Từ ngày Tổng thống Mỹ Donald Trump lên cầm quyền đến nay, chưa bao giờ quan hệ Washington – Bắc Kinh lại căng thẳng như hiện nay. Mỹ đã xác nhận việc Trung Quốc huỷ bỏ cuộc họp Mỹ – Trung về an ninh đã được lên kế hoạch từ trước. Đây là hành vi trả đũa mới nhất của Bắc Kinh sau một loạt động thái cứng rắn của Washington nhằm vào Trung Quốc, thoạt đầu trong lĩnh vực thuương mại và nay đã ửo rộng sang cả an ninh quốc phòng, trong đó có vấn đề Biển Đông và Hoa Đông.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình
Đối với nhiều nhà quan sát, sau khi khởi động cuộc chiến tranh thuương mại đánh vào hàng Trung Quốc nhập khẩu, trước các đòn phản công từ phía Bắc Kinh, Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như đang áp dụng chiến thuật “gây sức ép tối đa” để buộc đối phương đàm phán.
Chính trong chiến thuật – được cho đã thành công trong trường hợp Triều Tiên – ông Trump đã không ngần ngại mở thêm một loạt mặt trận khác, về mặt ngoại giao, và nhất là về an ninh quốc phòng.
Về ngoại giao, đòn được cho là dữ dội và bất ngờ nhất của Tổng thống Mỹ là công khai cáo buộc ngay tại diễn đàn Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc là Trung Quốc đã tìm cách can thiệp và cuộc bầu cử Mỹ 2018 để gây hại cho đảng Cộng hoà của ông.
Trước đó, trong lĩnh vực quốc phòng, cũng trong một động thái bất ngờ và cứng rắn lạ thường nhằm vào Bắc Kinh, chính quyền Mỹ đã ban hành lệnh trừng phạt quân đội Trung Quốc về “tội” mua vũ khí của Nga.
Động thái cứng rắn của Mỹ đối với Trung Quốc còn được thấy một cách cụ thể ngay trên các vùng biển bao quan Trung Quốc, từ Biển Đông đến biển Hoa Đông.
Trước hết là tăng cường bán vũ khí cho Đài Loan, về nguyên tắc là đối thủ sát cạnh Trung Quốc. Bốn ngày sau khi thông báo trừng phạt một cơ quan quân sự Trung Quốc vì đã mua vũ khí của Nga, vi phạm luật của Mỹ, Bộ Ngoại giao Mỹ đã thông qua quyết định bán cho Đài Loan 330 triệu USD thiết bị quân sự dùng cho các chiến đấu cơ F-16 và các loại máy bay khác.
Kế đến, Quân đội Mỹ đã cho oanh tạc cơ chiến lược B-52 bay ngang Biển Đông, tham gia tập trận trên biển Hoa Đông với không quân Nhật Bản, một đối thủ khác của Trung Quốc trong khu vực.
Dù phía Mỹ tuyên bố các hoạt động của siêu pháo đài bay của họ chỉ là “bình thường”, phân tích đều ghi nhận tần suất cao bất thường của các phi vụ B-52 tại Biển Đông.
Ngón đòn mới nhất là cho khu trục hạm USS Decatur tiến vào bên trong vùng 12 hải lý quanh hai đảo nhân tạo Gạc Ma và Ga Ven ở Trường Sa (Biển Đông), được Bắc Kinh biến thành tiền đồn quân sự.
Cũng như cuộc chiến tranh thương mại, chỉ sau khi bị Mỹ tấn công, Trung Quốc mới có biện pháp trả đũa. Ngoài các tuyên bố lớn tiếng, hay các bài bình luận dữ đội, Bắc Kinh lần này phản ứng thêm bằng cách huỷ bỏ một số chương trình đã được dự kiến với Washington, như cấm không cho tàu đổ bộ USS Wasp thăm Hong Kong, huỷ bỏ chuyến thăm Mỹ của Tư lệnh Hải quân Trung Quốc Trần Kim Long, và mới đây là huỷ cuộc đối thoại an ninh từng được dự kiến tại Bắc Kinh với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis.
Trên hiện trường Biển Đông, quân đội Trung Quốc cũng tung chiến đấu cơ và oanh tạc cơ vào những cuộc tập trận bắn đạn thật, dù như thông lệ, không cho biết thời gian và địa điểm của sự kiện.
Nhìn chung, tất cả các quan sát viên đều nhất trí cho rằng vào thời điểm hiện tại cuộc tranh chấp thương mại Mỹ – Trung đã lan sang nhưng lãnh vực phi mậu dịch.