Bí ẩn người kế nhiệm tướng Iran vừa bị Mỹ ám sát

Iran thề sẽ trả đũa Mỹ sau vụ không kích khiến tướng Qassem Soleimani thiệt mạng hôm 3/1 vừa qua, và chỉ huy mới của lực lượng Quds Esmail Qaani sẽ dẫn đầu làn sóng trả đũa đó.

Quds là tổ chức vũ trang hoạt động bên ngoài lãnh thổ Iran nằm dưới sự điều hành của Lực lượng Vệ Binh Cách Mạng Hồi Giáo Iran (IRGC), được thành lập hơn 40 năm về trước sau cuộc cách mạng năm 1979, nhằm mục đích bảo vệ hệ thống chính trị của nước Cộng hòa Hồi giáo này. Sau vụ ám sát tướng Soleimani, cấp phó của ông, tướng Esmail Qaani đã trở thành chỉ huy mới của lực lượng tinh nhuệ Quds.

Tướng Esmail Qaani năm nay 63 tuổi, sinh ra ở thành phố Mashad nằm phía đông bắc Iran. Đây là thành phố đông dân thứ hai, đồng thời cũng là nơi hành hương rất quan trọng với người dân Iran.

Ông Qaani đã gia nhập IRGC từ năm 1980. Giống như người tiền nhiệm Soleimani, ông này từng tham gia cuộc chiến Iran-Iraq kéo dài từ năm 1980-1988 chống lại quân đội của Tổng thống Iraq lúc bấy giờ là ông Saddam Hussein. Và trong cuộc chiến đó, ông đã gặp gỡ ông Soleimani, và tình bạn giữa họ đã được ‘rèn giũa’ thông qua sự gian khổ của chiến tranh.

“Chúng tôi là những đứa con của chiến tranh. Những gì kết nối và liên quan tới chúng tôi không dựa trên địa lý hay quê hương của chúng tôi. Những ai trở thành bạn bè trong thời kỳ chiến tranh khó khăn như vậy, sẽ có quan hệ sâu sắc và bền vững hơn so với những người trở thành bạn của nhau chỉ vì là hàng xóm”, báo cáo từ Viện Nghiên cứu Washington trích lời ông Qaani.

Sau chiến tranh, ông Qaani giữ chức phó chỉ huy lực lượng bộ binh của IRGC, và được điều tới tỉnh Khorasan nằm ở biên giới Afghanistan và Turkmenistan hiện nay. Có rất ít thông tin về những hoạt động của ông trong giai đoạn này, nhưng BBC cho biết trong khi ông Soleimani tập trung vào các vấn đề ở phía tây Afghanistan, thì ông Qaani lại có trọng trách giám sát những mối quan tâm của Tehran ở phía đông. Chẳng hạn như chống lại các tổ chức buôn ma túy, hay hỗ trợ liên minh Phương Bắc Afghanistan chống lại Taliban.

Ngoài ra, ông Qaani còn được giới tình báo Mỹ nhận định có vai trò lớn hơn rất nhiều so với trọng trách trong lực lượng Quds ông được giao phó. Bởi vậy vào năm 2012, Bộ Tài chính Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Obama đã áp đặt lệnh trừng phạt ông Qaani do những đóng góp của ông trong các hoạt động tại nước ngoài của Quds, nhất là vai trò của ông dưới thời tướng Soleimani trong việc tăng cường ảnh hưởng của Tehran tại Trung Đông.

Japan Post nhận định rằng, với vai trò làm phó tướng của ông Soleimani trong hơn 20 năm, ông Qaani trở thành gương mặt ‘rất là quen thuộc’ với nhiều đồng minh của Iran trên thế giới, chẳng hạn như với các quốc gia Gambia, Bolivia, Venezuela và Afghanistan.

Viện Nghiên cứu Enterprise của Mỹ cho biết, dù sức thu hút của ông Qaani ít hơn so với người tiền nhiệm Soleimani, nhưng xét về “mặt kinh nghiệm trên chiến trường, các mạng lưới ông này biết trong IRGC, cũng như ông này có một mối quan hệ rất thân cận với lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Khamenei”, đã khiến ông Qaani đủ tiêu chuẩn để tiếp nối trọng trách chỉ huy lực lượng Quds từ cố tướng Soleimani.

Các chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Washington cho rằng, lực lượng Quds sẽ tiếp tục các hoạt động hiện nay hơn là tiến hành cải tổ dưới sự lãnh đạo của ông Qaani. Nhất là với vấn đề thành viên lực lượng Quds có tỷ lệ thiệt mạng cao trong các hoạt động tại Syria, nên Tehran có thể sẽ bắt đầu triển khai lực lượng chính quy IRGC tại đó, đồng thời dần loại bỏ những rào cản giữa Quds và IRGC, nhằm dần dần đưa IRGC trở thành một lực lượng mạnh mẽ hơn.