Ngay sau khi Bộ Ngoại giao TQ cáo buộc Mỹ làm suy yếu hòa bình và ổn định khu vực, tìm cách hậu thuẫn các thế lực ly khai tại Đài Loan, Mỹ đã điều tàu chiến tuần tra tự hàng hải ở eo biển Đài Loan.
USS Antietam trong một hoạt động trên biển năm 2016
Người phát ngôn Hạm đội 7 của Mỹ Clay Doss cho biết, Mỹ (24-25/7) đã điều tàu chiến USS Antietam đi qua eo biển Đài Loan nhằm thể hiện cam kết của Mỹ đối với một Thái Bình Dương tự do và rộng mở; đồng thời nhấn mạnh Hải quân Mỹ sẽ tiếp tục bay và đưa tàu đi qua và hoạt động tại bất cứ nơi đâu luật pháp quốc tế cho phép. Trong khi đó, giới chức Đài Loan cho biết tàu Mỹ đi về phía Bắc qua Eo biển Đài Loan trong hành trình tự do hàng hải và Đài Loan đã theo dõi nhiệm vụ này.
Được biết, tàu USS Antietam được đóng theo lớp tuần dương hạm Ticonderoga – lớp tuần dương hạm có số lượng đông nhất thế giới hiện nay. Đây cũng là chiếc tuần dương hạm thứ tám của Hải quân Mỹ được đóng theo lớp này. So với năm chiếc Ticonderoga ban đầu, từ chiếc thứ sáu trở đi các tuần dương hạm này đã có cải tiến với việc được trang bị hệ thống giếng phóng thẳng đứng loại Mark-41 thay cho Mark-26 như trước đó. USS Antietam được hạ thủ năm 1986, bắt đầu phục vụ trong biên chế Hải quân Mỹ từ năm 1987 và hiện đang đóng tại cảng Yokosuka, Nhật Bản. Tàu có độ giãn nước tối đa vòa khoảng 9800 tấn – lớn hơn nhiều so với độ giãn nước của một khu trục hạm thông thường kèm theo đó là chiều dài 173 m, lườn rộng 16,8 m và mớm nước tối đa 10,2 m. Hỏa lực trên tàu được trang bị bao gồm 122 giếng phóng thẳng đứng Mk 41, 8 ống phóng tên lửa chống hạm Harpoon, 2 pháo 127mm, 2 pháo 25mm, 4 khẩu 12,7mm, 2 pháo cao tốc Phalanx và 2 ống phóng ngư lôi cỡ nhỏ loại 324mm. Ngoài ra tàu cũng có khả năng mang được tối đa 2 trực thăng ở sàn đáp và khoang chứa ở phía sau. Các khu trục hạm lớp Ticonderoga có biên chế đầy đủ bao gồm 300 thủy thủ và 30 sĩ quan chỉ huy.
Đáp trả hành động trên của Mỹ, Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngô Khiêm (24/7) cảnh báo sẵn sàng chiến tranh nếu có bất kỳ động thái nào liên quan đến độc lập Đài Loan, cáo buộc Mỹ phá hoại sự ổn định toàn cầu và chỉ trích việc Mỹ bán vũ khí cho hòn đảo này. Ông Ngô Khiêm tuyên bố: “Chúng tôi phải dứt khoát chỉ ra rằng việc tìm kiếm độc lập cho Đài Loan là chuyện không thể. Nếu có những người dám cố tình chia cắt Đài Loan khỏi đất nước, quân đội Trung Quốc sẵn sàng chiến đấu để kiên quyết bảo vệ chủ quyền quốc gia, sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ”.
Trước đó, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng (22/7) chống chế, đồng thời vu cáo cho rằng: “Tình hình hiện tại ở Biển Đông nói chung là ổn định. Trong khuôn khổ triển khai toàn diện và hiệu quả DOC, Trung Quốc và các nước ASEAN đã tích cực thúc đẩy hợp tác thực dụng trên biển và tham vấn về COC và bảo vệ hiệu quả hòa bình và ổn định ở Biển Đông. Đồng thời, Trung Quốc duy trì đối thoại và tham vấn với các bên liên quan ở Biển Đông và chủ động kiểm soát các tranh chấp liên quan. Cộng đồng quốc tế nhận thức được những sự thật này. Trong một thời gian dài, một số lực lượng ngoài khu vực như Hoa Kỳ đã đưa ra những nhận xét vô trách nhiệm về vấn đề Biển Đông sẽ chỉ làm suy yếu hòa bình và ổn định khu vực. Những nhận xét của ông Pompeo và ông Bolton hoàn toàn không quan tâm đến sự thật và làm tổn hại đến nỗ lực của Trung Quốc và các nước ASEAN trong việc duy trì hòa bình và ổn định ở Biển Đông; cho rằng các nước trong khu vực sẽ không bị lừa. Chúng tôi kêu gọi Mỹ chấm dứt những hành vi vô trách nhiệm này, tôn trọng sự thật, tôn trọng nỗ lực của Trung Quốc và các nước ASEAN để giải quyết tranh chấp thông qua đối thoại và đóng vai trò tích cực trong việc duy trì hòa bình và ổn định ở Biển Đông”.
Giới truyền thông nhận định, chuyến đi của tàu Antietam có nguy cơ làm gia tăng thêm căng thẳng với Trung Quốc nhưng nhiều khả năng sẽ được Đài Loan coi là dấu hiệu hỗ trợ từ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong bối cảnh căng thẳng ngày càng tăng giữa Đài Bắc và Bắc Kinh. Mỹ không có quan hệ chính thức với Đài Loan nhưng vẫn thường xuyên có các hợp đồng cung cấp vũ khí cho hòn đảo, dù thời gian gần đây Washington tránh thực hiện các hợp đồng lớn.
