Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana xác nhận các chiến đấu cơ và máy bay quân sự của nước này sẽ theo dõi nhóm tàu Trung Quốc ở Đá Ba Đầu “hằng ngày”. Đại sứ Philippines tại Trung Quốc trước đó đã kêu gọi Manila cảnh giác.
“Hải quân và tuần duyên Philippines sẽ tăng cường hiện diện, tiến hành các cuộc tuần tra bảo vệ chủ quyền và ngư dân ở biển Tây Philippines”, tờ Philstar của Philippines trích lời ông Lorenzana nhấn mạnh ngày 27-3. Biển Tây Philippines là cách Manila gọi Biển Đông.
Đá Ba Đầu thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam đang trở thành tâm điểm chú ý ở Philippines, sau khi truyền thông nước này công bố hình ảnh hàng trăm tàu cá Trung Quốc neo đậu.
Theo truyền thông Philippines, hơn 200 tàu cá Trung Quốc neo đậu thành hàng ngang tại Đá Ba Đầu nhưng không có dấu hiệu đánh bắt. Trong các bức ảnh được chụp hồi đầu tuần này, vẫn còn hàng chục tàu cá Trung Quốc neo đậu tại Đá Ba Đầu.
Trong tuyên bố ngày 27-3, bộ trưởng Quốc phòng Philippines xác nhận hiện tại đã có 1 tàu hải quân và tàu của lực lượng tuần duyên đang theo dõi sát nhóm tàu Trung Quốc. “Chúng tôi vẫn giữ nguyên lập trường và lời kêu gọi Bắc Kinh rút tàu ngay lập tức”, ông Lorenzana nhấn mạnh.
Bộ trưởng Lorenzana cũng thông báo Philippines sẽ điều máy bay phản lực của không quân tới Đá Ba Đầu “mỗi ngày” để giám sát tàu cá Trung Quốc, nhưng không tiết lộ chi tiết. Hãng tin Reuters kế đó tiết lộ đây là các máy bay chiến đấu hạng nhẹ và chúng sẽ “bay qua hàng trăm tàu cá Trung Quốc”.
Theo báo Inquirer của Philippines, trong một cuộc gặp gần đây với Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, đại sứ Trung Quốc Huang Xilian đã giải thích rằng những tàu cá này chỉ vào “trú ẩn do thời tiết xấu”. Tuy nhiên, theo giới quan sát, không hề có bão hay sóng lớn tại Trường Sa thời gian gần đây và tàu Trung Quốc đã bắt đầu neo đậu tại Đá Ba Đầu từ tháng 3 năm ngoái.
Đại sứ Philippines tại Trung Quốc Jose Sta. Romana tỏ ra thận trọng với lời giải thích của người đồng cấp Trung Quốc. Trong tuyên bố ngày 27-3, ông kêu gọi chính quyền Manila theo dõi sát mọi động tĩnh của tàu Trung Quốc ở Đá Ba Đầu, kiểm tra liệu có phải chỉ là “trú ẩn tạm thời” hay không.
Hôm 25-3, Bộ Quốc phòng Philippines đã triển khai thêm tàu chiến tới tuần tra trên Biển Đông, giữa lúc có nhiều lo ngại Đá Ba Đầu đang trở thành bãi cạn Scarborough 2.0. Theo Inquirer, các đại sứ Pháp, Canada, Úc, Liên minh châu Âu tại Philippines đã lên tiếng quan ngại về động thái của Trung Quốc ở Biển Đông.
Tuy nhiên, ông Sta. Romana cho rằng Philippines không cần quá hoảng loạn vì sự hiện diện của tàu Trung Quốc, tin rằng vấn đề có thể được giải quyết bằng được ngoại giao.
Trong cuộc họp báo ngày 25-3, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh tàu cá Trung Quốc ở Đá Ba Đầu đã xâm phạm chủ quyền Việt Nam, vi phạm quy định của Công ước về hoạt động của tàu thuyền nước ngoài trong lãnh hải quốc gia ven biển và đi ngược lại Tuyên bố về ứng xử các bên trên Biển Đông (DOC).
“Việt Nam yêu cầu Trung Quốc chấm dứt vi phạm, tôn trọng chủ quyền của Việt Nam, thiện chí thực hiện Công ước, nghiêm chỉnh tuân thủ DOC, đặc biệt là nghĩa vụ kiềm chế, không làm phức tạp tình hình, tạo môi trường thuận lợi cho tiến trình đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), đóng góp vào việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định và trật tự pháp lý trên biển tại khu vực”, bà Thu Hằng nhấn mạnh.