Trong bối cảnh EU đang hỗn loạn vì vấn đề Anh rời khỏi EU ( Brexit) và những vụ khủng bố, trong khi chính quyền của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vừa mới hình thành, bà Merkel càng trở thành nhân vật được kỳ vọng có thể dẫn dắt Liên minh châu Âu ra khỏi cơn khủng hoảng.
Hội nghị Thượng đỉnh G20 sắp tới sẽ không chỉ là dịp để các nước thảo luận về các vấn đề “nóng”, mà còn là nơi những nỗ lực ngoại giao được thể hiện.
Trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ đang lan rộng và khủng bố gây mất an ninh, ổn định trên thế giới, Hội nghị Thượng đỉnh nhóm các nền kinh tế lớn (G20) lần thứ 12 (từ ngày 7 – 8/7, tại Hamburg, Đức), được kỳ vọng sẽ tìm ra cách giải quyết cho các vấn đề quốc tế. Hội nghị cũng sẽ là dấu mốc đáng nhớ, khi đây là lần đầu Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin gặp nhau trên cương vị lãnh đạo hai siêu cường.
Đáng chú ý nhất trong Hội nghị Thượng đỉnh G20 lần này là mối quan hệ giữa Mỹ và Đức. Hai quốc gia này hiện có sự bất đồng trong nhiều vấn đề then chốt của thế giới, như biến đổi khí hậu, thương mại tự do và người nhập cư. Việc thuyết phục Tổng thống Donald Trump bày tỏ thiện chí trong các vấn đề quốc tế hiện nay sẽ là nhiệm vụ khó khăn đối với Thủ tướng nước chủ nhà Angela Merkel.
Bà Merkel cần thuyết phục ông Trump xem xét lại quan điểm về vấn đề thương mại. Trong khi các quốc gia G20 chủ trương hình thành thị trường mở và xây dựng môi trường kinh doanh công bằng, lành mạnh, ông Donald Trump lại theo đuổi chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch. Chỉ trong vòng hơn 100 ngày cầm quyền, Tổng thống Mỹ đã làm những việc động trời: rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP); yêu cầu thỏa thuận lại Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA); tăng thuế nhiều mặt hàng nhập khẩu chủ chốt.
Vấn đề người nhập cư cũng sẽ là một trọng tâm trong cuộc đối thoại giữa Mỹ và Đức. Việc giang tay tiếp nhận người nhập cư của Berlin đối lập hoàn toàn với quan điểm xây tường, “đóng cửa” nước Mỹ của Washington. Về vấn đề này ông Trump khó mà thay đổi ý kiến của mình, khi ông đã nhận ra những chính sách mềm mỏng của bà Merkel chưa mang lại nhiều hiệu quả ngay tại nước Đức.
Ứng phó với biến đổi khí hậu là điều mà bà Merkel và ông Trump có nhiều khác biệt nhất. Việc Tổng thống Trump đột ngột rút Mỹ ra khỏi Hiệp định Paris về ứng phó với biến đổi khí hậu và thay đổi quan điểm về tác động của việc Trái đất nóng lên đã đặt Washington vào tình thế căng thẳng với các quốc gia còn lại trong G20, trong đó có Đức, nước không muốn thấy những nước chủ chốt khác như Trung Quốc và Ấn Độ – hai quốc gia có lượng khí thải lớn thứ nhất và thứ ba trên thế giới, rời khỏi Hiệp định.
Trung Quốc trong nhiều năm qua luôn nhấn mạnh khẩu hiệu “khác biệt, minh bạch, và tham vọng”. Bắc Kinh coi đây là chìa khóa cho bất kỳ vấn đề nào, đồng thời luôn nỗ lực để đảm bảo rằng vấn đề chủ quyền của Trung Quốc không bị ảnh hưởng.Hiện nay đang trong quá trình tái cơ cấu kinh tế nhiều khó khăn khiến tăng trưởng giảm tốc, vì vậy, Trung Quốc muốn duy trì sự linh hoạt chính sách trong nước ở mức cao nhất có thể. Đặc biệt, trong vấn đề rà soát mục tiêu phát thải, Trung Quốc muốn bất kỳ sự điều chỉnh nào đối với mục tiêu phát thải 2020-2030 sẽ chỉ là tự nguyện.
Một vấn đề khác, những bất đồng liên quan đến kinh tế và chính trị cũng đang trở thành rào cản trong quan hệ Mỹ – Đức. Cuối tháng 5 vừa qua, Tổng thống Donald Trump đã chỉ trích Đức không đóng góp tương xứng cho Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây dương (NATO), đồng thời lên kế hoạch tăng thuế nhập khẩu xe Đức vào Mỹ tới 35%. Trong một động thái mới nhất, Berlin còn bị cáo buộc đã theo dõi các cuộc điện thoại, fax và máy tính của Nhà Trắng, Bộ Ngoại giao và Bộ Tài chính Mỹ.
Chính những khác biệt trong lập trường về các vấn đề quốc tế và những rạn nứt trong quan hệ song phương này càng khiến cho việc thuyết phục ông chủ Nhà Trắng của Thủ tướng Đức Angela Merkel khó khăn hơn.
Việc thuyết phục nhà lãnh đạo Mỹ và lập trường của siêu cường này, nếu thành công, sẽ mang lại không ít lợi ích cho chính quyền của bà Merkel.
Đầu tiên, việc đăng cai G20 tại Đức cho phép nữ Thủ tướng chứng minh vai trò tổ chức của mình trong Nhóm nói chung và Liên minh châu Âu (EU) nói riêng. Tuy nhiên, nữ Thủ tướng Đức cũng cần thể hiện rằng quan điểm cởi mở của bà luôn đi kèm với việc bảo vệ các giá trị phương Tây như tự do thương mại và toàn cầu hóa.
Trong bối cảnh EU đang hỗn loạn vì vấn đề Anh rời khỏi EU ( Brexit) và những vụ khủng bố, trong khi chính quyền của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vừa mới hình thành, bà Merkel càng trở thành nhân vật được kỳ vọng có thể dẫn dắt Liên minh châu Âu ra khỏi cơn khủng hoảng. Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Pew, 52% số người châu Âu được hỏi tin rằng bà Merkel “sẽ đưa ra những chính sách đối ngoại đúng đắn”.
Cách đây hơn một tháng, chỉ một tuần sau Hội nghị Thượng đỉnh G7 tại Italy hồi cuối tháng 5, Thủ tướng Đức Merkel từng tuyên bố: “Thời đại mà chúng ta phải dựa hoàn toàn vào người khác đã phần nào kết thúc. Đã đến lúc người châu Âu cần nắm giữ vận mệnh của chính mình”. Việc hiện thực hóa những lời nói hùng hồn nêu trên đòi hỏi bà Merkel phải chứng minh khả năng ngoại giao và lãnh đạo của mình trong Hội nghị Thượng đỉnh G20 sắp tới.