Bộ chỉ huy miền Tây của quân đội Philippines cho biết, Trung Quốc đã điều hơn 100 tàu cá “bao vây” khu vực đảo Thị Tứ, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Đây là một trong những động thái mới cho thấy quyết tâm của chính quyền Bắc Kinh trong việc thực hiện ý đồ “độc chiếm” Biển Đông bằng mọi cách.
Phó Đô đốc Rene Medina, Tư lệnh Bộ chỉ huy miền Tây của quân đội Philippines (2/3) cho biết, 136 tàu cá Trung Quốc gần đảo Thị Tứ từ ngày 1/1 đến 25/2. Trong đó, ngày 7/2 có số lượng tàu cá Trung Quốc tập trung đông nhất, lên đến 76 tàu cùng hiện diện ở doi cát rìa Tây đảo Thị Tứ. Ngoài các tàu cá, Trung Quốc còn huy động 02 tàu Hải Cảnh và 01 tàu Hải quân hoạt động trái phép trong khu vực này, nhằm “đảm bảo” an ninh và an toàn cho số tàu cá trên.
Được biết, từ năm 2019 đến nay, Trung Quốc liên tục điều tàu cá, tàu chấp pháp hoạt động phi pháp trong khu vực đảo Thị Tứ. Phó Đô đốc Rene Medina, (8/1/2019) từng cho biết, có đến 38 tầu Trung Quốc neo đậu suốt đêm 07/01/2019 tại ba dải cát, nằm giữa đảo Thị Tứ. Đến 05/3/2019, giới truyền thông phương Tây cho biết, Trung Quốc lại điều hơn 50 tàu quân sự đội lốt tàu cá bao vây 3 bãi cát xung quanh đảo Thị Tứ, đồng thời ngăn chặn ngư dân Philippines tiếp cận ngư trường trong khu vực này. Trong năm 2018, Tổ chức Sáng kiên Minh bạch hàng hải (AMTI) cũng từng công bố ảnh chụp hàng trăm tàu cá Trung Quốc hoạt động phi pháp trong vùng biển gần đảo Thị Tứ. Theo AMTI, Trung Quốc đã triển khai một đội tàu lớn từ đá Subi, chỉ cách Thị Tứ hơn 12 hải lý về phía Tây Nam. Hạm đội này bao gồm một số tàu của quân đội Trung Quốc và Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Trung Quốc (CCG), cùng với hàng chục tàu cá có kích cỡ từ 30 đến 70 mét. Số tàu cá trên đều thuộc lực lượng dân quân biển Trung Quốc, được trang bị hệ thống vô hiệu hóa các máy thu phát tự động (AIS) nhằm che giấu các hoạt động phi pháp của họ.
Trước hành động trên của Trung Quốc, giới chuyên gia, học giả và các nhà phân tích quân sự khu vực, quốc tế cho rằng đây là một trong những bước tiến nguy hiểm của Trung Quốc nhằm triển khai chiến lược “độc chiếm” Biển Đông, đồng thời nhấn mạnh hành động trên của Bắc Kinh đe dọa nghiêm trọng hòa bình, ổn định trong khu vực. Chuyên gia Richard Heydarian, nhà phân tích của GMA, nói rằng Trung Quốc đang sử dụng chiến thuật này để đe dọa ngư dân các nước khác có tuyên bố chủ quyền đối với vùng biển giàu tài nguyên. Ông cũng lưu ý rằng Trung Quốc đã giám sát việc nâng cấp các cơ sở quân sự của Philippines tại đảo Thị Tứ, chẳng hạn như việc xây dựng một bến cảng và đoạn đường đi xuống bãi biển. Cùng quan điểm trên, Giám đốc Viện Hàng hải và Luật Biển tại Đại học Philippines Jay Batongbacal nhận định, động thái này của Trung Quốc là chiến lược để ngăn chặn các tàu của Philippines có thể tiến vào khu vực tranh chấp. Để đạt được mục đích, Bắc Kinh sử dụng chiến thuật dùng số đông các tàu đánh cá dân sự quây kín một khu vực, ngăn cản các tàu khác tiếp cận.
