Đô đốc John Aquilino, chỉ huy các lực lượng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, cho biết hôm Chủ nhật (20/3), Trung Quốc đã quân sự hóa hoàn toàn ít nhất ba đảo nhân tạo ở Biển Đông, khai triển các hệ thống tên lửa chống hạm và phòng không, thiết bị gây nhiễu và laser cùng máy bay chiến đấu, và cách tiếp cận ngày càng hung hăng này đe dọa tất cả các quốc gia hoạt động trong khu vực lân cận.
Ông Aquilino đã đưa ra nhận xét trong một cuộc phỏng vấn độc quyền với hãng tin AP trên chiếc máy bay trinh sát P-8A Poseidon của Hải quân Hoa Kỳ bay qua quần đảo Trường Sa.
“Tôi nghĩ trong 20 năm qua, chúng ta đã chứng kiến sự xây dựng quân đội lớn nhất của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa kể từ Thế chiến thứ hai”, ông Aquilino nói với hãng tin AP từ máy bay do thám. “Họ đã tăng cường khả năng của mình trên diện rộng, và quá trình vũ khí hóa đã gây bất ổn cho khu vực”.
Ông Aquilino chỉ ra rằng các hành động thù địch của Trung Quốc đối với các đảo nhân tạo trong vùng biển tranh chấp ở Biển Đông hoàn toàn trái ngược với việc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bảo đảm rằng các đảo nhân tạo sẽ không bị biến thành căn cứ quân sự.
Hãng tin AP đã tìm kiếm bình luận từ phía Trung Quốc nhưng không nhận được phản hồi ngay lập tức. Tuy nhiên, Bắc Kinh luôn tuyên bố rằng các hoạt động khai triển quân sự của Trung Quốc trên các đảo và đá ngầm ở Biển Đông hoàn toàn là phòng thủ và nhằm bảo vệ chủ quyền. Sau nhiều năm phát triển kinh tế và mở rộng quân sự, Trung Quốc không chỉ trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới mà ngân sách quân sự của nước này cũng nhanh chóng tăng vọt lên thứ hai thế giới sau Hoa Kỳ. Khi nền kinh tế và ngân sách quốc phòng tăng lên, Trung Quốc cũng đã nhanh chóng cải tiến vũ khí của mình, với những tiến bộ mới nhất bao gồm máy bay chiến đấu tàng hình J-20, tên lửa siêu thanh và hai hàng không mẫu hạm, với một hàng không mẫu hạm thứ ba sắp được hạ thủy.
Theo hãng tin AP, khi máy bay trinh sát chở ông Aquilino và phóng viên của hãng tin này bay qua quần đảo Trường Sa, nó liên tục nhận được cảnh báo qua vô tuyến từ các nhân viên Trung Quốc, cho rằng máy bay đã xâm nhập không phận Trung Quốc trái phép và yêu cầu họ rời đi.
“Trung Quốc có chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa và các vùng biển xung quanh. Hãy rời đi ngay lập tức để tránh bị đánh giá sai”, một trong những vô tuyến đã cảnh báo đầy đe dọa.
Tuy nhiên, máy bay trinh sát của Hải quân Hoa Kỳ phớt lờ những cảnh báo lặp đi lặp lại của Trung Quốc và tiếp tục bay trên tuyến đường đã thiết lập. Hai phóng viên của hãng tin AP đi cùng đã chứng kiến những giây phút ngắn ngủi nhưng căng thẳng.
Một phi công Mỹ trả lời qua vô tuyến cho phía Trung Quốc: “Tôi là một máy bay của Hải quân Hoa Kỳ được miễn trừ có chủ quyền đang tiến hành các hoạt động quân sự hợp pháp bên ngoài không phận lãnh thổ của quốc gia ven biển”. “Các quyền này được luật pháp quốc tế bảo đảm, và tôi hoạt động tôn trọng quyền và trách nhiệm của tất cả các quốc gia”.
