Quân đội Trung Quốc “khoe cơ bắp” ở Djibouti, trong bối cảnh kinh nghiệm thực chiến được nước này tích lũy gần 30 năm nhờ các chiến dịch gìn giữa hòa bình của Liên hợp quốc.
Trung Quốc củng cố lợi ích tại nước ngoài
Những phát súng đầu tiên của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) tại cơ sở quân sự của nước này ở Djibouti vào hai tháng trước được coi là hồi chuông cảnh báo thế giới, rằng các lợi ích gia tăng của Bắc Kinh tại nước ngoài sẽ được gìn giữ bởi một đội quân hùng mạnh.
Các nguồn tin trong giới quân sự nói với tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) rằng Djibouti sẽ không phải là căn cứ duy nhất mà Trung Quốc đặt tại hải ngoại. Bắc Kinh có kế hoạch khai thác khả năng mở thêm các cứ điểm quân sự tại châu Phi, Trung Đông và những nơi khác nhằm bảo vệ lợi ích mở rộng của họ trong khu vực Ấn Độ Dương.
Nguồn tin yêu cầu ẩn danh trong PLA tiết lộ, “Trung Quốc cần thêm các căn cứ quân sự ở nước ngoài, bởi lợi ích quốc gia mở rộng cùng đang bị thách thức bởi một số nước và các lực lượng vũ trang bản địa”.
“Djibouti là địa điểm huấn luyện lý tưởng để kiểm nghiệm khả năng xử lý các loại vũ khí và thực thi nhiệm vụ của PLA trong điều kiện nóng, ẩm và độ mặn cao của lục địa châu Phi – nơi nhiệt độ thường lên tới trên 40 độ C.”
Các binh sĩ PLA đã tổ chức ít nhất hai cuộc tập trận bắn đạn thật ở sa mạc Djibouti từ hôm 22/9, nhằm “tìm hiểu mô hình huấn luyện mới cho các trại lính Trung Quốc tại nước ngoài” – theo lời chỉ huy căn cứ Djibouti Liang Yang.
“Các cuộc tập trận bắn đạn thật ở Djibouti chắc chắn sẽ tăng cường khả năng phản ứng nhanh của PLA trước thách thức từ các nước đối thủ và các lực lượng vũ trang có thể gây tổn hại lợi ích quốc gia đang tăng dần của Trung Quốc ở châu Phi và Trung Đông,” chuyên gia quân sự Lý Kiệt ở Bắc Kinh nói với SCMP.
Nguồn tin trong giới quân sự cũng hé lộ với SCMP rằng Trung Quốc có kế hoạch tăng gấp 5 lần quy mô lực lượng lính thủy đánh bộ của nước này lên con số 100.000 quân nhân, trong đó một phần có thể được triển khai ở Djibouti.
Truyền thông Trung Quốc ước lượng căn cứ Djibouti – nằm ở vị trí chiến lược của cửa ngõ Hồng Hải, gần kênh đào Suez kết nối Á-Âu – cho phép đồn trú tới 10.000 lính. Hiện chưa có số liệu chính thức về quân số Trung Quốc đóng tại đây.
Để thuê căn cứ này trong 10 năm, Bắc Kinh đang phải chi trả mức giá 20 triệu USD/năm. Ngoài ra, Djibouti còn cho Mỹ, Nhật Bản và Pháp thuê các căn cứ ở nước này.
Lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ – Nơi Trung Quốc “luyện binh”?
Bắc Kinh khẳng định căn cứ đầu tiên của họ tại châu Phi chỉ là “một trạm tiếp tế hậu cần” để hỗ trợ nhiệm vụ gìn giữ hòa bình của LHQ, các chiến dịch chống cướp biển ở Vịnh Aden và ngoài khơi Somalia, và các nỗ lực cứu trợ nhân đạo.
Các hoạt động trên được PLA định nghĩa là “chiến dịch quân sự phi chiến tranh” (MOOTW) và được tận dụng để gia tăng ảnh hưởng của Bắc Kinh ở nước ngoài. Những chiến dịch gìn giữ hòa bình được coi là cánh cửa để quảng bá sức mạnh quân sự ngày càng tăng và cả quyền lực mềm của Trung Quốc.
Trung Quốc thiết lập lực lượng dự phòng gìn giữ hòa bình LHQ lên tới 8.000 người – quy mô lớn nhất của một lực lượng MOOTW trên thế giới, để thực hiện cam kết của chủ tịch Tập Cận Bình trước Đại hội đồng LHQ năm 2015. Ông Tập còn hứa viện trợ quân sự 100 triệu USD cho nhiệm vụ gìn giữ hòa bình của Liên minh châu Phi (AU) và cam kết đóng góp 1 tỉ USD cho quỹ phát triển và hòa bình chung Trung Quốc-LHQ trong 10 năm.
