Theo VOA, Chính phủ Mỹ đã chính thức yêu cầu cử một đơn vị Lính thủy đánh bộ (LTĐB) tới Đài Loan để canh gác trụ sở mới của Hiệp hội Mỹ tại Đài Loan (AIT) – thực tế là nơi làm việc của sứ quán Mỹ tại Đài Bắc. Thông tin này lập tức gây nên sự phản đối quyết liệt của Trung Quốc.
Stephen M. Young – nguyên Chủ tịch AIT – người chủ trương đưa LTĐB tới Đài Loan.
Chính phủ Mỹ quyết đưa LTĐB tới Đài Loan
Theo CNN ngày 29/6, Chính phủ Mỹ đã yêu cầu cử LTĐB tới làm nhiệm vụ canh gác trụ sở AIT, hiện nay việc thương lượng để thực hiện việc này đang được tiến hành giữa Phòng An ninh ngoại giao của chính phủ với quân chủng LTĐB Mỹ. Theo tập quán truyền thống, việc canh gác các sứ quán Mỹ ở nước ngoài đều do lực lượng LTĐB đảm nhiệm, nhưng giữa Washington và Đài Bắc về danh nghĩa không có quan hệ ngoại giao chính thức; nếu đúng là LTĐB sẽ được đưa sang Đài Loan để bảo vệ các nhân viên ngoại giao thì đây sẽ là lần đầu tiên lực lượng này được phái tới Đài Loan làm nhiệm vụ và cũng có nghĩa là AIT được coi như một sứ quán của Mỹ. Trước đây, hồi tháng 2/2017 cũng từng có tin Mỹ sẽ cử các LTĐB tới trụ sở AIT ở Đài Bắc nhưng sau đó điều này đã không diễn ra.
Trụ sở mới của AIT được khánh thành hồi tháng 6 năm nay. Trước đó vào tháng 3, Tổng thống Donald Trump đã ký “Luật du lịch Đài Loan” đã được lưỡng viện quốc hội nhất trí thông qua từ trước, cho phép quan chức cấp cao hai bên đi thăm lẫn nhau. Donald Trump cũng cho phép bán kỹ thuật tàu ngầm cho Đài Loan; tất cả những động thái này của phía Mỹ đều bị Trung Quốc phê phán mạnh mẽ.
Trong tháng 5 và 6 vừa qua, Hạ nghị viện và Thượng nghị viện Mỹ lại lần lượt thông qua “Luật ủy quyền Quốc phòng 2019” trong đó bao gồm những điều khoản về tăng cường quan hệ Mỹ – Đài Loan, Bản của Thượng nghị viện thông qua còn gồm cả nội dung ủng hộ việc quân đội Mỹ tham gia các cuộc diễn tập quân sự “Hán Quang” của Đài Loan; hiện nay lưỡng viện sắp triển khai thương lượng để thống nhất ra một nghị quyết chung. Ngoài ra, hôm 27/6, AIT cũng đã ra thông báo cho biết, chức vụ Trưởng đại diện AIT tại Đài Bắc sẽ được chuyển giao từ Mai Kiến Hoa (Kim W. Moy) cho ông William Brent Christensen – một nhà ngoại giao lão luyện.
Trung Quốc: “Mỹ hãy hành xử cẩn thận!”
Thông tin của CNN lập tức gây nên phản ứng mạnh mẽ từ phía Trung Quốc. Ngay chiều 29/6, tại cuộc họp báo, Lục Khảng, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc khi trả lời câu hỏi của một nhà báo về thông tin này đã “yêu cầu Mỹ hãy hành xử cẩn thận”. Lục Khảng nói: “Nguyên tắc một Trung Quốc là cơ sở chính trị cho mối quan hệ Trung – Mỹ, Mỹ hiểu rất rõ lập trường đó của phía Trung Quốc và cũng biết phải hành xử thận trọng trong vấn đề này, tránh gây ảnh hưởng đến đại cục quan hệ Trung – Mỹ.
