Cơ quan cố vấn phi lợi nhuận của Mỹ, Hội đồng Quan hệ đối ngoại (COFR) hôm 8/2 đã công bố một nghiên cứu về “Trình theo dõi xung đột”, trong đó các tranh chấp chính trị khác nhau được đánh giá về mức đó nguy hiểm cũng như khả năng bùng phát xung đột. Đáng chú ý, Biển Đông được xếp vào một trong ba điểm nóng cần quan tâm hàng đầu của Mỹ hiện nay.
Vấn đề xung đột đối với Iran
Vấn đề quan trọng đầu tiên được nêu ra đó là “mối quan ngại lớn” của người dân Mỹ về nguy cơ Washington bị kéo vào một cuộc xung đột quân sự với Iran, sau khi hai nước liên tục có các hành động quân sự leo thang đáp trả nhau vào đầu năm nay. Sự thù địch giữa Tehran và Washington đã tồn tại trong nhiều thập kỷ, nhưng đã trở nên tồi tệ hơn sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump từ bỏ thỏa thuận hạt nhân (JCPOA) vào năm 2018. Hiệp định này đã hạn chế khả năng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran, nhưng nhà lãnh đạo Nhà Trắng đã loại bỏ nó sau khi gọi đó là thỏa thuận tồi tệ nhất trong lịch sử và đã buộc tội Tehran vi phạm các điều kiện của nó. Mỹ đã san bằng các biện pháp trừng phạt kinh tế ngày càng cứng rắn đối với quốc gia vùng Vịnh kể từ đó, dẫn đến những lời hoa mỹ nảy lửa. Điều này đã đạt đến đỉnh điểm khi các lực lượng của đặc nhiệm Mỹ tiến hành không kích giết chết tướng quân hàng đầu của Iran Qassem Soleimani với cáo buộc ông này âm mưu tấn công các Đại sứ quán Mỹ ở Trung Đông. Cuộc tấn công bằng máy bay không người lái tại sân bay quốc tế Baghdad đã gây phẫn nộ cho Tehran và nước này đã tiến hành một cuộc phản công vào các căn cứ của Mỹ ở Iraq. Hành động quân sự giữa hai nước đã tạm chấm dứt, nhưng COFR cảnh báo rằng các điểm nóng cháy xa hơn có thể gây ra một cuộc chiến ủy nhiệm như đã thấy ở Syria. Theo cơ quan nghiên cứu này, một cuộc xung đột ngày càng tồi tệ với Iran sẽ có ý nghĩa quan trọng về kinh tế, chính trị và an ninh đối với Mỹ.
Vấn phi hạt nhân hóa trên bán đảo Triều Tiên và quan hệ Mỹ-Triều
Cuộc đụng độ tiềm năng thứ hai được nhấn mạnh là “mối quan ngại lớn” là mối quan hệ xấu đi giữa Mỹ với Triều Tiên. Kể từ cuộc khủng hoảng hạt nhân đầu tiên diễn ra trên bán đảo Triều Tiên vào năm 1993, vấn đề phi hạt nhân hóa luôn là một “điểm nóng” trên bàn nghị sự trong suốt hơn 20 năm qua. Tình hình trên bán đảo Triều Tiên từ đó cho đến nay cũng đã chứng kiến diễn biến thăng trầm, có những thời điểm cho thấy triển vọng lạc quan với những thỏa thuận tích cực đạt được giữa các bên, nhưng cũng có những giai đoạn căng thẳng leo thang đến mức tột đỉnh đưa tình hình khu vực đứng bên bờ một cuộc chiến tranh hạt nhân. Những nỗ lực của Tổng thống Trump được xem là thuyết phục Nhà Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un để thực hiện phi hạt nhân hóa cho đến nay vẫn là vô ích và chỉ được chào đón với nhiều mối đe dọa về một cuộc tấn công tên lửa vào đất Mỹ. Sau Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ – Triều lần thứ hai tại Hà Nội và các cuộc đàm phán cấp chuyên viên tại Stockholm gần như không có tiến triển và thời hạn quy định cho một thỏa thuận giữa Washington và Bình Nhưỡng đã trôi qua. Triều Tiên đã hoàn thành 10 vụ thử tên lửa đáng kinh ngạc vào năm 2019, làm suy yếu các cuộc đàm phán của Mỹ ở mọi giai đoạn. COFR cho rằng các mối đe dọa thẳng thắn từ Nhà Lãnh đạo tối cao Triều Tiên Kim Jong-un là nguyên nhân gây ra lo ngại, vì ông cho rằng vũ khí của Triều Tiên hiện có thể nhắm bắt đến các mục tiêu trên lãnh thổ của Washington và thậm chí bao trùm cả lục địa Mỹ.
Tình hình Biển Đông và chiến lược bành trướng của TQ
“Mối quan ngại lớn” cuối cùng đối với Mỹ là nguy cơ đụng độ giữa Mỹ và Trung Quốc ở Biển Đông, một khu vực giàu tài nguyên thiên nhiên và cũng rất quan trọng đối với vận chuyển trên toàn thế giới. Về lợi ích kinh tế, khu vực Biển Đông và Đông Nam Á nói riêng là thị trường đầu tư khổng lồ, tiêu thụ lượng hàng hóa lớn,mang lại lợi nhuận cao cho Mỹ. Trung Quốc đã tuyên bố 90% các vùng biển, nhưng điều này đã bị các cơ quan quốc tế từ chối và cũng khiến các quốc gia nhỏ hơn ở châu Á như Việt Nam, Philippines, Indonesia, Malaysia… phản đối mạnh mẽ. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đã giám sát quá trình quân sự hóa mạnh mẽ của chuỗi đảo Trường Sa trong khu vực. Các “pháo đài” trên các đảo nhân tạo do Bắc Kinh chiếm giữ trái phép đã lắp đặt các phi đạo, vũ khí và cơ sở hạ tầng tinh vi khác, nhưng Mỹ đã sử dụng quyền tự do tuần tra hàng hải để thách thức quyền tối cao của Bắc Kinh. Trung Quốc đang tích cực tận dụng thực lực kinh tế và uy tín chính trị trong việc mở rộng mối quan hệ trên tất cả các phương diện với ASEAN. COFR đánh giá Hiệp ước quốc phòng của Washington với Manila có thể lôi kéo Mỹ vào một cuộc xung đột tiềm tàng giữa Trung Quốc và Philippines đối với các mỏ khí đốt tự nhiên đáng kể hoặc ngư trường sinh lợi trong lãnh thổ tranh chấp. Sự thất bại của các nhà lãnh đạo Trung Quốc và ASEAN trong việc giải quyết các tranh chấp bằng các biện pháp ngoại giao cũng có thể làm suy yếu luật pháp quốc tế điều chỉnh các tranh chấp trên biển và khuyến khích gây bất ổn cho việc xây dựng vũ khí.