Tổng cục Hải quan Trung Quốc, hôm 12-1, cho hay, thặng dư thương mại giữa nước này và Mỹ tăng 8,6% lên 275,8 tỉ USD trong năm 2017. Con số này chiếm đến 65% tổng thặng dư thương mại toàn cầu của Trung Quốc. Điều này có nguy cơ làm gia tăng quyết tâm cứng rắn với Bắc Kinh của chính quyền Tổng thống Donald Trump.
Xin bạn đọc nhớ lại, trong chiến dịch vận động tranh cử, Ứng cử viên Tổng thống Mỹ Donald Trump lúc đó đã chỉ trích Trung Quốc là nước thao túng tiền tệ và hứa hẹn sẽ trở nên cứng rắn với nước này trong vấn đề thương mại. Thế nhưng sau khi đắc cử, ông Trump đã đổi giọng, tuyên bố sẵn sàng đàm phán với Bắc Kinh để cải thiện quan hệ kinh tế giữa hai cường quốc. Ông Trump cũng gạt các cuộc điều tra có khả năng khiêu khích sang một bên.
Một nhà kinh tế học về châu Á của công ty tư vấn Oxford Economics, ông Louis Kuijs, dù đưa ra những ngôn ngữ rất mạnh mẽ nhưng chính quyền Mỹ dưới thời ông Trump đã hạn chế đáng kể việc sử dụng các biện pháp tiết giảm hàng hóa nhập từ Trung Quốc.
Không thể kiềm chế lâu hơn, theo tạp chí Nikkei Asian Review, vào cuối tháng 1 này Washington sẽ áp đặt những biện pháp trừng phạt nhằm vào Bắc Kinh. Quyết định này nhằm giải quyết bài toán thâm hụt thương mại nói trên. Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ cho rằng, doanh nghiệp Mỹ đã phải chịu thiệt hại nghiêm trọng từ pin năng lượng mặt trời nhập khẩu từ Trung Quốc. Theo đó, Ủy ban này đề nghị áp đặt mức thuế 35% cho sản phẩm pin năng lượng mặt trời.
Một số sản phẩm khác như nhôm, thép Trung Quốc cũng có thể bị cấm nhập khẩu vào Mỹ, lý do được nêu ra là nhằm bảo đảm an ninh quốc gia. Tổng thống Trump sẽ đưa ra quyết định cuối cùng dựa trên kết quả cuộc điều tra của Bộ Thương mại Mỹ. Cuộc điều tra này được tiến hành từ tháng 4-2017.
Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer cũng đang điều tra về việc Trung Quốc xâm phạm sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ không công bằng, khiến doanh nghiệp Mỹ thiệt hại nặng nề. Kết quả điều tra Dự kiến vào tháng 8-2017 sẽ công bố kết quả, tuy nhiên dư luận cho rằng Washington có thể ra tay sớm hơn.
Hai nền kinh tế hàng đầu thế giới ngày càng tỏ ra căng thẳng trong quan hệ kinh tế . Sự căng thẳng càng khó có cơ hội giảm nhiệt sau khi ông Trump công khai phàn nàn tình trạng mất cân bằng thương mại với Trung Quốc trong những cuộc phỏng vấn gần đây.
Trả lời tờ The Wall Street Journal hôm 11-1, ông chủ Nhà Trắng nói lẽ ra ông đã cho thực thi những biện pháp cứng rắn để “lấy lại công bằng” nếu như Trung Quốc không giúp gây sức ép lên chương trình tên lửa, hạt nhân của Triều Tiên.
Đáp lại, trong các cuộc gặp kín với các quan chức chính phủ, lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ, giới chức Trung Quốc dọa sẽ “ăn miếng trả miếng” đối với bất kỳ biện pháp trừng phạt nào của Washington.
Một mục tiêu khả dĩ mà Bắc Kinh hướng tới là sản phẩm đậu nành của Mỹ. Do nhu cầu rất lớn của Trung Quốc đối với loại sản phẩm này đã giúp cho nông dân, cũng như các doanh nghiệp Mỹ hưởng lợi lâu nay.
Trong một diễn biến khác, hôm 10-1, trang Bloomberg dẫn các nguồn tin thân cận cho biết, trong lúc tổng kiểm tra nguồn dự trữ ngoại hối, giới chức cấp cao Trung Quốc đã đề xuất giảm hoặc ngừng mua trái phiếu kho bạc Mỹ. Động thái này nếu diễn ra sẽ gây sức ép lên nỗ lực của Bộ Tài chính Mỹ trong việc bù đắp những khoản thâm hụt ngân sách do chương trình cắt giảm thuế của ông Trump gây ra.
Liệu có xảy ra chiến tranh thương mại Mỹ – Trung năm nay? Hầu hết chuyên gia thương mại không tin điều này xảy ra. Song theo các nhà phân tích dự báo, tranh cãi sẽ tiếp tục gia tăng, dẫn tới Mỹ sẽ đánh thuế trừng phạt lên một số hàng hóa nhập khẩu Trung Quốc. Mặt khác, giới phân tích Trung Quốc cho rằng khó có thể làm gì nhiều để đảo ngược tình hình trong ngắn hạn, một phần vì nền kinh tế Mỹ đang hồi phục mạnh mẽ có thể đồng nghĩa nhu cầu đối với hàng hóa Trung Quốc còn tăng.
Một nhà nghiên cứu thuộc Bộ Thương mại Trung Quốc, ông Mei Xinyu, gợi ý: Một điều Washington làm được lúc này là tạo điều kiện hơn nữa để doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư ở Mỹ. Trong lúc chờ Washington thay đổi, ông Gao Feng, người phát ngôn Bộ Tài chính Trung Quốc, cho rằng hai nước nên đối thoại về bất đồng để ngăn chúng leo thang thành xung đột.
Ông Gao chớ lo! Ông cần tham khảo nhận định mới đây của ông Nicholas Lardy, chuyên gia tại Viện Kinh tế quốc tế Peterson, Mỹ: Trong trường hợp chiến tranh thương mại Mỹ – Trung nổ ra, Bắc Kinh sẽ chiến thắng. Họ chiến thắng bởi đang ở vị thế tốt hơn để chống chọi những “đau đớn” do cuộc tranh chấp này gây ra!