Tờ “Thời báo Hoàn cầu” – một ấn phẩm của Nhân dân Nhật báo hôm 30/6 đã đăng bài cho rằng: việc Chính phủ Mỹ đề xuất cử LTĐB tới Đài Loan bảo vệ trụ sở của AIT “sẽ gây nên sự phẫn nộ của Trung Quốc”, nếu đề nghị này được phê chuẩn sẽ là lần đầu tiên LTĐB Mỹ được đưa tới Đài Loan thực thi nhiệm vụ trong gần 40 năm qua. Bài báo dẫn bình luận của “Nhật báo Kinh tế” (Hongkong): “Nếu hành động này diễn ra, có nghĩa là Mỹ đã nâng địa vị AIT lên cấp sứ quán một cách biến tướng, sẽ chà đạp lên lằn ranh đỏ “một Trung Quốc”, tất sẽ gây nên sự chống trả của phía Trung Quốc”.
Thời báo Hoàn cầu cho rằng: trụ sở mới của AIT chứa được khoảng 450 người, quy mô đơn vị LTĐB đưa tới đây không lớn, có lẽ không quá 10 người; nhưng ý nghĩa tượng trưng của việc bố trí này rất lớn, vì trong lịch sử LTĐB Mỹ chỉ được phái đến các nước có quan hệ ngoại giao chính thức với Mỹ. Từ sau năm 1979 Mỹ đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan rồi lập quan hệ ngoại giao với Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, LTĐB không còn ở lại Đài Loan nữa. Thông tin về việc LTĐB Mỹ tới đóng ở Đài Loan lần này cũng là điều mà các phần tử chủ trương “Đài Loan độc lập” chờ đợi.
Trước khi trụ sở mới của AIT khánh thành, hồi tháng 2/2018, ông Stephen M. Young – nguyên Trưởng đại diện (Chủ tịch) AIT đã công khai bày tỏ: “trụ sở mới của AIT sẽ là Ngôi nhà của LTĐB, đại biểu cho sự cam kết của Mỹ với Đài Loan”. Một cựu lãnh đạo AIT khác là William Stanton cũng nói: “Đây là tập quán bảo vệ an toàn cho các nhân viên Mỹ ở nước ngoài, các LTĐB đến đây không thể được coi là đơn vị tác chiến, mà chỉ là “phân đội cảnh vệ nhỏ”, theo kinh nghiệm trước đây thì quy mô chỉ từ 5 – 15 người”. Hôm 12/6, khi trụ sở mới của AIT khánh thành, Trưởng đại diện Kim W. Moy đã không phủ nhận thông tin về việc triển khai LTĐB, chỉ nói: “Việc bảo vệ an ninh cho trụ sở mới của AIT sẽ theo tiêu chuẩn như đối với các cơ quan của Mỹ ở các nơi trên thế giới”.
Ông Nghê Phong, chuyên viên nghiên cứu về Mỹ của Viện khoa học xã hội Trung Quốc khi trả lời Thời báo Hoàn cầu đã nói: “Thông tin về LTĐB Mỹ đến Đài Loan đã nhiều lần được nêu ra. Theo tập quán của Mỹ, quân chủng LTĐB có một đơn vị cảnh vệ chuyên trách khoảng 1000 người bảo vệ an ninh cho các cơ quan của Mỹ trên toàn thế giới. Vấn đề là ở chỗ: sau khi Trung – Mỹ lập quan hệ ngoại giao, AIT vận hành với danh nghĩa cơ quan không chính thức, tất cả các nhân viên tuy thực tế đều là nhân viên chính phủ Mỹ, nhưng đều hoạt động với thân phận phi chính phủ”.
Nghê Phong nói: “Gần đây các thế lực thân Đài Loan ở Mỹ tiến hành nhiều động tác để nâng cao quan hệ Mỹ – Đài, định thông qua từng bước theo phương thức “cắt xúc xích” để biến AIT thành cơ quan chính thức, việc khánh thành trụ sở mới của AIT là một biểu hiện. Có tin nói, việc Mỹ cử LTĐB đến trụ sở mới của AIT là “đinh đã đóng lên tường”, tuy những người này lúc thường có thể không mặc quân phục LTĐB, nhưng thực tế vẫn là thừa nhận tư cách chính thức của cơ quan không chính thức này một cách biến tướng”.