Mỹ – ASEAN: Giải quyết hòa bình các tranh chấp hàng hải

Ngày
24/9/2010, Nhà Trắng đã đưa ra Tuyên bố chung sau Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ –
ASEAN lần thứ hai, diễn ra tại New
York. Một lần nữa, hai bên khẳng định tầm
quan trọng của ổn định và hòa bình khu vực, an ninh hàng hải, không cản trở
thương mại và tự do hàng hải theo những quy định liên quan được nhất trí của luật
pháp quốc tế, gồm Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) và những điều luật hàng hải
quốc tế khác, đồng thời giải quyết hòa bình các tranh chấp.

Mỹ bổ nhiệm Đại sứ đầu tiên tại ASEAN

1. Chúng tôi, những người đứng đầu nhà nước/chính phủ
của Brunei Darussalam, Vương quốc Campuchia, Cộng hoà Indonesia, Cộng hoà Dân
chủ nhân dân Lào, Malaysia, Liên bang Myanmar, Cộng hoà Philippines, Cộng hoà
Singapore, Vương quốc Thái Lan và Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quốc
gia thành viên Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) và Mỹ, đã tổ chức cuộc họp
lãnh đạo ASEAN – Mỹ lần thứ hai ngày 24/9 ở New York. Cuộc họp có sự đồng chủ
trì của ông Nguyễn Minh Triết, Chủ tịch nước Việt Nam và ông Barack Obama, Tổng
thống Mỹ. Tổng thư ký ASEAN cũng tham dự.

2. ASEAN đánh giá cao cam kết của Mỹ ở mức cao nhất với
các nước thành viên ASEAN. Chúng tôi một lần nữa khẳng định rằng, việc Mỹ tham
gia Hội nghị sau Bộ trưởng hàng năm (PMC), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), tiến
trình Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN + (ADMM +) sắp tới, duy trì
cam kết thông qua Thỏa thuận khung Thương mại và Đầu tư Mỹ – ASEAN (TIFA), Mỹ
tham gia Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác tại Đông Nam Á (TAC), và thiết lập một
Phái đoàn thường trực tại ASEAN, tất cả đã phản ánh cam kết vững chắc của Mỹ
trong việc tiếp tục thúc đẩy quan hệ toàn diện với ASEAN. Chúng tôi hoan nghênh
việc bổ nhiệm Đại sứ đầu tiên của Mỹ tại ASEAN.

3. Chúng tôi ghi nhận những yếu tố gắn kết tốt hơn giữa
ASEAN và Mỹ. Chúng tôi nhất trí thúc đẩy hơn nữa quan hệ đối tác hiện nay để
cung cấp khuôn khổ cho sự phát triển tiếp tục trong quan hệ ASEAN – Mỹ và mở rộng
đóng góp đáng kể sự hợp tác vì hoà bình, ổn định và thịnh vượng ở Đông Nam
Á cũng như khu vực Đông Á. Chúng tôi hoan nghênh ý tưởng nâng cao quan hệ đối
tác của chúng tôi tới một tầm chiến lược và sẽ coi đây là lĩnh vực tập trung ưu
tiên của ASEAN – Mỹ. Nhóm Danh nhân sẽ gánh vác việc này nhằm phát triển cụ thể
và thiết thực các khuyến nghị hoàn tất vào năm 2011. Chúng tôi cũng hướng tới
việc thông qua Kế hoạch Hành động 2011 – 2015.

4. Các nhà lãnh đạo ASEAN hoan nghênh sự ủng hộ của Mỹ
với Cộng đồng và Kết nối ASEAN. Chúng tôi sẽ tăng cường hợp tác với Mỹ để giải
quyết các vấn đề như nhân quyền, thương mại và đầu tư, hiệu quả năng lượng,
nông nghiệp, giáo dục, văn hoá và trao đổi con người, đối thoại tín ngưỡng,
khoa học và công nghệ, quản lý rủi ro thảm họa và phản ứng khẩn cấp, y tế và bệnh
dịch, môi trường, bảo tồn sinh thái, biến đổi khí hậu, chống nạn buôn bán trái
phép về con người, vũ khí, ma tuý và các hình thái tội phạm xuyên quốc gia
khác. Chúng tôi quyết tâm hợp tác sâu sắc hơn chống khủng bố quốc tế theo khuôn
khổ Tuyên bố chung ASEAN – Mỹ về Hợp tác và Chống khủng bố quốc tế.

Tái khẳng định tầm quan trọng của ASEAN

5. Chúng tôi đã thảo luận gia tăng các nỗ lực để thúc
đẩy hợp tác khu vực tại Đông Á và tái khẳng định tầm quan trọng trung tâm của
ASEAN trong tiến trình EAS. ASEAN hoan nghênh ý định của Tổng thống Mỹ tham gia
Thượng đỉnh Đông Á (EAS) bắt đầu từ 2011 và sự tham gia của Ngoại trưởng
Clinton với tư cách khách mời của chủ tịch tại cuộc họp EAS lần thứ năm ngày
30/10/2010 tại Hà Nội. ASEAN và Mỹ hy vọng tiếp tục trao đổi các quan điểm với
tất cả các bên liên quan để đảm bảo một cách tiếp cận cởi mở và toàn diện cho hợp
tác khu vực trong tương lai.

