Sau khi Chính quyền Philippines có các động thái được cho là lấy lòng Trung Quốc và tìm cách “dìm” vụ việc, người dân Philippines đã tỏ thái độ bất bình và yêu cầu Trung Quốc bồi thường cho các ngư dân tàu cá Gem-Ver 1.
Tàu cá Gem-Ver 1 của Philippines sau khi bị đâm
Theo kết quả khảo sát cho thấy, 81% người Philippines muốn chính phủ có hành động mạnh mẽ phản ứng lại việc tàu Trung Quốc (9/6) đâm chìm tàu cá Gem-Ver 1 của Philippines ở Biển Đông; đồng thời yêu cầu Trung Quốc phải bồi thường thiệt hại mà tàu nước này đã gây ra.Cụ thể, ngoài việc gửi thư phản đối, 36% người Philippines muốn Chính quyền Tổng thống Duterte yêu cầu Bắc Kinh trừng phạt nhóm thủy thủ Trung Quốc liên quan tới tàu cá bị đâm chìm. Trong khi đó, 26% người dân yêu cầu chính quyền Trung Quốc phải bồi thường thiệt hại gây ra trong vụ việc. Một số ý kiến cũng yêu cầu Manila đưa vụ va chạm hôm 9/6 ra Đại hội đồng Liên hợp quốc. Đối với nhóm ngư dân Trung Quốc liên quan trong vụ việc, 19% người Philippines yêu cầu nhóm này phải bị đưa ra xét xử trước tòa án Philippines. Ở chiều quan điểm ngược lại, chỉ 10% người được hỏi cho rằng hai bên có thể cùng thảo luận để giải quyết vụ việc. Về tổng thể, vụ tàu cá bị đâm chìm được 87% người Philippines quan tâm, trong khi chỉ 2% nói không biết về vụ va chạm.
Được biết, tàu cá Gem-Ver 1 của Philippines đã bị một tàu Trung Quốc đâm chìm tại vùng biển gần bãi Cỏ rong (thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam) trên Biển Đông, trước khi bỏ chạy. Toàn bộ nhóm 22 thủy thủ Philippines đã bị bỏ mặc lênh đênh trên biển cho tới khi được một tàu Việt Nam giải cứu. Theo kết quả điều tra do Cảnh sát biển Philippines và Cơ quan công nghiệp hàng hải cho rằng Trung Quốc không chủ động thực hiện các biện pháp tránh va chạm trong vụ đâm tàu Gem-Ver 1 và không hỗ trợ 22 ngư dân lúc tàu chìm. Các nhà điều tra nêu rõ tàu Trung Quốc ban đầu rời đi sau cú va đâm nhưng bất chợt dừng lại rồi quay ngược về nơi vừa xảy ra va chạm khoảng 50 m. Điều này cho thấy thủy thủ đoàn Trung Quốc nhận thức được việc ngư dân Philippines gặp nạn. Tuy nhiên, báo cáo cho biết, thay vì giải cứu các nạn nhân của mình, tàu Trung Quốc tắt đèn và di chuyển tiếp. Các thủy thủ Philippines được một tàu cá Việt Nam giải cứu nhiều giờ sau đó. Báo cáo cũng khẳng định, hành động không cung cấp hỗ trợ cho người gặp nạn trên biển này của tàu Trung Quốc vi phạm Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) và Công ước quốc tế về an toàn sinh mạng con người trên biển (SOLAS). Theo báo cáo, vào thời điểm xảy ra vụ va đâm, bầu trời đầy sao, tầm nhìn rõ ràng và biển lặng. Báo cáo kết quả điều tra của Philippines cũng chỉ đề cập một “tàu cá Trung Quốc không xác định”, chứ không phải tàu Yuemaobinyu 42212 như Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila tuyên bố trước đó. Nhóm điều tra cũng không khẳng định đó là tàu cá thông thường hay tàu dân quân biển của Trung Quốc. Ngoài ra, kết quả điều tra phân loại vụ chìm tàu Gem-Ver 1 là “sự cố hàng hải rất nghiêm trọng”, nhưng không kết luận liệu đó có phải là do tàu Trung Quốc cố tình hay không. Đáng chú ý, báo cáo cho rằng Lực lượng tuần duyên Philippines (PCG) đã làm đúng nhiệm vụ và những gì chúng tôi tìm được là đầy đủ. Ngoài ra, báo cáo khẳng định tàu cá của Philippines cũng có thiếu sót như: không duy trì quan sát khi đang di chuyển; tuyển dụng máy trưởng không có giấy phép; chở số người vượt quá quy định; ra khơi khi giấy phép đánh bắt cá thương mại đã hết hạn; 22 thành viên thủy thủ đoàn tàu Gemvir-1 chưa được đào tạo bài bản trước khi ra khơi đánh bắt cá.
