Pháp là cường quốc châu Âu duy nhất tích cực có mặt không chỉ ở Thái Bình Dương mà còn ở Ấn Độ Dương, trong đó ủng hộ chủ nghĩa đa phương và luật pháp dựa trên trật tự quốc tế, đồng thời hướng tới một thế giới an toàn hơn, dựa trên quản trị toàn cầu toàn diện. Với ASEAN, Pháp cam kết và dự định hợp tác chặt chẽ hơn bao giờ hết với tất cả các đối tác để giải quyết những thách thức chung mà Pháp và các thành viên ASEAN phải đối mặt.
Về không gian chiến lược của Paris
Đối với Pháp, Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là một thực tế địa lý, con người, chiến lược và kinh tế bởi sự hiện diện của nước này ở cả 2 đại dương với 5 lãnh thổ là New Caledonia, Polynesia, Wallis và Futuna, Đảo Reunion và Mayotte. Đáng chú ý là hơn 1,5 triệu công dân Pháp sống trong khu vực này. Không gian hàng hải của các vùng lãnh thổ vào khoảng 11 triệu km2, chiếm hơn 2/3 vùng đặc quyền kinh tế của Pháp, lớn thứ hai trên thế giới sau Mỹ. Đó là một không gian mà trong đó Pháp duy trì sự hiện diện quân sự mạnh mẽ, góp phần đảm bảo an ninh khu vực. Khoảng 8.000 nhân viên quốc phòng đang đóng quân trên khắp khu vực, khiến Pháp trở thành cường quốc châu Âu duy nhất tích cực có mặt không chỉ ở Thái Bình Dương mà còn ở Ấn Độ Dương. Pháp cũng có các liên kết kinh tế quan trọng với Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, một khu vực chiếm hơn 35% tài sản của thế giới. Năm 2018, 9,3% hàng nhập khẩu của Pháp đến từ khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và 10,6% hàng xuất khẩu của Pháp được dành cho khu vực này.
Pháp là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, thúc đẩy một không gian Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do, cởi mở và toàn diện, trong đó Pháp dự định tìm kiếm sức mạnh tổng hợp với các đối tác lớn trong khu vực cũng như củng cố hợp tác chính trị, chiến lược, kinh tế hoặc thậm chí là môi trường. Tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, Pháp dự định đóng góp cho hòa bình, ổn định và tăng trưởng bằng cách tăng cường quan hệ đối tác trong 3 lĩnh vực phù hợp với các ưu tiên của Indonesia và ASEAN (hợp tác hàng hải, kết nối, phát triển bền vững và kinh tế). Về hòa bình và ổn định khu vực, Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương phải tiếp tục là một khu vực nơi quyền tự do và chủ quyền của tất cả các quốc gia phải được tôn trọng. Pháp thể hiện vai trò của mình trong lĩnh vực này bằng cách khuyến khích giải quyết khủng hoảng thông qua đối thoại và thiết lập các biện pháp xây dựng lòng tin. Pháp đóng góp, hợp tác với các đối tác trong khu vực, để đảm bảo an ninh và ổn định khu vực bằng cách chống buôn bán ma túy, con người và đánh bắt cá bất hợp pháp, cướp biển, khủng bố và cực đoan đe dọa khu vực.
Những ưu tiên của Pháp ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương
Về phát triển bền vững, việc theo đuổi sự phát triển của con người mà không đe dọa tài nguyên thiên nhiên là một vấn đề rất quan trọng. Sự phát triển của cơ sở hạ tầng chất lượng, cho dù kết nối hàng hải tốt hơn, di chuyển đô thị hiệu quả hơn hoặc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo đều là điều cần thiết cho sự phát triển lâu dài. Việc bảo tồn và tăng cường đa dạng sinh học, cả trên cạn và dưới nước, là điều cần thiết để bảo vệ hành tinh của chúng ta. Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu đã trở thành một cuộc đấu tranh toàn cầu với việc rất nhiều quốc gia tham gia ký kết Thỏa thuận Paris về chống biến đổi khí hậu, bao gồm tất cả các quốc gia thuộc khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Về những chủ đề này, Pháp mang đến chuyên môn và tài chính của mình. Từ đảo Reunion đến Indonesia, qua Ấn Độ và Việt Nam, Cơ quan Phát triển Pháp cung cấp kinh phí và chuyên môn quốc tế đáng kể để phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió và thủy điện. Pháp cũng đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế xanh, đặc biệt là ở Indonesia, Pháp đang tài trợ cho các sáng kiến chống lại nạn đánh bắt cá bất hợp pháp, cải thiện hiệu suất của cảng biển, khả năng khí tượng biển và nghiên cứu cũng như quản lý chất thải nhựa trên biển.
