hiệp định Thương mại Xuyên Thái Bình Dương mà Việt Nam là một trong 12 nước ký kết. Ông Trump nói rằng bà Clinton từng hậu thuẫn TPP, coi đó là “tiêu chuẩn vàng”, và nhấn mạnh rằng ông phản đối thỏa thuận thương mại tự do của các nước thuộc vành đai Thái Bình Dương này.
Thậm chí, hồi tháng 6, tỷ phú bất động sản từng tuyên bố rằng nếu được bầu làm tổng thống, ông sẽ rút Hoa Kỳ khỏi hiệp định này. Ông nói tại tiểu bang Pennsylvania rằng TPP sẽ “buộc các nhân công Hoa Kỳ phải trực tiếp cạnh tranh với các công nhân từ Việt Nam”.
Mới đây, quốc hội Việt Nam hoãn thảo luận và thông qua hiệp định thương mại này cho tới sau cuộc bầu cử tổng thống ở Hoa Kỳ. Dù kết quả bầu cử này nó có như thế nào đi chăng nữa, thì vấn đề của Việt Nam vẫn là vấn đề của người Việt Nam. Hãy chờ xem!
Trên Facebook cá nhân, trả lời câu hỏi về “đường lối ngoại giao đối với các nước có gì thay đổi không, đặc biệt là châu Á – Thái Bình Dương, thứ đến là biển Đông” khi tân Tổng thống Mỹ nhậm chức, cũng như “khi được hỏi ý kiến về việc “ông có quan điểm mới gì thổi tư tưởng mới đối với giới trẻ Việt nam”, Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius trả lời: “Chúng tôi không thể dự đoán được tương lai, nhưng tôi tin tưởng rằng Hoa Kỳ vẫn tiếp tục ủng hộ các chính sách về kinh tế. Các bạn trẻ Việt Nam rất thông minh và sáng tạo, chúng tôi sẽ cố gắng giúp đỡ để những người trẻ Việt Nam được truyền cảm hứng và thực hiện những kế hoach tương lai”.
Dù trong khi vận động, ông Trump và bà Clinton không trực tiếp đề cập tới biển Đông, một trong các mối quan tâm của người Việt, nhưng hai ứng viên đã nhiều lần tranh cãi về chính sách đối ngoại, trong đó có khu vực châu Á, của chính quyền Tổng thống Obama. Trước khi cuộc bầu cử diễn ra hôm 8/11, một cuộc thăm dò ý kiến do một tờ báo nổi tiếng ở Hong Kong thực hiện cho thấy người Trung Quốc tin rằng cả hai ứng viên của Đảng Dân chủ và Cộng hòa sẽ giải quyết tranh chấp giữa Bắc Kinh và Washington tốt hơn ông Obama.
Cuộc thăm dò ý kiến 1500 người Trung Quốc ở thành thị, do tờ Bưu điện Hoa nam Buổi sáng có trụ sở ở Hong Kong công bố hôm 5/11, còn cho thấy một nửa trong số đó cho rằng ông Trump sẽ xử lý vấn đề biển Đông tốt hơn ông Obama (54%), cũng như về các vấn đề hợp tác về an ninh mạng (59%), thương mại song phương (57%) hoặc tình hình trên bán đảo Triều Tiên (52%). Ngoài ra, khoảng 51% tin rằng tỷ phú bất động sản Mỹ sẽ can thiệp ít hơn vào châu Á so với đương kim Tổng thống Obama.
Can dự ít hơn hay nhiều hơn? Vẫn chỉ là những dự đoán mà thôi.
Một người như ông Trump làm Tổng thống mà tuyên bố chỉ nhận lương 1USD/năm thì ông ấy làm Tổng thống để làm gì? Để nước Mỹ vĩ đại trở lại như ông ta tuyên bố? Tốt thôi, nhưng sự vĩ đại trở lại ấy không thể thành hiện thực khi Biển Đông, khi Châu Á bị một người khổng lồ như Trung Hoa thao túng.