6. Chúng tôi đã xem xét các thảo luận từ cuộc gặp lịch
sử đầu tiên tại Singapore
năm ngoái và ghi nhận với sự hài lòng những thành tựu đáng kể của Tăng cường quan
hệ Đối tác Mỹ – ASEAN. Chúng tôi tái khẳng định tầm quan trọng của những mục
tiêu chung, và giao nhiệm vụ cho các quan chức tiếp tục theo đổi các chương
trình và hoạt động để đạt được các Mục tiêu Thiên niên kỷ, tăng cường hội
nhập khu vực, hỗ trợ hiện thực hóa một Cộng đồng ASEAN năm 2015.

7. Chúng tôi cam kết tăng cường hơn nữa hợp tác phát
triển nông nghiệp bền vững và an ninh lương thực thông qua Sáng kiến an ninh
lương thực L’Aquila, đặc biệt là khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, tăng cường
hiệu quả sản xuất và phân phối, xây dựng năng lực, chia sẻ kinh nghiệm và thực
tiễn nghiên cứu phát triển tốt nhất, cũng như phát triển cơ sở hạ tầng. Đặc biệt,
chúng tôi cam kết thúc đẩy an ninh lương thực thông qua ủng hộ Chương trình
khung về An ninh lương thực tổng hợp ASEAN (AIFS) và Kế hoạch hành động chiến
lược về An ninh lương thực (SPA-FS) cũng như thông qua xúc tiến thương mại nông
nghiệp và nghề cá.

8. Chúng tôi thừa nhận tiếp tục mối quan hệ về hỗ trợ
kỹ thuật và xây dựng năng lực bảo vệ sở hữu trí tuệ và thực thi vấn đề thông
qua Thỏa thuận giữa Ban thư ký ASEAN với Văn phòng sáng chế và nhãn hiệu hàng
hoá Mỹ, đưa ra từ 2004 và gần đây được mở rộng thêm 5 năm nữa, biểu dương các kết
quả từ quá trình đào tạo trước theo thoả thuận này.

9. Dựa vào các quyết định của chúng tôi tại cuộc họp
các lãnh đạo ASEAN – Mỹ đầu tiên, trao đổi hơn nữa giữa ban thư ký Nội các Mỹ
và những người đồng cấp ASEAN cần được xem xét và khuyến khích để phát triển
các lĩnh vực hợp tác chung.

10. ASEAN và Mỹ đã rút ra những bài học giá trị từ các
cuộc khủng hoảng 1997 và 2008, quyết tâm sẽ đóng góp vào quá trình cải tổ kiến
trúc tài chính toàn cầu để bảo vệ kinh tế toàn cầu khỏi các cuộc khủng hoảng
tương lai, cam kết sẽ thiết lập một nền tảng bền vững cho phát triển tương lai cân
đối hơn trong nhu cầu các nguồn của mình, và cung cấp cho nhu cầu phát triển
phù hợp với Khuôn khổ G20 vì tăng trưởng mạnh mẽ, bền vững và cân đối. Về khía
cạnh này, Mỹ đã ghi nhận vai trò xây dựng của ASEAN trong diễn đàn đa phương
bao gồm cả những đóng góp của khối với tiến trình G20.

Tăng cường hợp tác kinh tế

11. Chúng tôi hoan nghênh sự phục hồi thương mại giữa
ASEAN và Mỹ và duy trì cam kết tăng cường hợp tác kinh tế hơn nữa để duy trì phục
hồi và tạo việc làm cũng như tăng thêm những cơ hội kinh tế mỗi nước. Trao đổi
hàng hoá hai chiều ASEAN – Mỹ đạt 84 tỉ USD trong 6 tháng đầu năm
nay, tăng 28% so với năm trước. Ngoài ra, nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài của
Mỹ tại ASEAN đạt tổng cộng 153 tỉ USD năm 2008 và nguồn đầu tư trực tiếp nước
ngoài của ASEAN tại Mỹ là 13,5 tỉ USD.

12. Chúng tôi ủng hộ việc tăng cường các nỗ lực để
thúc đẩy những sáng kiến mới của tất cả các bên theo Thoả thuận khung Thương mại
và Đầu tư ASEAN – Mỹ (TIFA), bao gồm việc hoàn thành một thoả thuận tạo thuận lợi
thương mại, tiếp tục phát triển tài chính thương mại và môi trường đối thoại
thương mại, tiếp tục hợp tác trên các tiêu chuẩn của Ủy ban tư vấn về tiêu
chuẩn và chất lượng của ASEAN (ACCSQ). Chúng tôi hoan nghênh các Bộ trưởng Tài
chính của chúng tôi đã gặp gỡ lần đầu tiên để thảo luận về các vấn đề cùng quan
tâm trong phát triển kinh tế toàn cầu và khu vực.