Về hợp tác kinh tế, trục này, liên kết chặt chẽ với chương trình nghị sự phát triển bền vững, nhằm mục tiêu phát triển và cải thiện kết nối và cơ sở hạ tầng-kỹ thuật số trong một khu vực vốn có nhu cầu rất lớn. Các công ty Pháp có thể đóng một vai trò quan trọng trong kết nối của khu vực, đặc biệt là trong giao thông hàng hải, cảng, sân bay và cơ sở hạ tầng đường bộ, viễn thông cáp vệ tinh và tàu ngầm. Kinh nghiệm của Pháp với sự hỗ trợ và quan hệ đối tác công tư cho phép đưa ra các giải pháp tài chính sáng tạo. Khía cạnh kinh tế này cũng liên quan đến việc phát triển đào tạo và nghiên cứu dạy nghề và đại học, góp phần tăng cường nguồn nhân lực. Cuối cùng, Pháp hỗ trợ nghiên cứu khoa học và đổi mới công nghệ hiện đại, thông qua các cơ chế đồng tài trợ bền vững (chương trình Nusantara) và gần 100 thỏa thuận đa dạng trong đào tạo và cấp bằng cho các chương trình. Sự hợp tác này, cụ thể hóa cam kết của Pháp ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, đi kèm với sự gắn kết ngày càng tăng vào các tổ chức khu vực.
Mục tiêu nhằm củng cố hợp tác khu vực
Sự hợp tác đã cụ thể hóa các cam kết của Pháp ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, đi kèm với sự tham gia ngày càng tăng của Pháp trong các tổ chức khu vực. Ở Ấn Độ Dương, đó là Hiệp hội Vành đai Ấn Độ Dương mà Pháp là một quốc gia đối tác từ năm 2001, Hội nghị những người đứng đầu Cảnh sát biển các nước châu Á mà Pháp tham gia với tư cách quan sát viên lần đầu tiên trong năm nay và Hiệp định hợp tác khu vực về chống cướp biển và cướp có vũ trang chống lại tàu thuyền tại châu Á mà Pháp muốn tham gia. Ở Thái Bình Dương, Pháp là thành viên của Đối thoại Hậu Diễn đàn Quần đảo Thái Bình Dương từ năm 1989 và là thành viên sáng lập của Cộng đồng Thái Bình Dương. Về hợp tác khu vực, ASEAN đóng vai trò trung tâm đối với Pháp trong chiến lược này. Pháp là một trong những nước đầu tiên ký kết Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác tại Bali. Hơn 150 dự án đã được hỗ trợ và 4 tỷ euro tài trợ đã được Cơ quan Phát triển Pháp cung cấp từ năm 2010 cho sự phát triển bền vững của ASEAN.
Hiện nay, Pháp muốn củng cố hơn nữa mối quan hệ với ASEAN, thể hiện với tư cách là quan sát viên của Tổ chức Cảnh sát các nước Đông Nam Á (ASEANAPOL), cũng như việc triển khai các dự án với tư cách là đối tác phát triển của ASEAN hay tư cách quan sát viên tại Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN tại các nhóm làm việc về an ninh hàng hải và hoạt động gìn giữ hòa bình. Những lợi ích hội tụ của Pháp, đặc biệt là trong lĩnh vực hàng hải theo nghĩa rộng, liên quan đến kết nối, cơ sở hạ tầng và phát triển bền vững, cần đến sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa Pháp và các nước ASEAN trong khuôn khổ Triển vọng ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương được thông qua tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 34 cuối tháng 6/2019.