Ông Joel Martinez, cơ trưởng của máy bay trinh sát P-8A Poseidon, nhớ lại lần một máy bay chiến đấu của Trung Quốc bay gần máy bay Mỹ một cách nguy hiểm trên vùng biển tranh chấp và phi hành đoàn Mỹ đã bình tĩnh nhắc nhở phía Trung Quốc tuân thủ các quy tắc an toàn bay.
Khi máy bay trinh sát của Mỹ bay gần đảo nhân tạo của Trung Quốc, độ cao máy bay giảm xuống còn 4.500 mét. Màn hình của máy bay cho thấy, một số hòn đảo và rạn san hô trông giống như những thành phố nhỏ, với các tòa nhà, nhà kho, nhà chứa máy bay, bến cảng, đường băng và mái vòm màu trắng mà ông Aquilino gọi là radar. Gần Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef), hơn 40 chiếc thuyền không xác định được neo đậu ở đó
Ông Aquilino cho biết các địa điểm đặt tên lửa, nhà chứa máy bay, hệ thống radar và các cơ sở quân sự khác của Trung Quốc trên Đá Vành Khăn, Đá Subi và Đá Chữ Thập dường như đã hoàn thiện, nhưng vẫn còn phải xem liệu họ có xây dựng các cơ sở quân sự trên các đảo và rạn san hô khác hay không.
Ông Aquilino nói: “Chức năng của các đảo và bãi đá ngầm này là mở rộng khả năng tấn công của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ra ngoài các bờ biển đất liền của nó”. “Chúng có thể cất cánh và hạ cánh máy bay chiến đấu, máy bay ném bom và tất cả các hệ thống tên lửa”.
Ông cho biết bất kỳ máy bay quân sự hoặc dân sự nào bay trong vùng biển tranh chấp đều có thể dễ dàng lọt vào tầm bắn của các hệ thống tên lửa đảo và đá ngầm của Trung Quốc.
Ông nói: “Đó là mối đe dọa hiện hữu, và đó là lý do tại sao việc quân sự hóa các hòn đảo này là một mối quan tâm”. “Chúng đe dọa tất cả các quốc gia hoạt động trong vùng lân cận và tất cả các vùng biển và không phận quốc tế”.
Trung Quốc đã xây dựng các đảo nhân tạo trên các rạn san hô gần một thập niên trước để củng cố yêu sách của họ đối với gần như toàn bộ Biển Đông, và Mỹ đã đáp trả bằng cách điều tàu đến vùng biển này. Hoa Kỳ không có tuyên bố chủ quyền đối với Biển Đông, nhưng đã gửi máy bay và tàu tuần tra đến khu vực này trong nhiều thập niên để thúc đẩy hàng hải tự do trong vùng biển và không phận quốc tế.
Bắc Kinh đã nhiều lần phản đối hoạt động quân sự của Hoa Kỳ trong khu vực. Các bên khác tuyên bố chủ quyền toàn bộ hoặc một phần Biển Đông bao gồm Philippines, Việt Nam, Malaysia, Brunei và Đài Loan. Trên toàn cầu, khoảng 5 nghìn tỷ USD hàng hóa được vận chuyển qua Biển Đông mỗi năm.
Ông Aquilino cho biết mục tiêu của Hoa Kỳ tại các vùng biển tranh chấp ở Biển Đông là “ngăn chặn chiến tranh” thông qua răn đe, đồng thời duy trì hòa bình và ổn định, bao gồm cả hợp tác với các đồng minh và đối tác của Hoa Kỳ để đạt được điều này.
“Nếu việc ngăn chặn thất bại, nhiệm vụ thứ hai của tôi là chuẩn bị chiến đấu và chiến thắng”, ông Aquilino nói. Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ có 380.000 quân và quyền tài phán của nó bao gồm 36 quốc gia và vùng lãnh thổ.