Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc được dự đoán sẽ tiếp tục xấu đi khi hai nền kinh tế thế giới tiếp tục đối đầu nhau trên nhiều mặt trận, giữa lúc cuộc bầu cử tổng thống Mỹ nóng lên từng ngày.
Tổng thống Donald Trump và cựu phó Tổng thống Joe Biden
“Vẫn còn nhiều khả năng leo thang căng thẳng (Mỹ – Trung). Tôi nghĩ, cho đến bây giờ, một điều khá rõ là chúng ta đang hướng đến chương tối nhất trong quan hệ
Mỹ – Trung”, Todd Mariano, giám đốc phụ trách về Mỹ tại tổ chức tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group, nhận định với CNBC.
“Chúng ta đang chứng kiến thêm nhiều sự đối đầu trên mặt trận công nghệ và xuất khẩu. Tôi nhận thấy một dấu hiệu đáng lo ngại là hai nước đang đấu tranh hoặc chuẩn bị đấu tranh với nhau trên nhiều mặt trận”, ông Mariano cho biết.
Trong những năm qua, tranh chấp giữa Mỹ và Trung Quốc chủ yếu tập trung vào một số khía cạnh như mất cân bằng thương mại và cạnh tranh về công nghệ. Điều này đã dẫn tới cuộc chiến thuế quan giữa hai nước, đe dọa nền kinh tế toàn cầu.
Trong những tháng gần đây, Mỹ và Trung Quốc tiếp tục đối đầu nhau trong nhiều vấn đề hơn, bao gồm nguồn gốc của dịch Covid-19 và Hong Kong.
Hong Kong, một trung tâm kinh tế tài chính lớn tại châu Á, là vùng lãnh thổ thuộc Trung Quốc và có mối quan hệ thương mại đặc biệt với Mỹ. Tuy nhiên, Washington bắt đầu rút lại một số đặc quyền ưu đãi theo luật pháp Mỹ dành cho Hong Kong, khi Bắc Kinh thắt chặt việc kiểm soát đặc khu hành chính này bằng cách thông qua luật an ninh quốc gia mới.
Ngoài ra, theo chuyên gia Mariano, việc Trung Quốc mở rộng quy mô Sáng kiến Vành đai và Con đường, cũng như tăng cường các hoạt động khẳng định yêu sách chủ quyền trên Biển Đông cũng khiến mối quan hệ với Mỹ thêm căng thẳng.
Sáng kiến Vành đai và Con đường là dự án phát triển cơ sở hạ tầng quy mô lớn của Trung Quốc tại nhiều quốc gia và châu lục. Nhiều nhà phân tích và giới chỉ trích cho rằng sáng kiến này là cách để Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng toàn cầu thông qua các khoản vay dành cho các nước khác.
Vấn đề Biển Đông cũng là điểm nóng trong quan hệ Mỹ – Trung. Mỹ phản đối các hành động hung hăng của Trung Quốc trên Biển Đông và triển khai các chiến dịch tuần tra đảm bảo tự do hàng hải – hàng không, bất chấp sự chỉ trích của Bắc Kinh.
“Một cuộc xung đột trên quy mô lớn như vậy, tôi nghĩ, thực sự làm hạn chế khả năng của các nhà hoạch định chính sách trong việc kiểm soát và giải quyết căng thẳng về những vấn đề này”, ông Mariano nói thêm.
Donald Trump hay Joe Biden?
Giới phân tích cảnh báo rằng Tổng thống Donald Trump, người đang muốn quay trở lại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ thứ hai, có thể sẽ tăng cường giọng điệu chỉ trích và hành động cứng rắn với Trung Quốc để lôi kéo thêm lá phiếu của cử tri. Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 11 năm nay và là cuộc đua “song mã” giữa ứng viên đảng Cộng hòa Donald Trump và đối thủ bên đảng Dân chủ – cựu phó tổng thống Joe Biden.
