Ngay sau khi kết thúc Hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều lần thứ hai tại Việt Nam (27-28/2), Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã có chuyến thăm tới Philippines hôm 1/3. Tại đây, Ngoại trưởng Mike Pompeo đã lên án các hoạt động quân sự hoá của Trung Quốc ở Biển Đông và cam kết bảo trợ an ninh cho Philippines trước các cuộc tấn công trên biển.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Nguồn: AFP
“Mỹ sẽ can thiệp nếu Philippines bị tấn công ở Biển Đông”
Ngay sau khi kết thúc Hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều lần thứ hai tại Việt Nam (27-28/2), Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã có chuyến thăm tới Philippines hôm 1/3 và có các cuộc gặp với Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin tại thủ đô Manila. Phát biểu họp báo sau cuộc gặp, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cho biết ông đã hứa rằng Mỹ sẽ can thiệp nếu Philippines bị tấn công ở Biển Đông trong bối cảnh quân sự hóa Trung Quốc đang gia tăng. Theo Ngoại trưởng Mỹ, bất kỳ cuộc tấn công nào vào máy bay hoặc tàu của Philippines ở Biển Đông sẽ gây ra phản ứng từ Mỹ theo một hiệp ước phòng thủ lẫn nhau giữa hai nước, một sự bảo đảm chắc chắn cho đồng minh lâu năm của nước này giữa lúc Trung Quốc đang trỗi dậy quân sự hóa trong vùng biển tranh chấp. Ông Mike Pompeo cũng lên tiếng chỉ trích rằng hoạt động xây dựng đảo và các hoạt động quân sự của Trung Quốc ở Biển Đông đang đe dọa chủ quyền, an ninh và kinh tế xã hội của Philippines, cũng như của Mỹ. Ngoài ra, theo người đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ, Biển Đông là một phần của Thái Bình Dương, bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào vào lực lượng, máy bay hoặc tàu công cộng của Philippines ở Biển Đông sẽ kích hoạt nghĩa vụ phòng thủ lẫn nhau theo Điều 4 của Hiệp ước phòng thủ lẫn nhau giữa Mỹ và Philippines.
“Hoạt động xây dựng, quân sự của TQ ở Biển Đông đang đe dọa chủ quyền, an ninh, ổn định của các nước”
Dư luận hiện nay cho rằng hiện nay trong nội bộ Philippines đang tồn tại hai xu hướng, một là thân Trung Quốc đã xúc tiến việc đàm phán song phương, cùng khai thác với Trung Quốc ở Biển Đông, một là ủng hộ quan hệ với Mỹ trong cuộc đấu tranh chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc. Trong hai xu hướng trên, xu hướng thân Trung Quốc có thể đang chiếm ưu thế với hàng loạt động thái tăng cường quan hệ với Trung Quốc của Tổng thống Duterte. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana từng kêu gọi xem xét lại Hiệp ước phòng thủ lẫn nhau năm 1951 giữa Washington và Manila, thỏa thuận đảm bảo phản ứng quân sự của Mỹ nếu Philippines bị tấn công. Cơ sở quốc phòng Philippines từ lâu đã lập luận rằng ngôn ngữ của tài liệu này quá mơ hồ, đặc biệt là khi Trung Quốc trở nên hung hăng hơn ở vùng biển ngoài khơi quần đảo Philippines. Một báo cáo hồi đầu tháng này từ Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI), do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế điều hành, phát hiện ra rằng Trung Quốc đã gửi một hạm đội lớn gần 100 tàu để ngăn chặn công việc xây dựng của Philippines trên một hòn đảo đang tranh chấp Chuỗi may mắn. Ngoại trưởng Philippines Locsin cho biết ông tin tưởng về các cam kết của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo. “Chúng tôi rất yên tâm, chúng tôi rất tự tin rằng Mỹ giữ lời hứa”, Ngoại trưởng Locsin nói.
Nhìn chung, quan hệ Mỹ-Philippines, Philippines-Trung Quốc có thể có sự điều chỉnh theo những tính toán chiến lược của mỗi bên trong thời gian tới. Tuy nhiên, thực tế là bất kỳ hành động quân sự hoá và yêu sách chủ quyền nào ở Biển Đông của Trung Quốc sẽ đều bị dư luận từ cộng đồng quốc tế và khu vực lên án, phản đối mạnh mẽ.