Tăng cường hiện diện và can dự ở Biển Đông
Bất chấp cảnh báo và đe dọa từ Trung Quốc cũng như thách thức từ Philippines, Pháp tiếp tục đưa ra tuyên bố khẳng định sẽ cử tàu chiến tuần tra đảm bảo tự do hàng hải ở Biển Đông. Ngay sau khi Tổng thống Philippines Duterte đưa ra tuyên bố thách thức Mỹ, Anh, Pháp và một số nước đồng minh tăng cường hiện diện quân sự ở khu vực nhằm đối phó với các mối đe dọa từ Trung Quốc. Quốc vụ khanh Bộ châu Âu và Ngoại giao Pháp Jean-Baptiste Lemoyne (28/6) tuyên bố hải quân nước này sẽ tiếp tục tuần tra ở Biển Đông để đảm bảo tự do hàng hải ở vùng biển này. Theo ông Jean-Baptiste Lemoyne, Pháp quyết thúc đẩy và bảo vệ luật pháp quốc tế. Đó là lý do hải quân của chúng tôi thường tuần tra ở Biển Đông và chúng tôi sẽ tiếp tục hoạt động này; đồng thời nhấn mạnh Pháp là một phần thuộc khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vì Paris có 7.000 binh sĩ ở khu vực này và đó là bằng chứng cho cam kết của Pháp đảm bảo tự do hàng hải ở vùng biển này. Trước đó, Pháp (6/4) đã điều tàu hộ vệ Vendemiaire đi qua eo biển Đài Loan nhằm đảm bảo tự do hàng hải trong khu vực. Trong khi đó, giới chuyên gia quân sự nhận định, việc tàu chiến Pháp đi qua eo biển Đài Loan là dấu hiệu cho thấy các đồng minh của Mỹ đang tăng cường thực thi quyền tự do đi lại tại những vùng biển quốc tế gần Trung Quốc.
Đáng chú ý, phát biểu tại Đối thoại Shangri-La 18, Bộ trưởng Quân Lực Pháp Florence Parly (1/6) đã công bố chiến lược “Ấn Độ – Thái Bình Dương”, đồng thời khẳng định Pháp sẽ tiếp tục tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông tối thiểu hai lần mỗi năm. Tại Đối thoại, Bộ trưởng Quân Lực Florence Parly công bố chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương của Pháp với 5 điểm nhấn: Thứ nhất, “bảo vệ quyền lợi về chủ quyền, của các công dân, bảo vệ lãnh thổ và các vùng đặc quyền kinh tế” của nước Pháp. Để hoàn thành những mục tiêu đó Paris đã huy động 7.000 lính đến khu vực Ấn Độ -Thái Bình Dương. Nhiệm vụ của những người lính này rất rõ ràng: “chống khủng bố, các tổ chức tội phạm, và chống lại mọi hành vi thù nghịch nhắm vào chủ quyền quốc gia của nước Pháp”. Thứ hai, trong chiến lược an ninh được bộ trưởng Pháp, Florence Parly đề cập đến là “đóng góp duy trì ổn định khu vực qua việc tăng cường các hoạt động hợp tác an ninh và quân sự. Ấn Độ và Australia là hai đối tác then chốt” của Pháp. Thứ ba, cùng với các đối tác trong vùng, bảo vệ tự do lưu thông hàng hải. Pháp sẽ “tiếp tục tuần tra Biển Đông tối thiểu mỗi năm hai lần”. Bà Parly cũng tuyên bố không chấp nhận việc Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông và lên án chủ trương “sự đã rồi” của Bắc Kinh là vi phạm luật pháp quốc tế. Tránh nêu đích danh Trung Quốc nhưng bộ trưởng Quân Lực Florence Parly bồi thêm “Pháp không để bất cứ một quốc gia nào uy hiếp”. Bà gián tiếp nhắc đến sự cố hồi tháng 4/2019 khi Trung Quốc đã uy hiếp chiến hạm Vendémiaire của