Giới chuyên gia, học giả lên án tàu TQ hoạt động trái phép trong vùng biển của Việt Nam.

Từ 13/8 đến nay, Trung Quốc lại đưa tàu thăm dò địa chất Hải Dương 8 hoạt động trái phép tròng Vùng Đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa của Việt Nam. Hành động trên của Trung Quốc đã bị giới chuyên gia, học giả trong nước cũng như trên thế giới lên án, chỉ trích nặng nề.

Tàu Hải cảnh 3901 theo sát tàu Hải Dương Địa chất 8 khảo sát trái phép

Thông điệp mới của Bộ Ngoại giao Việt Nam

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng (16/8) cho biết: Theo thông tin của các cơ quan chức năng, ngày 13/8, tàu khảo sát Hải Dương Địa chất 8 và một số tàu hộ tống của Trung Quốc đã trở lại hoạt động xâm phạm vùng biển Việt Nam; nhấn mạnh đây là vùng biển hoàn toàn thuộc quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam, được xác định theo các quy định của Công ước của LHQ về luật Biển (UNCLOS) 1982. Việt Nam đã giao thiệp với Trung Quốc, phản đối việc Trung Quốc tái diễn vi phạm nghiêm trọng, yêu cầu Trung Quốc rút toàn bộ nhóm tàu nói trên ra khỏi vùng biển của Việt Nam, tôn trọng quyền chủ quyền, quyền tài phán, các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Việt Nam theo UNCLOS 1982 và luật pháp quốc tế.Hiện nay, các lực lượng chức năng của Việt Nam tiếp tục triển khai các biện pháp thực thi chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán theo đúng pháp luật Việt Nam và luật pháp quốc tế.Việt Nam cũng khẳng định hết sức coi trọng hòa bình, an ninh, thượng tôn pháp luật ở Biển Đông và thiện chí giải quyết các bất đồng thông qua các biện pháp hòa bình, luôn coi trọng và mong muốn thúc đẩy quan hệ hữu nghị với Trung Quốc vì lợi ích của hai nước, nhân dân hai nước, và hòa bình, ổn định, an ninh khu vực và quốc tế, đồng thời kiên quyết, kiên trì bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình.

Việt Nam kêu gọi các nước có liên quan và cộng đồng quốc tế đóng góp tích cực vào duy trì hòa bình, ổn định và hợp tác ở Biển Đông, khu vực và quốc tế.

Giới chuyên gia trong nước lên án Trung Quốc

Giáo sư Nguyễn Bá Diến, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Nghiên cứu khoa học biển và hải đảo, đánh giá: Trung Quốc muốn giành giật chủ quyền, chiếm giữ không gian này vì 2 nguyên nhân: Đầu tiên, Biển Đông là nguồn tài nguyên hết sức phong phú, cả về nguồn lợi hải sản và khoáng sản.Hiện 60% dầu mỏ của Trung Quốc là nhập khẩu, và đến 2030 họ sẽ nhập khẩu đến 2/3. Các chuyên gia Trung Quốc đã dự báo từ lâu và ngày càng thấy rõ cơn khát khó thỏa mãn này. Thứ hai, Biển Đông vốn được đánh giá là con đường hàng hải lớn nhất nhì thế giới, sau Địa Trung Hải, nhưng bây giờ phải khẳng định Biển Đông chính là con đường hàng hải số 1 của thế giới với 40% lượng hàng hóa đi qua. Đấy còn là tuyến đường hàng hải cho các hạm tàu quân sự.Về pháp lý, hành động lần này của Trung Quốc là phớt lờ luật pháp quốc tế, giẫm đạp lên những quy định của luật pháp quốc tế, tự định ra luật riêng.Trước đây, Trung Quốc chỉ tuyên bố 3 không: “không chấp nhận thẩm quyền của tòa, không tham gia vụ kiện, không chấp nhận phán quyết”, nhưng hiện đã có những hành động trên thực địa.

Theo Giáo sư Nguyễn Bá Diến, “một nước tuyên bố muốn thành điển hình của thế giới, thay Mỹ dẫn dắt thế giới, là Ủy viên thường trực HĐBA LHQ… mà đi theo một con đường phi pháp, phi văn hóa như vậy, thì sẽ dẫn dắt thế giới này đi theo luật rừng ư? Một xã hội vô luật thì sẽ đi đến đâu, quay trở lại thời kỳ cá lớn nuốt cá bé? Sẽ không có ai tâm phục, khẩu phục. Đây là vô luật, là cảnh báo cho nhân loại, cho các quốc gia láng giềng và cũng cảnh báo chính quyền Trung Quốc rằng nếu nước này muốn trở thành một quốc gia văn minh thì hãy gương mẫu hành động. Con đường Bắc Kinh đang đi là chống lại loài người, chống lại quyền và lợi ích hợp pháp của các quốc gia khác, dân tộc khác. Đây cũng là cảnh báo cho nhân dân yêu chuộng hòa bình Trung Quốc, phải có tác động để cảnh tỉnh chính quyền của họ. Với kiểu hành xử như vậy, Trung Quốc đang dẫn dắt dân tộc mình đi vào ngõ cụt vì đang quay lưng với nhân loại, chống lại các quốc gia láng giềng”.

