Việc tàu đánh cá Gem-Ver của Philippines bị tàu Trung Quốc đâm chìm ở Biển Tây Philippines vừa qua sẽ đóng vai trò như một “lời cảnh tỉnh” để các nước hoàn thành việc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử các bên ở Biển Đông (COC).
Trong một diễn đàn bàn tròn ở thành phố Quezon, Philippines vào thứ Tư, ngày 18/6 vừa qua, các chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc Lucio Pitlo thuộc trường Đại học Ateneo de Manila tại Philippines và Aaron Jed Rabena (thành viên Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Philippines, chuyên nghiên cứu về các vấn đề quan hệ quốc Philippines) đã lên án mạnh mẽ hành động và thái độ của Trung Quốc, nhận định rằng vụ chìm tàu nhấn mạnh sự cần thiết phải hoàn thành Bộ quy tắc ứng xử các bên ở Biển Đông (COC) để kỳ vọng sẽ mang lại sự ổn định trong khu vực.
“Sự cố này là một hồi chuông cảnh tỉnh. Nó sẽ buộc các quốc gia phải nhanh chóng theo dõi và đạt được thỏa thuận kết thúc sớm về COC bởi vì đây sẽ là một cơ chế cụ thể và mạnh mẽ để cố gắng giải quyết loại tranh chấp này”, chuyên gia Pitlo cho biết. COC là một cơ chế để đảm bảo hòa bình và ổn định ở Biển Đông và xác định cách thức tàu và máy bay có thể đi qua vùng biển tranh chấp mà không gây ra các cuộc đụng độ. Các nhà lãnh đạo của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tổ chức một hội nghị thượng đỉnh lần thứu 34 tại Bangkok, Thái Lan, nơi họ sẽ lại cố gắng hoàn thiện bộ quy tắc.
Cùng quan điểm trên của chuyên gia Pitlo, chuyên gia Rabena cũng cho biết sự phản đối của công chúng về vụ việc tàu Trung Quốc đâm chìm tàu cá Philippines hiện nay “thực sự bảo đảm rằng chúng tôi phải có một thỏa thuận với Trung Quốc và đẩy nhanh COC”.
Trong cuộc phỏng vấn ngày 15/1/2019, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh đã nêu quan điểm của Việt Nam về COC, theo đó “COC sẽ phải đảm bảo các nguyên tắc: Thực hiện hiệu quả, ràng buộc về pháp lý và thực thi được. Đối với DOC cho đến nay có nhiều điều khoản chưa thực hiện được, dù hàng năm vẫn kiểm điểm, đánh giá việc thực hiện DOC, trong đó có vấn đề thay đổi các hiện trạng tại Biển Đông. Và COC phải bảo đảm các yếu tố có tính chất pháp lý ràng buộc”. Trước đó, Việt Nam cũng nhiều lần khẳng định quan điểm nhất quán, đó là COC cần có các nội dung phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS0, đóng góp thực chất cho việc xây dựng khu vực hòa bình, ổn định, hoạt động dựa trên luật lệ.