Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr xuất hành đầu năm 2023 bằng chuyến thăm Trung Quốc 3 ngày (3-5/1). Một lần nữa, câu chuyện “khai thác chung” dầu khí giữa Trung Quốc và Philippines được xới lại và hâm nóng.
Chủ động đề cập vấn đề không phải ông Marcos, mà là người đồng cấp nước chủ nhà – ông Tập Cận Bình. Cùng với đề cập khả năng hợp tác với Philippines về năng lượng mặt trời và gió, tăng nhập khẩu các sản phẩm thủy sản…, ông Tập nói rằng: Trung Quốc sẵn sàng cùng thăm dò tài nguyên dầu khí ở các khu vực “không có tranh chấp trên biển”.
Đề cập của nhà lãnh đạo Trung Quốc khiến dư luận không khỏi bất ngờ. Cùng với bất ngờ, là những câu hỏi đặt ra về khả năng, triển vọng thực thi của nó.
Người tiền nhiệm của ông Marcos là ông Duterte, từng nỗ lực để Philippines thành một người bạn láng giềng lớn của Trung Quốc. Nỗ lực tới mức, giữa nhiệm kỳ, người đàn ông này định hủy bỏ Thỏa thuận các lực lượng thăm viếng (VFA) với Mỹ để chứng tỏ cho Trung Quốc thấy lòng thành của mình.
Dạo đó, đoán được ý tứ Manila, Nhà trắng, cụ thể là ông Trump, đã nổi nóng mà rằng: “Philippines muốn thế thì cứ việc, Đây (Mỹ) càng đỡ tốn…”.
Trước đó, năm 2018, hội đàm với ông Tập Cận Bình trong chuyến thăm Bắc Kinh, câu chuyện khai thác chung dầu khí (cùng các nguồn lợi hải sản khác) trên Biển Đông cũng được đưa ra. Và ông Duterte tỏ ra hào hứng với dự án này tới mức bất chấp cảnh báo của dư luận về những nguy hại với chủ quyền quốc gia. Cũng ông Duterte còn phớt lờ lời buộc tội của dư luận rằng ông là một “tổng thống hèn”, hy sinh lợi ích đất nước…
Gần cuối nhiệm kỳ, sau khi đã thấm thía, nhận ra những hứa hẹn của Trung Quốc về viện trợ kinh tế chỉ là hứa hão, cũng như cay đắng nhận thấy, chẳng hề có cái gọi là thân thiện, tử tế, hào phóng; ngược lại, Trung Quốc vẫn là Trung Quốc: ích kỷ, thâm hiểm và ngang ngược…, ông Duterte mới cập rập khôi phục lại VFA với Mỹ vào tháng 7/2021. Sau đó, trước khi bàn giao ghế tổng thống cho người kế nhiệm là ông Marcos, ngày 23/6/2021, ông Duterte hổi hả ra lệnh chấm dứt các cuộc thảo luận về thăm dò dầu khí chung giữa Philippines và Trung Quốc.
Ngỡ rằng, sau cái lệnh muộn màng, chậm trễ đó, coi như ý tưởng “khai thác chung” dầu khí đầy rủi ro, nguy hiểm kia sẽ trôi vào quên lãng, thì thình lình, nó bỗng trở lại trong năm thứ hai nhiệm kỳ của tân tổng thống.
Kịch bản trở lại, vẻ như không khác mấy sự ra đời của nó năm 2018: gắn với một chuyến thăm Trung Quốc của tổng thống Philippines; gắn với những lời hứa về hợp tác sâu rộng, từ hỗ trợ đầu tư của Trung Quốc vào Philippines, đến giúp nước này phát triển làng mạc và công nghệ nông nghiệp, giáo dục cơ bản, khí tượng và không gian…
Nhưng bài học cay đắng về những lời hứa suông của Trung Quốc đối với ông Duterte nào đã xa. Thế nên, gật hay lắc trước đề nghị của ông Tập, ông Marcos hẳn không thể không nghĩ và cân nhắc kỹ.
Đồng thời, ông Marcos cũng cần cảnh giác rằng, dù ông Tập ngỏ ý khai thác chung ở các khu vực “không có tranh chấp trên biển”, nhưng liệu có còn một nơi như thế trên Biển Đông khi Bắc Kinh khăng khăng không chịu rụt cái “đường lưỡi bò” tham lam từng khiến Manila không thể chịu đựng thêm được, đã phải tiến hành một vụ kiện hy hữu, và thắng kiện với phán quyết ngày 12/7/2016 của Tòa trọng tài PCA?
T.V