Báo chí, truyền thông và giới nghiên cứu Trung Quốc tích cực tuyên truyền cho Sáng kiến “Vành đai, Con đường” (BRI), trong đó có một nội dung quan trọng là việc hợp tác và đảm bảo an ninh biển giữa Trung Quốc và các nước. Giới phân tích cho rằng Trung Quốc đang muốn xóa bỏ những hoài nghi và giảm thiểu dư luận trái chiều về BRI tại các nước hiện nay.
Các báo mạng của Trung Quốc như Tân hoa xã, Nhân dân Nhật báo, Tin thức Trung Quốc hay truyền hình như CCTV đều tích cực đăng tải các thông tin, phân tích bình luận về BRI, đặc biệt nhấn mạnh hoạt động hợp tác kinh tế và đảm bảo an ninh biển giữa Trung Quốc và các nước theo các khuôn khổ của BRI. Khái quát lại những nội dung mà Trung Quốc tuyên truyền thời gia qua như sau:
Phổ biến những nguyên tắc hợp tác mà TQ đưa ra
Theo giới hoạch định của Trung Quốc đại dương là hệ sinh thái lớn nhất trên thế giới, đóng góp những tài sản quý báu cho sự tồn tại của con người và là một không gian chung để phát triển bền vững. Khi tiến trình hội nhập kinh tế toàn cầu và khu vực diễn ra, đại dương trở thành nền tảng và cầu nối hợp tác thị trường, công nghệ và chia sẻ thông tin. Việc phát triển nền kinh tế biển trở thành đồng thuận quốc tế, mở ra một kỷ nguyên mới tập trung và phụ thuộc vào hợp tác và phát triển trên biển. Phù hợp với xu hướng phát triển, sự cởi mở và hợp tác hiện tại, gia tăng hợp tác trên biển góp phần tạo ra mối liên kết gần gũi hơn giữa các nền kinh tế thế giới, làm sâu sắc mối quan hệ hợp tác đôi bên cùng có lợi, và tạo ra một không gian rộng hơn để phát triển. Thúc đẩy hợp tác trên biển cũng giúp các quốc gia chung sức giải quyết các thách thức và khủng khoảng, từ đó thúc đẩy hòa bình và ổn định khu vực.
Các bài phân tích trích dẫn nội dung “Tầm nhìn về hợp tác trên biển nằm trong sáng kiến Vành đai, Con đường” của Trung Quốc công bố trước đây, tập trung nhấn mạnh về các nguyên tắc “tốt đẹp” của hợp tác như gác khác biệt và xây dựng đồng thuận. Trung Quốc kêu gọi duy trì trật tự trên biển quốc tế hiện tại và tôn trọng các khái niệm đa dạng về phát triển biển của các quốc gia dọc Con đường. Mối quan tâm của tất cả các bên liên quan sẽ được đáp ứng, sự khác biệt sẽ được thu hẹp và tìm kiếm nền tảng chung. Cởi mở, hợp tác và phát triển bao trùm. Trung Quốc chủ trương mở cửa thị trường hơn nữa, nâng cao môi trường đầu tư, xóa bỏ các rào cản thương mại và thúc đẩy đầu tư, thương mại. Trung Quốc tìm kiếm sự tin tưởng lẫn nhau về mặt chính trị, đẩy mạnh đối thoại giữa các nền văn minh, thúc đẩy sự phát triển toàn diện và cùng tồn tại hài hòa. Vận hành trên cơ sở thị trường và sự tham gia của nhiều thành phần. Trung Quốc tuân thủ luật lệ thị trường và các định chế quốc tế, phát huy vai trò chính của doanh nghiệp. Trung Quốc khuyến khích sự ra đời của các đối tác thành viên và thúc đẩy sự tham gia rộng rãi của chính phủ, các tổ chức quốc tế, xã hội dân sự và các chủ thể công nghiệp và thương mại trong hợp tác trên biển. Sự phát triển chung và chia sẻ lợi ích. Trung Quốc tôn trọng ý chí của các quốc gia dọc tuyến đường, cân nhắc lợi ích của tất cả các bên và phát huy lợi thế so sánh của họ. Trung Quốc sẽ cùng đưa ra kế hoạch, phát triển cùng nhau và chia sẻ thành quả hợp tác. Trung Quốc giúp đỡ các nước đang phát triển xóa bỏ đói nghèo và cùng thúc đẩy cộng đồng cùng chung vận mệnh.
Nhấn mạnh lợi ích, mục tiêu chung của các nước trong bảo vệ môi trường biển theo sáng kiến của TQ
Giới nghiên cứu học thuật Trung Quốc ca ngợi sáng kiến của Trung Quốc sẽ đảm bảo các lợi ích chung của nhân dân các nước về đại dương, bao gồm: i) Thúc đẩy các dự án tái chế và phát triển lượng các-bon thấp trong lĩnh vực biển. Trung Quốc sẵn lòng ủng hộ các nước nhỏ hơn thích nghi với biến đổi khí hậu, và cung cấp hỗ trợ kĩ thuật đối phó với thảm họa trên biển, nước biển dâng, xói mòn bờ biển và suy thoái hệ sinh thái biển. Cung cấp hỗ trợ cho các nước dọc Con đường để tiến hành khảo sát và đánh giá các đảo và khu vực ven biển. Đảm bảo sức khỏe của hệ sinh thái biển và đa dạng sinh học. Hợp tác thực chất sẽ thúc đẩy việc bảo vệ, khôi phục hệ sinh thái biển và bảo tồn các loại động vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng. ii) Đẩy mạnh các cơ chế hợp tác lâu dài và xây dựng các hành lang sinh thái biển dọc biên giới. Nỗ lực triển khai theo dõi, đánh giá, bảo tồn và khôi phục các rừng ngập mặn, rạn san hô, hệ sinh thái đảo, và vùng đất ngập nước ven biển. Các diễn đàn quốc tế về các vùng đất ngập nước sẽ được tổ chức. iii) Đẩy mạnh hợp tác nhằm giải quyết ô nhiễm biển, xả rác, axit hóa đại dương, theo dõi thủy triều đỏ và phản ứng khẩn cấp với vấn đề ô nhiễm. Thiết lập nhiều cơ chế hợp tác ở các khu vực liên quan, triển khai đánh giá sự hợp tác trong vấn đề môi trường biển và phát hành báo cáo về tình trạng môi trường biển. Sẽ thiết lập Cơ chế hợp tác Trung Quốc – ASEAN để bảo vệ môi trường biển trong khuôn khổ Kế hoạch hành động và chiến lược hợp tác môi trường Trung Quốc – ASEAN. Khuyến khích các quốc gia dọc tuyến đường cùng đưa ra và thi hành kế hoạch “Đại sứ Con đường Tơ lụa xanh”.
Hứa hẹn lợi ích về kinh tế biển của các nước khi tham gia Sáng kiến
Truyền thông TQ cho biết: i) Trung Quốc sẵn lòng hợp tác với các quốc gia dọc tuyến đường cùng tiến hành khảo sát, và phát triển các kho và ngân hàng dự trữ tài nguyên biển. Trung Quốc sẵn sàng cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các nước này nhằm đưa ra các kế hoạch sử dụng bền vững tài nguyên biển. Các doanh nghiệp được thúc đẩy tham gia sử dụng tài nguyên biển có trách nhiệm. Khuyến khích các tổ chức quốc tế tham gia các cuộc khảo sát và đánh giá các tài nguyên biển. ii) cùng các quốc gia dọc tuyến đường cùng thành lập các công viên công nghiệp biển và các đặc khu kinh tế và thương mại, đồng thời thúc đẩy sự tham gia của doanh nghiệp Trung Quốc trong các lĩnh vực này. Thực hiện các dự án mẫu để phát triển kinh tế biển và hỗ trợ các nước đang phát triển nuôi trồng thủy sản để nâng cao đời sống và giảm đói nghèo. Trung Quốc sẽ hợp tác với các nước dọc tuyến đường để phát triển các tuyến đường du lịch trên biển và sản phẩm du lịch chất lượng cao và thiết lập cơ chế chia sẻ thông tin du lịch. iii) Hỗ trợ các quốc gia dọc tuyến đường nâng cao hợp tác thông qua kết nối các cảng kết nghĩa và thành lập liên minh cảng. Cùng thúc đẩy các dự án về kế hoạch và xây dựng cáp tàu ngầm để cải thiện kết nối liên lạc quốc tế.