Theo William Reinsch, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược (CSIS), nếu ông Trump tái đắc cử, lập trường của Mỹ với Trung Quốc vẫn giữ nguyên: gia tăng chỉ trích, tăng cường đe dọa, thậm chí áp thêm thuế quan với Bắc Kinh.
Tuy nhiên, ông Reinsch cho rằng Bắc Kinh thực chất muốn ông Trump giành chiến thắng hơn ông Biden.
“Tôi đã hỏi câu hỏi đó với nhiều người Mỹ đang kinh doanh tại Trung Quốc và họ đều nói rằng: Họ nghĩ rằng người Trung Quốc muốn ông Trump tái cử hơn (ông Biden)”, chuyên gia Reinsch nói với CNBC khi được hỏi Chủ tịch Tập Cận Bình muốn ai trở thành tổng thống Mỹ tiếp theo.
“Các doanh nhân Mỹ cho rằng người Trung Quốc tin những tổn thất mà ông Trump gây ra cho các đồng minh phương Tây lớn hơn tổn thất mà ông ấy gây ra cho Trung Quốc”, ông Reinsch cho biết thêm.
Kể từ khi nhậm chức năm 2017, cách tiếp cận “Nước Mỹ là trên hết” của Tổng thống Trump đã khiến Mỹ bị cô lập khỏi một số đồng minh thân cận nhất. Ông Trump dọa tăng thuế với Liên minh châu Âu (EU), rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran dù thỏa thuận này được các đồng minh truyền thống của Mỹ, gồm Anh, Pháp và Đức, ủng hộ.
Tháng trước, ông Trump phê chuẩn kế hoạch rút khoảng 9.500 quân Mỹ khỏi Đức. Quyết định được đưa ra sau khi Tổng thống Trump than phiền Đức không đóng góp đủ ngân sách quốc phòng cho NATO – một liên minh quân sự gồm 30 quốc gia châu Âu và Bắc Mỹ. Ngoài ra, ông Trump cũng đưa Mỹ khỏi các hiệp định đa phương và ủng hộ Anh rời EU.
“Ông Trump đã chọc giận các đồng minh của Mỹ, ông ấy đang mất dần bạn bè. Điều này mở ra cho Trung Quốc cơ hội tiếp cận châu Âu và các khu vực khác trên thế giới mà trước đây nước này không thể tiếp cận”, chuyên gia Reinsch nhận định.
Zhou Xiaoming, cựu chuyên gia đàm phán thương mại Trung Quốc và cựu phó đại diện của Trung Quốc tại Geneva (Thụy Sĩ), cho biết: “Nếu Joe Biden được bầu, tôi nghĩ điều này có thể nguy hiểm hơn đối với Trung Quốc, vì ông ấy sẽ bắt tay với các đồng minh để nhắm mục tiêu vào Trung Quốc, trong khi Donald Trump đang phá hủy các liên minh của người Mỹ”.
Đảng Dân chủ của ông Biden phần lớn ủng hộ chính sách cứng rắn với Trung Quốc bao gồm, thông qua luật ủng hộ người biểu tình ở Hong Kong hoặc các hợp đồng bán vũ khí Mỹ cho Đài Loan. Trong khi đó, đảng Cộng hòa thường có truyền thống đề cao mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc.
Theo Bloomberg, các cuộc phỏng vấn với 9 quan chức đương nhiệm và các cựu quan chức Trung Quốc cho thấy sự thay đổi theo chiều hướng ủng hộ ông Trump, mặc dù đương kim tổng thống Mỹ từng nhiều lần chỉ trích Bắc Kinh trên tất cả lĩnh vực trong suốt 4 năm qua.
Bốn quan chức Trung Quốc đương nhiệm đồng tình với quan điểm này. Họ cho rằng nhiều quan chức trong chính quyền Trung Quốc tin rằng việc ông Trump tái đắc cử mang lại nhiều lợi ích hơn cho Bắc Kinh, bởi các liên minh của Mỹ sẽ suy yếu và không còn đủ sức để ngăn Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng.