Thủ tướng Malaysia đương nhệm Mahathir Mohamatd vừa tuyên bố hủy bỏ 2 dự án trị giá hàng tỉ USD do Trung Quốc đầu tư. Lý do ông nêu ra là không muốn Kuala Lumpur mắc thêm nợ. Đây là dự án đường ống dẫn khí và tuyến đường sắt dọc bờ biển miền Đông ở Malaysia được ký kết dưới thời thủ tướng Najib Rajak. Người đứng đầu chính phủ Kuala Lumpur nói rõ, ông sẵn sàng chào đón đầu tư từ Trung Quốc với điều kiện đàu tư đó phải có lợi cho Malaysia.
Còn Việt Nam hiện đang phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc, thể hiện ở nhiều dự án do Bắc Kinh bỏ vốn đầu tư. Việt Nam nên rà soát lại các dự án của Trung Quốc và đình chỉ các dự án không hiệu quả về kinh tế và ảnh hưởng đến môi trường và an ninh quốc phòng.
Năm 2017 Việt Nam đánh dấu mốc vốn đầu tư nước ngoài FDI lớn nhất trong 10 năm, đạt hơn 35 tỉ USD. Trong tổng số 115 quốc gia rót vốn vào Việt nam, Trung Quốc đứng thứ 4.
Tuy nhiên nhiều dự án đầu tư của Trung Quốc cho thấy rõ tính không hiệu quả như dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông, hàng loạt dự án nhà máy nhiệt điện gây ô nhiễm môi trường, trong đó có chuỗi nhà máy Vĩnh Tân. Trong số 12 dự án thua lỗ của Bộ Công Thương, có đến 5 dự án liên quan đến yếu tố Trung Quốc. Truyền thông trong nước cũng thừa nhận, nhiều dự án lớn hợp tác với Trung Quốc ban đầu thì thường yên ả nhưng sau đó càng ngày càng sóng gió khi mỗi lần bắt tay với Bắc Kinh.
Một bài học khác cho Việt Nam được nêu lên từ các chuyên gia, đó là việc Sri Lanca buộc phải cho Bắc Kinh thuê cảng biển Hambantota trong 99 năm như một điều kiện để Trung Quốc giảm nợ cho Sri Lanka. Đây được cho là “bẫy nợ” trong nước cờ sáng kiến “Vành đai và con đường’ của Bắc Kinh.
Trước đây một số quốc gia khác như Australia, Djibouti, Argentina, Namibia hay Lào đều rơi vào tình trạng tương tự, đó là nợ Trung Quốc quá nhiều phải cho thuê đất để trả nợ. Tại quốc gia châu Phi Djibouti, năm 2017, Bắc Kinh đã cho thiết lập căn cứ quân sự nước ngoài đầu tiên, trên mảnh đất mà Djibouti đã phải cho thuê để chuộc nợ.
Hiện Myanmar cũng bị cảnh báo là có thể trở thành con nợ của Trung Quốc khi cho xây cảng biển và khu công nghiệp Kyaukpyu trị giá hàng chục tỷ USD do Trung Quốc tài trợ.
Việt nam cần cứng rắn giải quyết các vấn đề còn tồn tại với Trung Quốc , đó là dựa trên luật pháp quốc tế cho các vấn đề chủ quyền lãnh thổ. Còn về kinh tế, Việt nam cần nhấn mạnh với Trung Quốc rằng Việt Nam vẫn là một đất nước mở cửa. Tuy nhiên Việt Nam quan tâm đến việc đầu tư của Trung Quốc phải đảm bảo gắn với công nghệ tốt, và thân thiện với môi trường.