Đại tá Zhou Bo, giám đốc trung tâm hợp tác an ninh, thuộc Phòng hợp tác quân sự quốc tế Bộ quốc phòng Trung Quốc, trả lời SCMP rằng gìn giữ hòa bình là một trong những trách nhiệm mà Trung Quốc gánh vác trong vai trò thành viên thường trực Hội đồng bảo an LHQ. Do phải tuân thủ mệnh lệnh của LHQ, lực lượng Trung Quốc không thể tùy ý đi đến bất cứ đâu, đồng nghĩa không để bảo vệ trực tiếp các doanh nghiệp của nước này đang hoạt động ở châu Phi.
Ông Zhou, người trực tiếp lãnh đạo lực lượng gìn giữ hòa bình của Trung Quốc, cho biết sứ mệnh chung cũng giúp thúc đẩy khả năng tác chiến của quân đội.
“Ngày nay, nguy cơ Trung Quốc bị xâm lược là rất nhỏ, nhưng các chiến dịch gìn giữ hòa bình cho phép binh sĩ Trung Quốc học hỏi và trải nghiệm thực tế cách thức xử lý những thách thức ngặt nghèo mà họ có thể gặp phải tại quê nhà,” ông Zhou Bo nói.
“Nhằm xây dựng một đội quân ‘hướng ngoại’, [PLA] cần thực hiện hai nhiệm vụ cơ bản: 1. Bảo vệ lợi ích của Trung Quốc ở nước ngoài; 2. Đảm đương thêm các trách nhiệm quốc tế. Do đó, đưa lực lượng ra nước ngoài tham gia [nhiệm vụ gìn giữ hòa bình] là sự huấn luyện hữu hiệu, hoàn toàn khác với các cuộc tập trận vẫn tiến hành trong nước.”
Chuyên gia Lý Kiệt gọi nhiệm vụ gìn giữ hòa bình là một phần phản ánh sức mạnh Trung Quốc, bên cạnh kế hoạch trở thành một thế lực hàng hải, cũng như việc ông Tập Cận Bình khuyến khích doanh nghiệp Trung Quốc vươn ra toàn cầu và thúc đẩy thương mại bằng sáng kiến “Vành đai và Con đường”.
“Vai trò lớn hơn của Trung Quốc trong các chiến dịch gìn giữ hòa bình là dấu hiệu về khả năng Bắc Kinh bảo vệ được tầm ảnh hưởng toàn cầu của mình,” ông Lý nói. “Nhiệm vụ gìn giữ hòa bình đã trở thành một thương hiệu của Trung Quốc, tương tự với vai trò của Bắc Kinh trong sáng kiến ‘Vành đai và Con đường’ hay Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB), đã thể hiện quyền lực cứng và mềm của Trung Quốc.”
Trung Quốc hiện là nước đóng góp nhiều thứ hai cho ngân sách gìn giữ hòa bình LHQ hồi năm ngoái, sau Mỹ, và có lực lượng tham gia 9 chiến dịch gìn giữ của LHQ.
Chuyên gia quân sự Trung Quốc Zhou Chenming cho rằng chính sách không can thiệp và các mục tiêu thương mại thuần túy ở châu Phi đã giúp Trung Quốc thu hút thêm bạn bè trong nhóm nước đang phát triển – đồng thời là các thị trường xuất khẩu hàng giá rẻ lý tưởng.
“Khi lợi ích quốc gia ở nước ngoài mở rộng đến một quy mô nào đó, giống như của Trung Quốc… thì cần nỗ lực bằng mọi giá để bảo vệ lợi ích đó,” ông Zhou nói. “Cách hành xử này không gọi là xâm phạm, mà là tự vệ.”
“Mục tiêu của Trung Quốc rất đơn giản và rõ ràng. Chúng tôi chỉ muốn kiếm tiền.”
Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang châu Phi đạt 92 tỉ USD vào năm 2016, trong khi nhập khẩu hàng hóa từ lục địa này chỉ đạt 60 tỉ USD.
Trung Quốc tham gia nhiệm vụ gìn giữ hòa bình LHQ đầu tiên vào năm 1990 và đưa nhóm tác chiến đầu tiên tới Mali vào năm 2013. Khoảng 36.000 lính Trung Quốc đã phục vụ trong các sứ mệnh gìn giữ của LHQ 27 năm qua, 17 người đã thiệt mạng.