Động thái trên diễn ra trong bối cảnh Bộ Ngoại giao Mỹ hôm 8/7 phê duyệt hợp đồng bán cho Đài Loan 108 xe tăng chiến đấu chủ lực M1A2T Abrams, 250 tên lửa phòng không vác vai Stinger và khí tài đi kèm có tổng trị giá 2,2 tỷ USD. Đây là lô thiết bị quân sự lớn đầu tiên Mỹ bán cho Đài Loan trong nhiều thập kỷ. Washington tuyên bố việc bán vũ khí này là chính sách nhất quán của chính quyền Mỹ nhằm góp phần duy trì hòa bình và ổn định trên eo biển Đài Loan.
Đáng chú ý, Văn phòng báo chí Quốc vụ viện Trung Quốc (24/7) đã công bố Sách trắng quốc phòng mang tên Quốc phòng Trung Quốc trong thời đại mới. Trong văn bản này, Bắc Kinh mô tả lực lượng ly khai “Đài Loan độc lập” và các hoạt động của nhóm này luôn là mối đe dọa thực sự lớn nhất đối với hòa bình và ổn định của eo biển Đài Loan và là trở ngại lớn nhất cho quá trình thống nhất của Trung Quốc. Sách Trắng cho rằng: Tình hình cuộc đấu tranh chống ly khai ngày càng nghiêm trọng. Chính quyền đảng Dân Tiến ngoan cố kiên quyết duy trì lập trường ly khai “Đài Loan độc lập”, từ chối công nhận “Đồng thuận 1992” – phản ánh nguyên tắc một Trung Quốc và đẩy mạnh việc thực thi “từ bỏ Trung Quốc hóa”, “tiến dần tới Đài Loan độc lập”… tăng cường sự đối đầu thù địch, dựa vào thế lực bên ngoài để đề cao bản thân và ngày càng tiến xa hơn nữa trên con đường chia rẽ. Lực lượng ly khai “Đài Loan độc lập” và các hoạt động của họ luôn là mối đe dọa thực sự lớn nhất đối với hòa bình, ổn định của eo biển Đài Loan và là trở ngại lớn nhất cho sự thống nhất hòa bình của tổ quốc. Văn bản cũng tuyên bố, giải quyết vấn đề Đài Loan và hiện thực hóa sự thống nhất hoàn toàn quốc gia là lợi ích cơ bản của dân tộc Trung Hoa và là yêu cầu tất yếu để hiện thực hóa sự phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa.Trung Quốc duy trì phương châm “hòa bình thống nhất, một quốc gia hai chế độ, thúc đẩy sự phát triển hòa bình của quan hệ hai bờ eo biển, thúc đẩy quá trình thống nhất hòa bình của Trung Quốc, kiên quyết phản đối mọi ý đồ và hành động nhằm chia rẽ Trung Quốc và kiên quyết phản đối bất kỳ sự can thiệp nào của thế lực nước ngoài. Trung Quốc phải được thống nhất và đương nhiên phải được thống nhất”.Văn bản này cũng nhấn mạnh, “nếu có người muốn tách Đài Loan khỏi Trung Quốc, quân đội Trung Quốc sẽ không tiếc mọi giá, kiên quyết đánh bại, bảo vệ sự thống nhất quốc gia”.
Từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Mỹ Donald Trump được đánh giá đã nhiều lần dùng Đài Loan làm “con bài” để mặc cả, gây sức ép với Bắc Kinh trên phương diện chính sách: từ vấn đề thương mại đến việc cảnh cáo Bắc Kinh bành trướng trên Biển Đông. Chính quyền Trump đã thông qua đạo luật Du lịch Đài Loan trong đó khuyến khích các quan chức Mỹ đến thăm hòn đảo này. Mỹ còn khánh thành văn phòng mới của Viện Hoa Kỳ tại Đài Loan (AIT). Giới chuyên gia nhận định, động thái này của Mỹ nhằm biểu thị thông điệp của Washington về việc các nước có quyền tự do hàng hải ở các vùng biển quốc tế chiến lược và cam kết bảo vệ đồng minh trước những hành động khiêu khích của Trung Quốc.
Đài Loan hiện là một trong số những điểm nóng trong mối quan hệ căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc bao gồm cuộc chiến thương mại và tình trạng Bắc Kinh đẩy mạnh hoạt động quân sự hóa Biển Đông. Trung Quốc trước nay luôn xem Đài Loan là một phần lãnh thổ, sẽ sáp nhập về Đại lục trong tương lai. Bắc Kinh luôn bày tỏ quan ngại về các chính sách của Mỹ nghiêng về Đài Loan như bán vũ khí cho chính quyền Đài Bắc dù 2 bên đã cắt đứt quan hệ ngoại giao chính thức vì chính sách “Một Trung Quốc”. Bắc Kinh cũng từng dọa sẽ sử dụng vũ lực để ngăn chặn Đài Loan đòi độc lập đồng thời tăng cường tập trận rầm rộ với máy bay ném bom chiến lược và tàu sân bay tại eo biển Đài Loan thời gian gần đây. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Mỹ vừa phê chuẩn thỏa thuận bán các linh kiện chiến đấu cơ cho Đài Loan, còn nhà lãnh đạo Thái Anh Văn tuyên bố sẽ tăng cường ngân sách cho lực lượng phòng vệ.