Đề cao việc đảm bảo an ninh biển và hợp tác hàng hải quốc tế
Báo chí Trung Quốc ca ngợi việc Trung Quốc đề xuất một sáng kiến nhằm cùng nhau phát triển và chia sẻ các dịch vụ biển công dọc theo BRI, khuyến khích các quốc gia cùng nhau xây dựng hệ thống quan trắc và giám sát đại dương, chia sẻ kết quả thu được từ các khảo sát về môi trường biển, và hỗ trợ các quốc gia đang phát triển trong lĩnh vực này, cho biết Trung Quốc sẵn sàng đẩy mạnh hợp tác trong việc áp dụng Hệ thống Vệ tinh Bắc Đẩu và hệ thống vệ tinh viễn thám để cung cấp dịch vụ thông tin và định vị theo vệ tinh. Trong đó, Trung Quốc sẽ: i) gánh vác các nghĩa vụ quốc tế của mình một cách phù hợp, tham gia vào các cơ chế an ninh hàng hải song phương và đa phương và các cơ chế kiểm soát khủng hoảng, và cùng hành động nhằm chống lại các vấn đề an ninh phi truyền thống như tội phạm trên biển. Cùng thực hiện tìm kiếm và cứu nạn trên biển. Trong khuôn khổ các công ước quốc tế, Trung Quốc sẽ gánh vác các nghĩa vụ quốc tế của mình một cách phù hợp và cùng cố trao đổi thông tin và hợp tác trong các hoạt động tìm kiếm và cứu nạn với các quốc gia dọc theo Con đường. ii) Khuyến khích các nước mở rộng hợp tác trong các chuyến thăm, chia sẻ thông tin, đào tạo nhân lực và diễn tập chung nhằm tăng cường năng lực để giải quyết các vấn đề khẩn cấp trên biển bao gồm các thảm hoạ lớn và các mối đe dọa an ninh đối với khách du lịch. Cùng nâng cao khả năng ngăn ngừa và giảm thiểu thiên tai trên biển. Trung Quốc đề xuất việc cùng nhau thiết lập các hệ thống cảnh báo thiên tai tại Biển Đông, Biển Bengal, Biển Đỏ và Vịnh Aden và đề xuất cùng phát triển các sản phẩm cảnh báo thiên tai trên biển phục vụ vận tải, hộ tống, phòng chống và giảm thiểu thiên tai. Trung tâm Tư vấn Sóng thần IOC tại Biển Đông (SCSTAC) sẽ đóng vai trò tích cực trong việc cung cấp dịch vụ cho các quốc gia láng giềng. iii) Cùng các quốc gia dọc theo sáng kiến xây dựng các cơ chế hợp tác, thành lập các trung tâm đào tạo, thực hiện nghiên cứu và ứng dụng trong công tác phòng chống và ứng phó với thảm hoạ trên biển và cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các quốc gia dọc theo Con đường. Tăng cường hợp tác trong lĩnh vực thực thi pháp luật hàng hải. iv) Đẩy mạnh đối thoại với các quốc gia dọc theo Con đường và quản lý những sự khác biệt. Việc thực thi pháp luật hàng hải sẽ được đẩy mạnh theo khuôn khổ song phương và đa phương. Phát triển và cải tiến các cơ chế hỗn hợp để thực thi pháp luật biển về đánh bắt cá, chống khủng bố và chống bạo lực trên biển. Thiết lập các mạng lưới liên lạc về thực thi pháp luật biển và các kế hoạch khẩn cấp trên cơ sở nỗ lực tập thể. Xúc tiến trao đổi và hợp tác giữa các cơ quan thực thi pháp luật biển của các quốc gia dọc theo Con đường, và hỗ trợ cần thiết dành cho đào tạo.
Nhìn chung, Trung Quốc đang đẩy mạnh triển khai BRI trên phạm vi toàn cầu, những hứa hẹn mà Trung Quốc đưa ra vô cùng hấp dẫn đối với các nước, nhất là những nước chậm và đang phát triển hoặc có nền kinh tế khó khăn. Tuy nhiên, việc triển khai của Trung Quốc đang vấp phải nhiều khó khăn do những thực thế mà các nước có thể kiệm nghiệm hoặc đánh giá đã bước đầu lộ ra về những mặt trái từ sáng kiến của Trung Quốc.