Cùng quan điểm trên, Tiến sĩ Nguyễn Thành Trung, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu quốc tế, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Tp Hồ Chí Minh cho rằng: “Bắc Kinh tiếp tục thực hiện điều mà họ gọi là “bảo vệ lợi ích biển”, bất chấp luật pháp quốc tế và chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam ở khu vực này. Nói cách khác, họ muốn sử dụng sức mạnh cho đến khi hoàn thành mục tiêu”. Trung Quốc cố tình làm như vậy là vừa muốn tiếp tục thực hiện khảo sát địa chất, tài nguyên dưới lòng biển trong EEZ và thềm lục địa Việt Nam, vừa muốn quấy phá, không cho công ty dầu khí quốc tế liên doanh với Việt Nam tiếp tục khai thác tài nguyên ở khu vực này. Xa hơn, Trung Quốc muốn các quốc gia khác phải thừa nhận Trung Quốc có toàn quyền ở khu vực đường lưỡi bò phi lý.Trước thực tế trên, Tiến sĩ Nguyễn Thành Trung nhận định cộng đồng quốc tế cần phải mạnh mẽ hơn, có các hành động khác hơn là những tuyên bố phản đối trước đây vì Trung Quốc không có vẻ biết lắng nghe hay tuân theo luật pháp quốc tế. Chiến thuật của Trung Quốc là không gây căng thẳng đến mức phải sử dụng vũ lực mà hiện tại chỉ dùng tàu quấy phá. Chính vì vậy, cộng đồng quốc tế có thể sử dụng các biện pháp chế tài đối với tổ chức, cá nhân Trung Quốc tham gia hành động vi phạm luật quốc tế. Đây có thể là các biện pháp có thể dùng để giới hạn căng thẳng không đi xa quá mức.

Thạc sỹ Nguyễn Thế Phương, nghiên cứu viên Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế (SCIS) cho rằng việc tàu thăm dò của Trung Quốc quay lại xâm phạm lãnh hải Việt Nam đã được nhiều chuyên gia dự đoán từ trước. Điều này càng nhấn mạnh vai trò quan trọng của các đảo nhân tạo, của lực lượng hải cảnh Trung Quốc. Có thông tin cho rằng phần lớn các tàu hải cảnh lớn nhất của Trung Quốc đã được phái tới khu vực tranh chấp để củng cố sức mạnh cho tàu khảo sát. Theo ông Nguyễn Thế Phương, cùng với các sự kiện xâm nhập lãnh hải Philippines và Malaysia gần đây, dường như Bắc Kinh đang muốn khẳng định ba điều: Khả năng kiểm soát thực tế của TQ với các vùng nước trong yêu sách đường chín đoạn phi pháp; ép buộc các quốc gia chấp nhận từ bỏ khai thác tài nguyên đơn phương, thay vào đó ít nhất là phải tiến hành cùng khai thác với TQ; và tiếp tục thách thức luật pháp quốc tế, không thừa nhận phán quyết Tòa Trọng tài dù nước này là một thành viên của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển.

Giới chuyên gia quốc tế cho rằng Trung Quốc đang thách thức luật pháp quốc tế

Tờ Japan Times (Nhật Bản) nhận định việc đưa tàu địa chất Hải Dương 8 quay lại vùng biển của Việt Nam phản ánh một “thông điệp cứng rắn” của Bắc Kinh với các nước. Chuyên gia phân tích cao cấp Devin Thorne, thuộc Trung tâm nghiên cứu quốc phòng cấp tiến (C4ADS), cho rằng hoạt động của tàu địa chất Hải Dương 8 (tại vùng biển Việt Nam) phản ánh việc sử dụng có chủ đích các nguồn lực dân sự, thương mại, khoa học và bán quân sự để theo đuổi lợi ích và tham vọng lâu dài của Trung Quốc ở biển Đông.Thực tế cho thấy để triển khai tàu địa chất Hải Dương 8, Bắc Kinh phải sử dụng ít nhất hai tàu hải cảnh, rất đông tàu dân quân biển (bản chất là tàu quân sự nhưng được đội lốt tàu dân sự). Ngoài ra ở lớp ngoài cùng, tàu chiến và các hoạt động tập trận, đưa khí tài ra biển Đông cũng là cách Bắc Kinh hậu thuẫn cho các hoạt động phi pháp tại biển Việt Nam.

Chiến thuật “chuyển lửa ra ngoài”?

Cần phải khẳng định rằng về mặt chiến lược, giới chính trị gia và giới quan sát quốc tế đều đồng thuận rằng TQ đã có ý đồ biến biển Đông thành “ao nhà” từ hàng thập niên trước. Chiến lược của Bắc Kinh nhằm độc chiếm biển Đông được triển khai qua các nước cờ nguy hiểm như “tằm ăn dâu”, “cờ vây”, hay gần nhất là “Tam chủng chiến pháp” mà Pháp Luật TP.HCM đã phân tích: dư luận chiến, tâm lý chiến và pháp lý chiến.

Tuy nhiên, quan sát các hành động leo thang gần đây của Bắc Kinh, có thể dự đoán ít nhiều TQ đang muốn áp dụng chiến thuật “chuyển lửa” từ nội địa ra ngoài biển Đông. TQ đang đối đầu thương chiến với Mỹ, cùng với một số vấn đề về thể chế khiến tăng trưởng kinh tế chững lại, thậm chí là suy yếu đáng kể. Vấn đề Hong Kong cũng vượt ngoài sức tưởng tượng của Bắc Kinh khi cuộc biểu tình xảy ra với quy mô ngày càng lớn. Trong đó, TQ đặc biệt quan tâm và phản đối sự can dự của Mỹ, Anh và các nước phương Tây. Uy tín của Bắc Kinh cũng được phản ánh qua sự kiện Hong Kong.

“Đó là lý do tôi cho rằng rất có khả năng TQ muốn đánh lạc hướng dư luận, đưa sự quan tâm của người TQ và nước ngoài về hướng biển Đông để tình hình trong nước dịu lại” – ông Nguyễn Thế Phương nói thêm.