Vụ việc trên ngày càng có nhiều diễn biến mới theo chiều hướng Philippines sẽ chấp nhận “xuống nước”, đánh đổi an toàn tính mạng của ngư dân để đổi lấy đầu tư, hợp tác thương mại với Trung Quốc. Điển hình nhất là việc nhóm ngư dân Philippines phải chấp nhận thay đổi lời khai về vụ việc. Theo đó, trong một cuộc họp ngày 19/6, với sự tham dự của Bộ trưởng Nông nghiệp Emmanuel Piñol, thuyền trưởng tàu đánh cá Philippines Gem-Ver 1 đã thay đổi tường trình về vụ chìm tàu cá ở vùng biển bãi Cỏ Rong thuộc quần đảo Trường Sa. Ngược lại với khẳng định trước đó, thuyền trưởng Junel Insigne hiện không chắc chắn liệu tàu Trung Quốc có “cố tình” đâm chìm tàu của họ hay không. Ông Junel Insigne cho biết: “Tôi bối rối vì tôi thực sự không biết liệu chúng tôi có bị đâm không”, đồng thời giải thích rằng trước đó ông đã bị cuốn theo cảm xúc nên mới khẳng định một tàu Trung Quốc đâm tàu Gem-Ver.
Quyết định của Chính quyền Tổng thống Duterte về vụ việc không nhận được sự đồng thuận trong chính giới, cũng như người dân Philippines. Đã có nhiều cuộc biểu tình do người dân Philippines tổ chức nhằm phản đối thái độ “hèn nhát” của Chính quyền. Trong khi đó, giới chức Philippines đã đưa ra nhiều tuyên bố chỉ trích, lên án Tổng thống Duterte. Nhiều nghị sỹ đảng đối lập chỉ trích chính quyền đang cố hạ thấp vụ việc. Theo Thượng nghị sĩ Sherwin Gatchalian, Chính phủ nên đệ trình vụ kiện chống lại tàu Trung Quốc gây ra vụ đâm chìm tàu cá Philippines Gem-Ver 1 và sau đó bỏ rơi 22 thuyền viên trên biển; đồng thời nhấn mạnh, “thực tế rất rõ ràng là họ bị bỏ lại ở đó và gần như đã chết. Họ không hề nhận được sự giúp đỡ nào từ người đâm mình. Nói cách khác, chúng ta phải tìm kiếm công lý cho ngư dân của mình”. Thượng nghị sĩ Sherwin Gatchalian cho rằng vụ việc có thể được đệ trình lên tòa án Philippines vì tính nghiêm trọng của nó; đồng thời kêu gọi chính chính phủ mạnh tay để ngăn chặn các vụ việc tương tự lặp lại bằng cách yêu cầu các bên liên quan đứng ra chịu trách nhiệm. Cùng quan điểm trên, 2 nghị sỹ Carlos Zarate và Eufemia Cullamat thuộc đảng Bayan Muna nói rằng cuộc điều tra vụ tai nạn cho thấy chính quyền đang muốn hạ thấp vụ việc.