Sau khi Bộ Ngoại giao Mỹ ra thông cáo lên án và bày tỏ quan ngại về việc tàu Hải cảnh Trung Quông ngang ngược đâm chìm tàu cá của ngư dân Việt Nam khi đánh bắt cá trong vùng biển thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, Bộ Quốc phòng Mỹ (9/4) đã đưa ra tuyên bố tương tự.
Theo đó, Bộ Quốc phòng Mỹ (9/4) ra tuyên bố lên án hành động của Trung Quốc trong vụ đâm chìm tàu cá Việt Nam tại vùng biển thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam ở Biển Đông. Tuyên bố của Bộ Quốc phòng Mỹ bày tỏ quan ngại sâu sắc trước thông tin về việc một tàu cảnh sát biển Trung Quốc đã va chạm và đâm chìm một tàu cá của Việt Nam tại khu vực gần quần đảo Hoàng Sa. Tuyên bố nêu rõ: “Hành vi của Trung Quốc trái ngược với tầm nhìn của Mỹ về một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và cởi mở, trong đó tất cả các quốc gia, dù lớn hay nhỏ, đều được bảo đảm chủ quyền, không bị ép buộc và có quyền phát triển kinh tế phù hợp với các quy tắc và chuẩn mực quốc tế. Mỹ sẽ tiếp tục hỗ trợ nỗ lực của các đồng minh và đối tác nhằm đảm bảo tự do hàng hải và cơ hội kinh tế trong toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”.
Tuyên bố cho rằng: “Đại dịch COVID-19 cho thấy rõ hơn tầm quan trọng của trật tự quốc tế dựa trên luật pháp, vì điều đó tạo điều kiện cho chúng ta cùng giải quyết mối đe dọa chung theo cách minh bạch, tập trung và hiệu quả”, đồng thời kêu gọi tất cả các bên kiềm chế những hành động gây mất ổn định khu vực, có thể làm chệch hướng nỗ lực toàn cầu tập trung đối phó với đại dịch, hoặc gây ra nguy cơ không cần thiết dẫn đến tổn thất về người và tài sản.
Trước đó, Bộ Ngoại giao Mỹ lên án việc Trung Quốc đâm chìm tàu cá Việt Nam, đồng thời cho rằng Trung Quốc lợi dụng dịch bệnh nhằm đòi hỏi các yêu sách hàng hải bất hợp pháp ở Biển Đông. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Morgan Ortagus (6/4) đã miêu tả việc tàu Trung Quốc đâm chìm tàu cá Việt Nam là “hành động mới nhất trong một chuỗi dài các hành động Trung Quốc nhằm khẳng định các yêu sách hàng hải bất hợp pháp và gây bất lợi cho các nước láng giềng Đông Nam Á ở Biển Đông”.
Được biết, Bộ Quốc phòng Mỹ đã từng đưa ra nhiều tuyên bố phản đối, lên án các hoạt động phi pháp của Trung Quốc trên Biển Đông. Trong vụ việc Trung Quôc ngang ngược đưa nhóm tàu thăm dò địa chất Hải Dương 8 vào hoạt động trái phép trong vùng biển Việt Nam, Bộ Quốc phòng Mỹ (27/8/2019) đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ Trung Quốc về các hoạt động trên biển của nước này ở ngoài khơi Việt Nam trên Biển Đông.
Theo đó, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ Mỹ bày tỏ quan ngại về việc Trung Quốc liên tục vi phạm trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc ở khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương; nhấn mạnh Trung Quốc đã nối lại “việc can thiệp mang tính cưỡng ép” vào hoạt động khai thác dầu khí của Việt Nam; cho rằng với chiến thuật kiểu “bắt nạt” như vậy, Trung Quốc sẽ không có được lòng tin của các nước láng giềng, cũng như sự tôn trọng của cộng đồng quốc tế; khẳng định hành động của Trung Quốc đã đi ngược lại với cam kết của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Nguỵ Phượng Hoà trong bài phát biểu tại Singapore hồi đầu năm nay, rằng Bắc Kinh sẽ đi theo “con đường phát triển hòa bình”.
Bộ Quốc phòng Mỹ nêu rõ, “các hành động của Trung Quốc trái ngược với tầm nhìn của Mỹ về một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và mở, trong đó mọi quốc gia dù lớn hay nhỏ, đều được đảm bảo chủ quyền, không bị cưỡng ép, có thể theo đuổi tăng trưởng kinh tế phù hợp tới các luật lệ và quy tắc quốc tế đã được thừa nhận”; nhấn mạnh “hành động của Trung Quốc nhằm cưỡng ép các bên tranh chấp ở ASEAN, bố trí các hệ thống quân sự tấn công và thực thi tuyên bố hàng hải trái pháp luật sẽ làm gia tăng các hoài nghi thật sự về uy tín của Trung Quốc. Mỹ sẽ tiếp tục ủng hộ nỗ lực của các đồng minh và đối tác nhằm đảm bảo tự do hàng hải và cơ hội kinh tế trên toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”.
Trước đó, khi Trung Quốc thử tên lửa đạn đạo trái phép ở Biển Đông, Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ Dave Eastburn (2/7/2019) khẳng định thông tin Trung Quốc đã bắn hàng loạt tên lửa đạn đạo chống hạm ở Biển Đông vào cuối tuần trước; cho rằng vụ thử tên lửa là hành động “gây rối” và trái với cam kết của Bắc Kinh rằng họ sẽ không quân sự hóa vùng biển chiến lược. Tuy nhiên, quân đội Mỹ chưa xác định loại tên lửa nói trên. Theo ông Dave Eastburn: “Tôi không đại diện cho các quốc gia có chủ quyền trong khu vực, nhưng tôi chắc chắn họ đều nhất trí rằng, hành vi của Trung Quốc đi ngược lại những cam kết về việc duy trì hòa bình trong khu vực và đó là những hành động mang tính đe dọa nhằm bắt nạt các nước khác”; đồng thời khẳng định vụ phóng tên lửa của Trung Quốc là hành động “đáng lo ngại” và trái với cam kết không quân sự hóa Biển Đông của Bắc Kinh.
Nhìn chung, như Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam đã tuyên bố, Việt Nam có đầy đủ bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa phù hợp với luật pháp quốc tế. Hành động trên của tàu công vụ Trung Quốc đã xâm phạm chủ quyền Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, gây thiệt hại về tài sản, đe dọa an toàn tính mạng và lợi ích hợp pháp của ngư dân Việt Nam. Hành động này cũng đi ngược lại nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai nước về việc đối xử nhân đạo với ngư dân và Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam-Trung Quốc, trái với tinh thần Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), gây phức tạp tình hình và không có lợi cho quan hệ hai nước cũng như việc duy trì hòa bình, ổn định và hợp tác ở Biển Đông.