Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. nhậm chức đã được bốn tháng. Thời gian chưa lâu nhưng những tuyên bố về quan hệ đối ngoại với Trung Quốc có vẻ “sớm nắng chiều mưa”, khiến dư luận quốc tế lo ngại.
Chẳng lẽ Marcos “con” lại đi theo con đường của người tiền nhiệm Duterter – một nhân vật chóp bu của Manila luôn thay đổi ý kiến, nhất là chính sách đối với Trung Quốc về Biển Đông?
Hôm 24/9, trả lời phỏng vấn đài Bloomberg TV, ông Ferdinand Marcos Jr. cho hay: Manila muốn nối lại các cuộc đàm phán với Trung Quốc để đạt một thỏa hiệp về thăm dò dầu khí ở vùng Biển Đông đang tranh chấp. Nối lại là chuyện bình thường, nhưng nó bất thường ở chỗ, mới hồi tháng 6, Cựu Tổng thống Duterte đã tuyên bố xanh rờn, rằng Chính phủ Philippines chấm dứt các cuộc đàm phán về một thỏa thuận thăm dò năng lượng trên Biển Đông đã ký với Trung Quốc vào năm 2018. Manila cho biết lý do xuất phát từ những ràng buộc trong hiến pháp và các vấn đề chủ quyền.
Vừa mới “chấm dứt” đã vội “nối lại”. Biết đâu đấy, đêm dài lắm mộng, ông Marcos Jr. lại thay đổi ý định nay mai? Không còn lạ tính cách giới cầm quyền Manila cho nên Bắc Kinh chả vội tỏ bày quan điểm, thái độ. Vì có nối hay không nối, Bắc Kinh luôn cho mình ở thế thượng phong. Đến như cái Phán quyết to đùng của Tòa Trọng tài Liên hợp quốc tại Lahaye vào năm 2016, cắt pheng cái “lưỡi bò” trên biển Đông, mà Trung Quốc còn chả ngán, thì trò diễn của Manila chỉ… nhỏ như con thỏ.
Ông Marcos Jr. giải thích về sự cần thiết phải hợp tác trong tình hình mới, rằng, tuy Philippines và Trung Quốc chưa thống nhất được với nhau về việc nên áp dụng luật của nước nào, nhưng Manila sẽ cố tìm phương cách tốt nhất để cùng thăm dò dầu khí ở Biển Đông với Trung Quốc.
Nhắc lại vì sao cách đây ba tháng Manila đã từ chối Bắc Kinh, ông Marcos Jr. đổ riệt cho Bộ ngoại giao. Rằng, ngoại trưởng Philippines lúc đó (Teodoro Locsin), cho rằng các cuộc thương lượng này đã “đi xa đến hết mức mà Hiến pháp cho phép” (!),
Thật là nhạc nào cũng nhảy được, Tân Tổng thống Philippines vuốt mặt mà không nể mũi. Làm ra vẻ khách quan, Manila vừa đánh vừa đàm, tiếp tục phản đối những chuyến “xâm nhập” trái phép trên biển của tàu Trung Quốc, và nói như dao chém đá, sẽ không nhượng bộ một cm vấn đề chủ quyền, lãnh thổ. Tuy nhiên, ông Marcos Jr. nhiều lần nhấn mạnh, Philippines “không thể và không muốn chiến tranh với Trung Quốc”.
Trước đó, hôm 22/9, thực trạng và những tồn tại trên Biển Đông đã được đưa ra trong cuộc hội đàm trực tiếp đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và ông Marcos Jr. Hai nhà lãnh đạo gặp nhau bên lề kỳ họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ở New York.
Nhà Trắng thông báo sau hội đàm: “Các nhà lãnh đạo đã thảo luận về tình hình ở Biển Đông và nhấn mạnh sự ủng hộ của họ đối với tự do hàng hải và hàng không, cũng như giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình”.
Trước cái bắt tay thân thiệt của Manila, Bộ ngoại giao Trung Quốc chỉ hắt hơi nhẹ: cả hai quốc gia nên “tuân thủ việc xử lý các tranh chấp một cách hợp lý và cùng nhau bảo vệ hòa bình và sự bình lặng ở Biển Đông”. Bắc Kinh đã giữ mối quan hệ “lỏng mà chặt” với Manila suốt sáu năm qua, nhờ thái độ chập chờn của cựu tổng thống Duterte. Cái “khôn ăn người” này đã động lòng trắc ẩn của Trung Nam Hải. Trung Quốc đã bỏ ra hàng tỉ USD đầu tư cho Philippines thông qua các dự án đường sắt, cầu và đường bộ.
Tổng thống Marcos Jr hiện đang tập trung vào mũi đột phá là thăm dò khí đốt trong vùng biển của Philippines ở Biển Đông. Ông cho rằng, chỉ bằng cách này mới có một nguồn cung cấp nhiên liệu tạm thời đủ cho nhu cầu sử dụng, trong thời gian phát triển các nguồn năng lượng tái tạo.
Hôm 24/9, trước các thành viên của Hiệp Hội Châu Á (Asia Society) ở New York, Mỹ, Tổng thống Philippines đã kêu gọi giải quyết các tranh chấp chủ quyền Biển Đông giữa Manila với các nước có liên quan thông qua thương lượng ngoại giao. Tránh nhắc đến ông bạn vàng Trung Quốc, ông Marcos Jr, nhấn mạnh: Cần phải uyển chuyển trong đối ngoại. Philippines sẽ vẫn là “một láng giềng tốt” với tất cả các nước và “nếu có bất đồng thì chúng tôi sẽ kiên trì thương lượng cho đến khi đạt được thỏa thuận chung”.
Manila chuyền quả bóng sang chân ASEAN: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam phải đóng một vai trò “mạnh hơn” trong việc giải quyết tranh chấp chủ quyền Biển Đông. Cần phải hoàn thành sớm các cuộc đàm phán về Bộ quy tắc về ứng xử trên Biển Đông (COC), một văn bản mang tính ràng buộc pháp lý.
Cũng “đu dây” giữa hai cường quốc, ông Marcos Jr. cho rằng Mỹ có vai trò vô cùng “quan trọng” trong việc bảo vệ hòa bình, an ninh và thịnh vượng trong khu vực. Manila có thể trông cậy vào Mỹ, vì đây là đồng minh duy nhất đã ký hiệp ước quân sự với Philippines.
Một đoạn kịch ngắn đã bộc lộ đầy đủ sự khôn khéo của Tổng thống Philippines. Vậy là ông Marcos đã theo kịp bài của cả hai ông lớn Mỹ và Trung Quốc: không chọn phe. Philippines chỉ theo một phe vì lợi ích dân tộc. Nói thì dễ, làm mới khó. Khi vào trận cụ thể, như khi Trung Quốc xua hàng nghìn tàu cá đến nằm lì ở Đá Ba Đầu thì phải đuổi như thế nào, đó mới là miếng gân gà khó nhá, nhổ chẳng ra cho, nuốt chẳng vào.
H.Đ