Đáng chú ý, chuyên gia Alexander Neill, Nghiên cứu viên cao cấp về Châu Á – Thái Bình Dương nhận định, sự xuất hiện của lực lượng dân quân biển Trung Quốc quanh đảo Thị Tứ cho thấy nếu Trung Quốc muốn thì khả năng hòn đảo này sẽ bị xâm chiếm một cách “không mấy khó khăn”. Ông Neill cho rằng, Trung Quốc mở ranh giới của mình đến đảo Thị Tứ bởi “các lực lượng Philippines không có khả năng phản ứng lại các chiến thuật thăm dò của tàu Trung Quốc”. Theo chuyên gia này, Trung Quốc sẽ rất khó chịu về khả năng xuất hiện thách thức đối với sự hiện diện của nước này ở đá Xu Bi nên hoạt động của các tàu dân quân biển Trung Quốc tại đây có thể là hành động đối phó với việc Philippines nâng cấp đường băng ở đảo Thị Tứ. Khi đó, lực lượng dân quân biển sẽ đóng vai trò là “tai mắt” cho Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA). Dưới sự chỉ đạo của PLA, lực lượng dân quân biển Trung Quốc sẽ giám sát các hoạt động của Philippines và chuyển các thông tin liên quan đến đá Xu Bi. Tốc độ và quy mô hoạt động của Trung Quốc sẽ tương ứng với các hoạt động nâng cấp tại đảo Thị Tứ. Bên cạnh đó, ông Neill cũng cho rằng, khả năng Trung Quốc chiếm đảo Thị Tứ sẽ là hành động châm ngòi chiến tranh, kích hoạt phản ứng của Mỹ – đồng minh của Philippines. Mỹ có thể giúp Philippines bằng cách tiến hành các hoạt động tự do hàng hải, hàng không trong phạm vi 12 hải lý quanh đá Xu Bi hoặc xây dựng khả năng phát hiện và ngăn chặn trên đảo Thị Tứ. Theo nhà phân tích Neill, hiện vẫn chưa muộn để Philippines đẩy lùi các hoạt động của Trung Quốc. Ông gợi ý vài lựa chọn cho Philippines: (i) Công bố các hoạt động trên biển, trên không của Trung Quốc gần đảo Thị Tứ; (ii) Ủng hộ chính quyền tỉnh Palawan đoàn kết với hội ngư dân Philippines; (iii) Ghi lại và công bố các vụ việc đe dọa các tàu cá và ngư dân Philippines; (iv) Phát tán các trao đổi từ lực lượng dân quân biển Trung Quốc; (v) Cung cấp các số liệu và hình ảnh của lực lượng dân quân biển gần các bãi cát; (vi) Hợp tác với các quốc gia thân thiện để xây dựng nhận thức tốt hơn về biển quanh đảo Thị Tứ; (vii) Củng cố đảo Thị Tứ với các hệ thống vũ khí nhằm ngăn ngừa sự xâm lược; (viii) Nêu quan ngại tại các diễn đàn đa phương và ngoại giao; (ix) Nhấn mạnh và yêu cầu Trung Quốc tuân thủ Hệ thống quốc tế dựa trên luật pháp, đặc biệt là Phán quyết của Tòa Trọng tài ngày 12/7/2016; (x) Có hành động phản đối đối với Đại sứ Trung Quốc tại Manila bất cứ khi nào xảy ra các vụ xâm nhập của lực lượng dân quân biển.
Được biết, đảo Thị Tứ là một đảo san hô thuộc cụm Thị Tứ của quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Đảo này xếp thứ hai trong quần đảo về mặt diện tích. Ngày 21 tháng 12 năm 1933, thống đốc Nam Kỳ Jean-Félix Krautheimer ký Nghị định số 4702-CP sáp nhập một số đảo chính và các đảo phụ thuộc trong quần đảo Trường Sa vào địa phận tỉnh Bà Rịa, trong đó có đảo Thị Tứ. Đầu thập niên 1960, các tàu hải quân của Việt Nam Cộng hòa thường ghé thăm đảo Thị Tứ, cụ thể năm 1961 là tàu HQ-02 Vạn Kiếp và HQ-06 Vân Đồn còn năm 1963 là ba tàu gồm HQ-404 Hương Giang, HQ-01 Chi Lăng và HQ-09 Kì Hòa. Việt Nam cũng đã dựng bia chủ quyền trên đảo Thị Tứ vào ngày 22 tháng 5 năm 1963. Vào thời kỳ 1970-1971, Philippines cho quân bí mật chiếm đóng trái phép một số đảo thuộc Trường Sa, trong đó có đảo Thị Tứ của Việt Nam. Hiện Philippines xây dựng trái phép một đường băng dài 1.260 m được xây dựng vào năm 1975 với khả năng tiếp nhận các máy bay lớn nhưng đã xuống cấp. Ngoài ra, nơi đây còn có căn cứ hải quân, bến tàu, trung tâm y tế, trường học và một tháp thông tin di động.
Trước các hoạt động phi pháp của Trung Quốc và Philippines trên đảo Thị Tứ, Người phát ngôn Bộ ngoại Việt Nam nhiều lần khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Với tư cách là quốc gia thành viên Công ước liên hợp quốc về Luật biển 1982 và là quốc gia ven Biển Đông, Việt Nam luôn tôn trọng quyền tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông phù hợp với Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982. Việt Nam đề nghị các nước có đóng góp tích cực, thiết thực vào việc duy trì hòa bình, ổn định, tôn trọng và thực hiện các nghĩa vụ pháp lý quốc tế liên quan, thượng tôn pháp luật trên các vùng biển và đại dương.