Thượng nghị sĩ John McCain để lại những phát ngôn mạnh mẽ về Biển Đông và chỉ trích sự hung hăng của Bắc Kinh, theo báo Philippines.
Trang Philstar hôm 27/8 điểm lại những phát ngôn và hành động đáng chú ý của Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ John McCain vừa qua đời vì bệnh ung thư não.
Tại sự kiện Đối thoại An ninh Shangri-la diễn ra ở Singapore năm 2012, McCain và Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Joe Lieberman cảnh báo rằng Trung Quốc không hành động như một cường quốc “trưởng thành” tại Biển Đông.
“Cựu Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu từng nói rằng ông tin rằng Trung Quốc sẽ đối xử rất tốt với chúng ta cho đến khi họ hải quân của họ đủ mạnh để bảo chúng ta rời khỏi Tây Thái Bình Dương (gồm cả Biển Đông,” ông McCain nói.
Khi xung đột giữa Trung Quốc và Việt Nam leo thang về vụ Bắc Kinh đưa giàn khoan vào gần quần đảo Hoàng Sa vào năm 2014, McCain lên tiếng cáo buộc Bắc Kinh thay đổi hiện trạng trong khu vực.
“Những hành động này của Trung Quốc dựa trên những yêu sách không có cơ sở trong luật pháp quốc tế. Thực tế, giàn khoan của Trung Quốc đang đặt tại khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam, được định nghĩa rõ ràng theo luật pháp quốc tế. Phận sự của các quốc gia có trách nhiệm là phải kiên quyết đòi nhà lãnh đạo Trung Quốc thực hiện các bước ngay lập tức giảm căng thẳng và trả lại hiện trạng của Biển Đông.”
Bản quyền hình ảnh AFP/Robyn Beck Image caption Thông cáo do văn phòng John McCain phát đi nói: “Khi ông qua đời, ông đã tận tụy phục vụ nước Mỹ trong 60 năm”
“Trong khi Trung Quốc đang xây dựng và quân sự hóa các thực thể ở Biển Đông và ngày càng hung hăng để đạt được mục đích, Hoa Kỳ phải tiếp tục trợ giúp các đối tác và đồng minh khi các nước này đương đầu với Bắc Kinh. Điều này đòi hỏi không chỉ thường xuyên thực thi tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, mà còn giúp tăng cường năng lực hàng hải của các quốc gia Đông Nam Á, cũng như tiến hành các đợt tập trận và tuần tra chung.”
Từ nhiều tháng trước khi Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) ban hành phán quyết về Biển Đông vào tháng 7/2016, TNS John McCain thúc giục Hoa Kỳ điều hạm đội tàu sân bay đến bãi cạn Scarborough.
Thời điểm đó, ông nói: “Nếu Trung Quốc tuyên bố lập Vùng Nhận dạng Phòng không (ADIZ) ở Biển Đông, Mỹ phải chuẩn bị thách thức yêu sách này ngay lập tức bằng cách điều chiến đấu cơ đến khu vực bị ảnh hưởng mà không tuân thủ yêu cầu nộp kế hoạch bay theo đòi hỏi của Bắc Kinh.”
“Đây là lúc để Hoa Kỳ vượt lên những biểu hiện tượng trưng và khởi động một chiến dịch tự do hàng hải mạnh mẽ.”
“Các cuộc tuần tra, tập trận chung nên được mở rộng và các cuộc tuần tra giám sát đại dương để thu thập thông tin tình báo trên khắp Tây Thái Bình Dương cần được tiếp tục.”
Bản quyền hình ảnh VGP Image caption Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh viết trong sổ tang về ông McCain tại Hà Nội
‘Biểu tượng’
Theo trang Thông tin Chính phủ, hôm 27/8, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã đến Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội để chia buồn về việc Thượng nghị sĩ John McCain từ trần.
Ông Minh viết trong sổ tang mở tại Đại sứ quán Mỹ: “Đối với Chính phủ và nhân dân Việt Nam, ngài Thượng nghị sĩ John McCain luôn là biểu tượng cho thế hệ nghị sĩ – cựu binh chiến tranh Việt Nam, là người đi đầu và có nhiều đóng góp to lớn trong việc hàn gắn vết thương chiến tranh, bình thường hóa và thúc đẩy quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ.
“Chúng tôi luôn trân trọng những nỗ lực của ngài Thượng nghị sĩ trong việc xây dựng và phát triển quan hệ Việt Nam và Hoa Kỳ trong những thập kỷ qua”.
