Sau những động thái ban đầu dè chừng về kết quả đàm phán thương mại với Mỹ trong tuần qua, Bắc Kinh đã chính thức xác nhận “cùng lập trường” với những tuyên bố tích cực của Tổng thống Mỹ Donald Trump về một “thỏa thuận giai đoạn 1” nhằm trì hoãn cuộc chiến thương mại đã kéo dài suốt 15 tháng qua.
Ông Trump tuần trước loan báo các nhà đàm phán Mỹ và Trung Quốc cơ bản đã đồng thuận về một thỏa thuận thương mại giai đoạn một, trong đó Trung Quốc sẽ mua ngay lập tức 50 tỷ USD nông sản Mỹ, đổi lại Mỹ sẽ hoãn tăng thuế vào ngày 15/10.
Phản ứng ban đầu của Trung Quốc là khá dè chừng, với việc truyền thông nhà nước đang bài cảnh báo rằng “Trung Quốc sẽ không bao giờ đánh đổi các nguyên tắc của mình”, và rằng kết quả cuối cùng sẽ phụ thuộc vào việc Mỹ có chịu nhượng bộ hay không.
Tuy nhiên tới hôm 15/10, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói họ “cùng suy nghĩ” với Washington về thương mại và sẽ tăng cường việc mua nông sản của Mỹ.
Khi được hỏi rằng 2 nước có đồng ý về mức độ của tiến triển sau 2 ngày đàm phán cấp cao ở Washington cuối tuần trước hay không, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng nói:
“Trung Quốc và Mỹ có cùng suy nghĩ và không có khác biệt nào trong lập trường về việc đạt một thỏa thuận thương mại.
Thỏa thuận thương mại này sẽ mang một ý nghĩa quan trọng đối với Trung Quốc, Hoa Kỳ và thế giới, và nó sẽ có lợi cho thương mại và hòa bình thế giới”.
Ông Cảnh cũng xác nhận thêm rằng Trung Quốc sẽ tăng cường mua nông sản Mỹ, một vấn đề mà Bắc Kinh luôn né tránh, theo SCMP.
“Các doanh nghiệp Trung Quốc đã mua nông sản Mỹ một cách độc lập, phù hợp với nhu cầu trong nước từ đầu năm nay”, ông Cảnh nói.
“Các phi vụ này bao gồm 20 triệu tấn đậu nành, 700 nghìn tấn thịt lợn, 700 nghìn tấn cao lương, 230 nghìn tấn bột mỳ và 320 nghìn tấn cotton”, ông Cảnh nói mà không nhắc đến con số của những năm trước.
Trước khi thương chiến bắt đầu vào tháng 7 năm ngoái, Mỹ là nước xuất khẩu đậu nành lớn nhất tới Trung Quốc, trung bình từ 30 triệu đến 35 triệu tấn một năm, theo số liệu của hải quan Trung Quốc.
Sau khi thương chiến nổ ra, Trung Quốc chủ định dựng hàng rào thuế quan nhắm đến sản phẩm của những nông dân Mỹ, vốn là lực lượng ủng hộ ông Trump trung thành. Tổng thống Mỹ một mặt thúc giục Trung Quốc mua trở lại nông sản Mỹ, một mặt chuyển hàng chục tỷ USD tiền thuế nhập khẩu thu được do đánh thuế hàng Trung Quốc để trợ cấp cho nông dân Mỹ bị ảnh hưởng.
Hôm thứ Sáu tuần trước, ông Trump nói Trung Quốc đã đồng ý mua tới 50 tỷ USD nông sản Mỹ – gấp đôi con số 24 tỷ USD sản phẩm nông trại của Mỹ mà Trung Quốc đã nhập vào cả năm 2017. Tuy nhiên Trung Quốc không có phản ứng xác nhận hay chối bỏ tuyên bố này ngay lập tức.
Cam kết này, cộng với các vấn đề tài chính và bảo vệ tài sản trí tuệ nằm trong cái mà ông Trump ca ngợi là “thỏa thuận giai đoạn 1 có giá trị lớn lao”, kết quả của 2 ngày làm việc của các nhà đàm phán hai nước. Cho dù vậy, bất kỳ tình huống nào cũng có thể xảy ra do thỏa thuận này cần 3-4 tuần mới có thể hiện thực hóa trên giấy tờ và Trung Quốc có thể “lật lọng” như hồi tháng 5 khiến đàm phán đổ bể.
Trong quá khứ, Trung Quốc từng cam kết mua nhiều hàng hóa của Mỹ để trì hoãn thương chiến tăng mạnh. Nhưng trong tháng 7, ông Trump cáo buộc Trung Quốc chần chừ không chịu thực hiện các cam kết này và tăng thuế lên một loạt các mặt hàng của Trung Quốc.
Tuy nhiên lần này, Trung Quốc có nhiều thứ để mất hơn nếu tiếp tục làm ông Trump tức giận.
Thứ nhất, thỏa thuận giai đoạn một không động chạm đến các vấn đề “nguyên tắc” của giới lãnh đạo Trung Quốc, như trợ cấp công nghiệp và luật hóa tội ăn cắp tài sản trí tuệ, cưỡng ép chuyển giao công nghệ, Bắc Kinh có thể trì hoãn thương chiến mà không phải lo sợ sự thay đổi đe dọa quyền lực độc tôn của mình.
Thứ hai, nền kinh tế Trung Quốc đang ở tình trạng xấu nhất trong nhiều năm qua với khả năng tốc độ tăng trưởng giảm xuống dưới 6%, xuất, nhập khẩu đều suy giảm trong khi tỷ lệ lạm phát tăng mạnh bất chấp chính sách phá giá đồng tiền và bơm tiền kích cầu nền kinh tế. Trung Quốc sẽ chìm vào suy thoái nhanh hơn nếu ngành xuất khẩu tiếp tục phải nhận “đòn thuế” mới của Mỹ. Ngoài ra việc nhập thêm lượng lớn nông sản Mỹ cũng giúp giải quyết tình trạng thiếu thịt lợn trầm trọng trong nước của Trung Quốc.
Tạp chí Asia Nikkei của Nhật Bản nhận định: “Giới diều hâu tại Trung Quốc không hài lòng với thỏa thuận một phần này. Bắc Kinh vẫn kiên quyết rằng họ không chấp nhận thỏa hiệp các vấn đề liên quan đến nguyên tắc quốc gia, ngoài ra lệnh cấm của Mỹ lên Huawei vẫn chưa được giải quyết”.
Tuy nhiên, Trung Quốc cùng lắm sẽ chỉ “câu giờ” được vài tuần, bởi ông Trump khẳng định ông sẽ không từ bỏ các vấn đề cốt lõi khiến ông khởi động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc: Ăn cắp công nghiệp và các hoạt động thương mại bất công của Bắc Kinh. Tổng thống Mỹ khẳng định rằng ngay sau khi ông và ông Tập ký duyệt thỏa thuận giai đoạn một, giai đoạn hai sẽ ngay lập tức được tiến hành. Rốt cuộc, mâu thuẫn thương mại cơ bản của hai nước vẫn chưa có lối thoát, trong khi hàng rào thuế quan của cả hai bên vẫn còn nguyên giá trị và các khoản phạt thuế mới của ông Trump vẫn treo lơ lửng trên đầu Bắc Kinh.