Cố vấn an ninh quốc gia Philippines Hermogenes Esperon Jr cho biết 113 tàu cá Trung Quốc đã được phát hiện đang “vây kín” đảo Thị Tứ trong khoảng thời gian từ ngày 24 – 25/7. Hòn đảo này nằm trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam nhưng đang do Philippines chiếm đóng.
Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin đã đưa ra tuyên bố phản đối hôm 31/7 trên mạng xã hội, nói rằng ông quyết định dựa trên thông tin “tình báo quân sự”. Ngoại trưởng Philippines đang ở Bangkok để tham dự hội nghị bộ trưởng ngoại giao ASEAN. “Chúng tôi đã bắt đầu các hình thức phản đối ngoại giao”, tờ Rappler dẫn lời ông Teodoro Locsin.
Trước đó, hôm 30/7 Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana cáo buộc Trung Quốc có hành vi bắt nạt và hoạt động của nước này ở vùng biển tranh chấp trái ngược với tuyên bố đảm bảo hòa bình với Manila. “Họ nói rằng họ không bắt nạt láng giềng, họ tuân theo luật pháp quốc tế, nhưng theo tôi là không phải. Trên thực tế Trung Quốc không làm theo những gì họ nói”, ông Lorenzana nói.
Động thái diễn ra trong bối cảnh các tàu chiến Trung Quốc đã đi qua đảo Tawi-Tawi, phía Nam Philippines, kể từ tháng 2 mà không thông báo cho chính quyền Philippines. Vào tháng 6, ngư dân Philippines cũng cáo buộc bị một tàu Trung Quốc đâm chìm thuyền trong vùng đặc quyền kinh tế của nước này. Vào tháng 4, nước này cũng tuyên bố Trung Quốc đã tiến hành khai thác nghêu trên quy mô lớn. Động thái mới nhất thể hiện quan điểm phản đối ngày càng thẳng thắn của Philippines với Trung Quốc, bất chấp tuyên bố của Tổng thống Rodrigo Duterte rằng ông muốn duy trì mối quan hệ chặt chẽ hơn với Bắc Kinh.
Thị Tứ là đảo lớn thứ hai ở Trường Sa về diện tích tự nhiên, hiện do Philippines kiểm soát trái phép. Năm 2017, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng nói rằng: “Như đã nhiều lần được khẳng định, Việt Nam có đầy đủ bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý để khẳng định chủ quyền của mình đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, mọi hành vi của quốc gia khác tại hai quần đảo này mà không được sự cho phép của Việt Nam đều là bất hợp pháp và vô giá trị”.
Cùng thời điểm trên, Trung Quốc đang đưa trái phép một nhóm tàu khảo tại Bãi Tư Chính, thuộc Vùng thềm lục địa và khu vực Đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam. Hành động trên của Trung Quốc đang bị dư luận lên án, phản đối mạnh mẽ.