Pháp đi ngang qua eo biển Đài Loan. Thứ tư, liên quan hạt nhân Bắc Triều Tiên, Pháp “ủng hộ những nỗ lực ngoại giao” để đạt được đến mục đích “giải trừ hạt nhân Bắc Triều Tiên một cách không thể đảo ngược” và những cam kết trên hồ sơ này sẽ phải được tôn trọng. Thứ năm, bà Florence Parly cho rằng, phòng chống thiên tai, giải quyết khủng hoảng do biến đổi khí hậu gây nên trong vùng châu Á Thái Bình Dương cũng là một ưu tiên của Pháp. Đáng chú ý, Pháp (6/4) đã điều tàu hộ vệ Vendemiaire đi qua eo biển Đài Loan nhằm đảm bảo tự do hàng hải trong khu vực. Trong khi đó, giới chuyên gia quân sự nhận định, việc tàu chiến Pháp đi qua eo biển Đài Loan là dấu hiệu cho thấy các đồng minh của Mỹ đang tăng cường thực thi quyền tự do đi lại tại những vùng biển quốc tế gần Trung Quốc. Quốc vụ khanh Bộ châu Âu và Ngoại giao Pháp Jean-Baptiste Lemoyne (28/6) tuyên bố hải quân nước này sẽ tiếp tục tuần tra ở Biển Đông để đảm bảo tự do hàng hải ở vùng biển này. Theo ông Jean-Baptiste Lemoyne, Pháp quyết thúc đẩy và bảo vệ luật pháp quốc tế. Đó là lý do hải quân của chúng tôi thường tuần tra ở Biển Đông và chúng tôi sẽ tiếp tục hoạt động này; đồng thời nhấn mạnh Pháp là một phần thuộc khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vì Paris có 7.000 binh sĩ ở khu vực này và đó là bằng chứng cho cam kết của Pháp đảm bảo tự do hàng hải ở vùng biển này. Tư lệnh Hải quân Pháp Barshe Prazuck (10/10) cho biết, trong thời gian tới, hải quân Pháp và Australia sẽ tăng cường hợp tác trong các nhiệm vụ tuần tra chung, cũng như các hoạt động diễn tập quân sự ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Theo thông tin trên, Chính phủ Pháp mới đây khẳng định, nước này sẽ đóng vai trò chủ chốt trong việc đảm bảo an toàn hàng hải tại các vùng biển thuộc khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và trong thời gian tới quân đội nước này sẽ phối hợp cùng đối tác tiến hành các cuộc tuần tra tự do hàng hải trong khu vực này.Tư lệnh Hải quân Pháp Barshe Prazuck cho biết, trong thời gian tới, hải quân Pháp và Australia sẽ tăng cường hợp tác trong các nhiệm vụ tuần tra chung, cũng như các hoạt động diễn tập quân sự, trong đó có sự tham gia của tàu sân bay hạt nhân Charles De Gaulle.Ngoài ra, hải quân hai nước thống nhất sẽ trao đổi để không tuần tra trên cùng một vùng biển, thực hiện các nhiệm vụ hộ tống tàu sân bay, tập trận chống ngầm và đổ bộ, trao đổi binh sĩ trên các tàu ngầm của hai nước. Trong năm 2020, hải quân Pháp sẽ cùng hải quân Mỹ, Nhật Bản và Australia tiến hành diễn tập quân sự tại khu vực ngoài khơi New Caledonia. Đô đốc Prazuck khẳng định, Pháp quan ngại mỗi khi luật biển bị đe dọa. Mỗi quốc gia có chương trình nghị sự và mục tiêu riêng, nhưng điều quan trọng là cùng chia sẻ thông điệp cần bảo vệ luật biển. Việc Pháp đẩy mạnh các hoạt động quân sự tại khu vực Biển Đông thời gian gần đây là nhằm khẳng định tầm quan trọng của tự do hàng hải tại các vùng biển mở.