Thông cáo do Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam phát đi hôm 26/8 ghi: “Trong nhiều thập kỷ, ông McCain ủng hộ manh mẽ mối quan hệ Hoa Kỳ – Việt Nam, dũng cảm tạo dựng bước đường để hai quốc gia chúng ta chuyển đổi từ kẻ thù thành đối tác. Ông sẽ luôn được tưởng nhớ.”
Chúng tôi muốn thấy sự gia tăng quan hệ quân sự giữa Mỹ và Việt Nam. Khi trả lời các câu hỏi, tôi nhấn mạnh cùng với phát triển kinh tế phải có tiến triển chính trị và tăng cường tôn trọng nhân quyền.Thượng nghị sĩ John McCain
“Để tôn vinh những đóng góp của Thượng nghĩ sĩ McCain và của cựu đồng nghiệp của ông tại Thượng viện Hoa Kỳ, cũng là cộng sự lâu năm của ông trong các vấn đề về Hoa Kỳ – Việt Nam, là ông John Kerry, Phái đoàn Ngoại giao Hoa Kỳ tại Việt Nam sẽ khởi động Chương trình McCain/Kerry. Mỗi năm một lãnh đạo trẻ của Việt Nam có sự cam kết với dịch vụ công sẽ thực hiện một chuyến tham quan học tập tới Hoa Kỳ, qua đó làm sâu sắc thêm mối quan hệ giữa hai dân tộc và thúc đẩy di sản tích cực của Thượng nghị sĩ McCain.”
Ông McCain, 81 tuổi, được chẩn đoán bị u não vào tháng 7/2017.
Ông rời Washington nhưng vẫn là một nhân vật chính trị có ảnh hưởng.
Gia đình ông nói trong một thông cáo gửi tới giới truyền thông Hoa Kỳ hôm 24/8: “Năm ngoái, Thượng nghị sĩ John McCain đã chia sẻ về việc ông được chẩn đoán u não và tiên lượng xấu.”
“Tiến triển của bệnh và tuổi tác ngày càng cao đã đưa ông tới quyết định này.”
“Với ý chí mạnh mẽ vốn có, ông đã chọn ngừng điều trị y tế.”
Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Ông John McCain trải qua hơn 5 năm ngồi tù tại Hà Nội
Ông McCain từng là Thượng nghị sỹ suốt sáu nhiệm kỳ, và là ứng cử viên tổng thống Mỹ năm 2008.
Ông được chẩn đoán ung thư não sau khi các bác sĩ phát hiện ra khối u trong quá trình phẫu thuật loại bỏ cục máu đông trên mắt trái của ông hồi tháng Bảy năm ngoái.
Có cha và ông đều là đô đốc Hải quân Hoa Kỳ, ông McCain là một phi công chiến đấu trong Chiến tranh Việt Nam. Khi máy bay của ông bị bắn hạ, ông trở thành tù nhân chiến tranh ở Việt Nam trong năm năm.
Khi ở trong tù, ông đã chịu những trận tra tấn khiến ông bị tàn tật.
Mối quan hệ với Việt Nam
Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Thượng nghị sĩ John McCain (phải) trong chuyến thăm nhà tù Hỏa Lò, Hà Nội, năm 2009
Năm 2009, Thượng nghị sỹ John McCain từng trở lại thăm di tích nhà tù Hỏa Lò nơi giam giữ ông suốt 5 năm trong thời gian chiến tranh Việt Nam.
Ông xem những vật dụng trưng bày, trong đó có cả bộ quân phục ông mặc năm 1967 khi máy bay của ông rớt tại Hồ Trúc Bạch.
Trong chuyến thăm này, ông John McCain kêu gọi bước tiến mới trong quan hệ Mỹ-Việt và đề cập vấn đề nhân quyền.
“Chúng tôi muốn thấy sự gia tăng quan hệ quân sự giữa hai đất nước và khi trả lời các câu hỏi, tôi nhấn mạnh cùng với phát triển kinh tế phải có tiến triển chính trị và tăng cường tôn trọng nhân quyền.”
Ông cũng nhắc đến vấn đề Biển Đông, nhấn mạnh Hoa Kỳ “có mối quan tâm và lợi ích trong tự do hàng hải trong khu vực và giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Hoàng Sa, Trường Sa cũng như các nơi khác.”
Tiểu sử trên trang web của ông McCain nói thời gian trong tù, ông bị quản giáo đánh đập, bị biệt giam – các cáo buộc mà Việt Nam luôn bác bỏ.