Ủy ban Thẩm định an ninh và kinh tế Mỹ-Trung (USCC, 12/5) công bố Báo cáo “Trò chơi chết người của Bắc Kinh: Hậu quả của việc chặn Đài Loan tham gia cùng WHO trong đại dịch COVID-19”. Trong đó, Mỹ đã chỉ trích Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chịu áp lực từ Trung Quốc để ngăn chặn các thông tin dịch bệnh từ Đài Loan.
USCC đã công bố báo cáo về các vấn đề an ninh quốc gia trong quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh do ủy ban này trình lên Quốc hội Mỹ. Báo cáo được đặt tên là “Trò chơi chết người của Bắc Kinh: Hậu quả của việc chặn Đài Loan tham gia cùng WHO trong đại dịch COVID-19”. Báo cáo viết rằng áp lực và sự ảnh hưởng của Trung Quốc đã khiến WHO phớt lờ cảnh báo của Đài Loan, tạo ra “sự chậm trễ đáng bị chỉ trích” trong việc hướng dẫn các quốc gia thành viên WHO đối phó đại dịch. USCC cho rằng Bắc Kinh đã làm suy yếu khả năng chia sẻ các chiến lược y tế của Đài Loan trong việc khống chế dịch COVID-19. Nếu WHO cho phép các chuyên gia y tế Đài Loan chia sẻ thông tin và các kinh nghiệm thực tiễn tốt nhất từ đầu tháng 1, chính phủ các quốc gia trên thế giới có thể đã có những thông tin đầy đủ để làm cơ sở cho các chính sách y tế công cộng.
Bên cạnh đó, việc WHO che giấu thông tin do Đài Loan cung cấp và công bố các hướng dẫn một cách chậm trễ đã gây hại cho an ninh quốc gia của rất nhiều thành viên. Báo cáo cũng cho rằng WHO đã phớt lờ thư của chính quyền Đài Loan (được gửi từ cuối tháng 12/2019) yêu cầu được cung cấp thêm thông tin về những ca nhiễm COVID-19 đầu tiên ở Vũ Hán (tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc), cũng như bỏ qua những nỗ lực sau đó của vùng lãnh thổ này nhằm chia sẻ thông tin với WHO. Khi Đài Loan hành động để khống chế COVID-19 trong vùng lãnh thổ này và phát triển các phương pháp điều trị có thể áp dụng được trên toàn cầu, WHO đã chặn đứng những cố gắng của Đài Loan trong việc chia sẻ thông tin và tham gia vào các cuộc thảo luận y tế với các quốc gia thành viên WHO. Mặc dù WHO cho phép các chuyên gia Đài Loan tham gia họp trực tuyến trong diễn đàn của WHO thảo luận cách ứng phó với COVID-19 (diễn ra hồi tháng 2 – PV), các chuyên gia này không thể tương tác trực tiếp với đại diện các quốc gia thành viên WHO hay chia sẻ thông tin về cách ứng phó của nền y tế công cộng Đài Loan.
Mỹ công bố Báo cáo trên trong bối cảnh Trung Quốc đang tìm mọi cách để cô lập, từng bước tiến tới thống nhất với Đài Loan, khiến Mỹ phải triển khai chiến dịch vận động ủng hộ Đài Bắc gia nhập WHO. Theo đó, phái đoàn Hoa Kỳ tại Liên Hợp Quốc (2/5) đã phát động hoạt động “Tweet cho Đài Loan” trên Twitter và ủng hộ Đài Loan gia nhập WHO; khẳng định mục đích thành lập Liên hợp quốc gồm 193 thành viên là để phục vụ “tất cả các tiếng nói” và hoan nghênh “nhiều quan điểm và cách nhìn”, thúc đẩy quyền con người; “việc cấm Đài Loan bước vào các cơ quan của Liên Hợp Quốc không chỉ xúc phạm niềm tự hào của người dân Đài Loan, mà còn sỉ nhục các nguyên tắc của Liên Hợp Quốc”. Tuy nhiên, tweet này không đề cập đến việc Đài Loan có nên gia nhập Liên hợp quốc hay không. Hưởng ứng lời kêu gọi của Mỹ, Australia tuyên bố họ sẽ ủng hộ Đài Loan quay trở lại WHO làm quan sát viên. Theo đó, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (1/5) cho biết nước này sẽ ủng hộ Đài Loan tham gia WHO với tư cách là quan sát viên hoặc khách mời và điều này phù hợp với chính sách một Trung Quốc của Australia. Người phát ngôn này cũng cho biết, thách thức từ đại dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19 đòi hỏi một phản ứng toàn cầu và kiên quyết. Do đó, WHO cần duy trì mối quan hệ làm việc chặt chẽ với tất cả các cơ quan y tế trên toàn cầu.
Để đáp trả Mỹ, Người phát ngôn của Trung Quốc đã bác bỏ tuyên bố của Hoa Kỳ, cho rằng “Phái đoàn thường trực của Hoa Kỳ tại Liên hợp quốc lấy cớ hoan nghênh đa nguyên quan điểm để ủng hộ Đài Loan là không thể chấp nhận”; đồng thời chỉ trích Hoa Kỳ “vi phạm nghiêm trọng Nghị quyết 2758 của Đại hội đồng Liên hợp quốc và ba Thông cáo chung Trung – Mỹ, can thiệp nghiêm trọng vào các vấn đề nội bộ của Trung Quốc và làm tổn thương tình cảm của 1,4 tỷ người Trung Quốc” và bày tỏ “sự bất mãn mạnh mẽ và kiên quyết phản đối”. Bên cạnh đó, Phái đoàn Trung Quốc tại Liên Hợp Quốc cũng cáo buộc Hoa Kỳ “nhiều lần sử dụng thủ đoạn thị thực để ngăn chặn hoặc trì hoãn sự tham gia của các quốc gia thành viên có liên quan và đại diện xã hội dân sự tham gia các hoạt động của Liên hợp quốc”, cho rằng lập luận của Hoa Kỳ là “giả dối”. Trung Quốc cũng cáo buộc Hoa Kỳ chuyển sự chú ý và trốn tránh trách nhiệm của mình bằng cách tạo ra các chủ đề trong khi đại dịch COVID-19 vẫn đang hoành hành.
Được biết, vấn đề Đài Loan là một chủ đề nóng trong các căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc liên quan đến đại dịch COVID-19. Bên cạnh đó, Washington cũng cáo buộc Bắc Kinh tăng cường các hoạt động quân sự gần đảo Đài Loan. Đài Loan từng được mời tham gia các hoạt động của WHO với tư cách là quan sát viên trong giai đoạn 2009-2016, khi quan hệ vùng lãnh thổ này và Trung Quốc đại lục đang trong giai đoạn nồng ấm. Ông Steven Solomon, người đứng đầu văn phòng phụ trách các vấn đề pháp lý của WHO, cho biết Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus có thể gửi giấy mời Đài Loan tham gia các chương trình của tổ chức này nếu như tất cả các quốc gia thành viên WHO đều ủng hộ sự tham gia của Đài Loan – giống như giai đoạn 2009-2016. Tuy nhiên, ông Solomon cho rằng “bây giờ tình huống đã không còn như trước. Thay vì ủng hộ một cách rõ ràng, các quốc gia đã có những động thái khác nhau và Tổng Giám đốc không có cơ sở – theo đó là không có quyền – gửi thư mời Đài Loan”. Theo ông, hiện đã có 13 quốc gia thành viên WHO đề xuất mời Đài Loan tham gia Hội nghị Y tế thế giới (WHA) sắp tới và các quốc gia thành viên đều có thể xem xét đề xuất này.