Sau khi chiến sự Nga- Ukraine nổ ra, các nhà phân tích lo ngại các nền kinh tế toàn cầu có thể đối mặt với thời kỳ lạm phát đình trệ – một sự kết hợp độc hại giữa giá cả tăng và tăng trưởng yếu. Trong đó, Mỹ, Trung Quốc và EU cũng không thoát khỏi vòng xoáy khủng hoảng kinh tế.
Theo Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), ngoài những đau khổ và khủng hoảng nhân đạo từ chiến sự Nga – Ukraine, nền kinh tế toàn cầu sẽ cảm nhận được những tác động của tăng trưởng chậm hơn và lạm phát nhanh hơn.
Các tác động sẽ chảy qua ba kênh chính. Thứ nhất, giá các mặt hàng như thực phẩm và năng lượng cao hơn sẽ đẩy lạm phát lên cao hơn nữa, từ đó làm xói mòn giá trị thu nhập và đè nặng lên nhu cầu. Thứ hai, các nền kinh tế láng giềng nói riêng sẽ phải vật lộn với thương mại, chuỗi cung ứng và kiều hối bị gián đoạn cũng như sự gia tăng lịch sử của dòng người tị nạn.
Và thứ ba, niềm tin kinh doanh giảm và sự không chắc chắn của nhà đầu tư cao hơn sẽ đè nặng lên giá tài sản, thắt chặt các điều kiện tài chính và có khả năng thúc đẩy dòng vốn chảy ra từ các thị trường mới nổi.
Nga và Ukraine là những nhà sản xuất hàng hóa lớn, và sự gián đoạn đã khiến giá toàn cầu tăng cao, đặc biệt là đối với dầu và khí đốt tự nhiên. Chi phí lương thực đã tăng vọt, với lúa mì, mà Ukraine và Nga chiếm 30% xuất khẩu toàn cầu đạt mức kỷ lục.
Ngoài sự lan tỏa toàn cầu, các quốc gia có tiếp xúc trực tiếp với thương mại, du lịch và tài chính sẽ cảm thấy thêm áp lực. Các nền kinh tế phụ thuộc vào nhập khẩu dầu sẽ bị thâm hụt tài chính và thương mại lớn hơn, áp lực lạm phát nhiều hơn, mặc dù một số nhà xuất khẩu như ở Trung Đông và châu Phi có thể được hưởng lợi từ giá cao hơn.
Giá lương thực và nhiên liệu tăng nhanh có thể gây ra nguy cơ bất ổn lớn hơn ở một số khu vực, từ châu Phi cận Sahara và châu Mỹ Latinh đến Kavkaz (khu vực địa lý nằm ở biên giới giữa châu Á và châu Âu) và Trung Á, trong khi tình trạng mất an ninh lương thực có thể sẽ tiếp tục gia tăng ở các khu vực của châu Phi và Trung Đông.
Về lâu dài, chiến sự có thể làm thay đổi cơ bản trật tự kinh tế và địa chính trị toàn cầu nếu thương mại năng lượng thay đổi, chuỗi cung ứng được cấu hình lại, mạng lưới thanh toán bị phân mảnh và các quốc gia cân nhắc lại việc nắm giữ tiền tệ dự trữ. Căng thẳng địa chính trị gia tăng càng làm tăng thêm rủi ro phân tán kinh tế, đặc biệt là đối với thương mại và công nghệ.
Châu Âu
Các biện pháp trừng phạt chưa từng có đối với Nga sẽ làm suy yếu tài chính trung gian và thương mại, chắc chắn sẽ gây ra một cuộc suy thoái sâu sắc ở đó. Sự giảm giá của đồng rúp Nga đang thúc đẩy lạm phát, tiếp tục làm giảm mức sống của người dân. Gần đây, giá trị của đồng nội tệ này đã phục hồi bất thường nhưng điều này chưa đủ để xoay trục lại nền kinh tế Nga.
Năng lượng là kênh lan tỏa chính của châu Âu vì Nga là nguồn nhập khẩu khí đốt tự nhiên quan trọng với khu vực. Sự gián đoạn chuỗi cung ứng rộng hơn cũng có thể là do hậu quả. Những tác động này sẽ thúc đẩy lạm phát và làm chậm quá trình phục hồi sau đại dịch. Đông Âu sẽ chứng kiến chi phí tài chính tăng cao và gia tăng người tị nạn. Dữ liệu của Liên hợp quốc cho thấy khu vực đã thu nhận phần lớn trong số 3 triệu người chạy trốn khỏi Ukraine.
Các chính phủ châu Âu cũng có thể phải đối mặt với áp lực tài chính từ việc chi tiêu bổ sung cho ngân sách an ninh năng lượng và quốc phòng.
Mặc dù tỷ lệ người nước ngoài tiếp xúc với tài sản Nga lao dốc là khiêm tốn theo tiêu chuẩn toàn cầu, nhưng áp lực lên các thị trường mới nổi có thể tăng lên nếu các nhà đầu tư tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn hơn. Tương tự như vậy, hầu hết các ngân hàng châu Âu có mức tiếp xúc trực tiếp với Nga ở mức khiêm tốn và có thể quản lý được.
Caucasus và Trung Á
Ngoài châu Âu, các quốc gia láng giềng này sẽ cảm thấy hậu quả lớn hơn từ sự suy thoái của Nga và các lệnh trừng phạt, làm suy giảm mối liên kết chặt chẽ giữa thương mại và hệ thống thanh toán, cũng như kiều hối, đầu tư và du lịch, ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế, lạm phát, các tài khoản bên ngoài.
Trong khi các nhà xuất khẩu hàng hóa sẽ được hưởng lợi từ giá quốc tế cao hơn, họ cũng phải đối mặt với nguy cơ xuất khẩu năng lượng giảm, nếu các lệnh trừng phạt mở rộng đối với các đường ống dẫn qua Nga.
Trung Đông và Bắc Phi
Các tác động lớn từ giá lương thực và năng lượng cao hơn cũng như các điều kiện tài chính toàn cầu thắt chặt hơn có thể xảy ra. Ví dụ, Ai Cập nhập khẩu khoảng 80% lúa mì của mình từ Nga và Ukraine. Và với tư cách là một điểm đến du lịch nổi tiếng cho cả hai khu vực, Ai Cập cũng sẽ chứng kiến chi tiêu của du khách bị thu hẹp.
Các chính sách kiềm chế lạm phát, chẳng hạn như tăng trợ cấp của chính phủ, có thể gây áp lực lên các quốc gia có nguồn tài chính vốn đã yếu. Ngoài ra, các điều kiện vay tài trợ từ bên ngoài ngày càng tồi tệ có thể thúc đẩy dòng vốn chảy ra ngoài và tạo ra gánh năng hơn nữa đối với các quốc gia có mức nợ cao đang nhu cầu tài chính lớn.
T.P