13. Chúng tôi thừa nhận tham nhũng và buôn lậu xói
mòn phát triển, đầu tự, thu nhập thuế và kinh doanh hợp pháp trong khu vực, gây
ra bất ổn trong cộng đồng và là những rào cản lâu dài của tăng trưởng. Vì lý do
này, chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thông qua và thực thi đầy đủ
Công ước LHQ về chống tham nhũng. Chúng tôi cũng công nhận sự cần thiết trong
tăng cường hợp tác, đặc biệt là trong vấn đề thảo luận để đạt được sự tăng trưởng
toàn cầu bền vững và cân đối hơn, tăng cường xây dựng năng lực trong những lĩnh
vực chính như chống tham nhũng và buôn lậu, ngăn chặn hối lộ, tăng cường
minh bạch ở cả lĩnh vực công và tư nhân, bác bỏ thiên đường an toàn, dẫn độ và
thu hồi tài sản. Chúng tôi cũng hoan nghênh các nỗ lực của G20 trong việc thúc
đẩy cuộc chiến chống tham nhũng.

14. Chúng tôi hoan nghênh tiến bộ liên tục trong tự do
thương mại và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư khu vực, thông qua tiến trình
Hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) cũng như các cuộc đàm phán
đang diễn ra trên quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương có sự liên quan của một
số thành viên ASEAN và Mỹ.

15. Chúng tôi thừa nhận biến đổi khí hậu là mối lo ngại
chung của loài người. Phù hợp với Lộ trình Bali,
chúng tôi tái khẳng định rằng, tất cả các nước cần bảo vệ hệ thống khí hậu vì lợi
ích của thế hệ hiện tại và tương lai theo nguyên tắc và quy định của UNFCCC,
trong đó có nguyên tắc chung nhưng phân biệt khả năng và trách nhiệm tương ứng.
Chúng tôi nhất trí thúc đẩy hợp tác hơn nữa trong nỗ lực giải quyết vấn đề biến
đổi khí hậu gồm thích ứng, tài chính, chuyển giao công nghệ và xây dựng năng lực.
Chúng tôi ghi nhận sự đóng góp quan trọng của Hiệp ước Copenhagen và cam kết
cùng nhau làm việc để hướng tới một kết quả thành công của Hội nghị Biến đổi
khí hậu LHQ 2010 tại Cancun, Mexico.

16. Chúng tôi đánh giá cao sự hỗ trợ của Mỹ với Ủy
hội Nhân quyền liên chính phủ ASEAN và đề xuất hỗ trợ Ủy hội về thúc đẩy
và bảo vệ quyền phụ nữ và trẻ em thông qua các chương trình xây dựng năng lực.
Chúng tôi trông đợi các kết quả của chuyến khảo sát AICHR diễn ra tại Mỹ vào cuối
năm nay và chuyến thăm của Ủy ban ASEAN về phụ nữ và trẻ em dự kiến năm tới.

17. Các lãnh đạo ASEAN hoan nghênh sự tham gia tiếp tục
của Mỹ với Chính phủ Myanmar.
Chúng tôi bày tỏ hy vọng rằng, ASEAN và Mỹ tham gia khuyến khích Myanmar
tiến hành cải tổ chính trị và kinh tế để tạo điều kiện hoà giải dân tộc. Chúng
tôi hoan nghênh Tuyên bố của Chủ tịch ASEAN ngày 17/8/2010. Chúng tôi nhắc
lại lời kêu gọi của chúng tôi từ Tuyên bố chung các lãnh đạo tháng 11/2009 rằng,
cuộc tổng tuyển cử tháng 11/2010 ở Myanmar cần được tiến hành theo cách tự do,
công bằng, toàn diện và minh bạch để tạo sự tin tưởng cho cộng đồng quốc tế.
Chúng tôi nhấn mạnh việc Myanmar
cần tiếp tục làm việc với ASEAN và LHQ trong tiến quá trình hoà giải dân tộc.

Không cản trở tự do hàng hải theo luật quốc tế

18. Chúng tôi tái khẳng định tầm quan trọng của ổn định
và hòa bình khu vực, an ninh hàng hải, không cản trở thương mại và tự do
hàng hải theo những quy định liên quan được nhất trí của luật pháp quốc tế, gồm
Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) và những điều luật hàng hải quốc tế khác, đồng
thời giải quyết hoà bình các tranh chấp.

19. Các lãnh đạo ASEAN hoan nghênh Hiệp ước ký kết giữa
Mỹ và Liên bang Nga về các biện pháp cắt giảm và hạn chế vũ khí tấn công chiến
lược ngày 8/4/2010 ở Prague.
ASEAN và Mỹ coi đây là bước đi quan trọng hướng tới một thế giới không vũ khí hạt
nhân. Hơn nữa, ASEAN và Mỹ tái khẳng định rằng, việc thiết lập một khu vực Đông
Nam Á phi vũ khí hạt nhân (SEANWFZ) đã đóng góp vào tiến trình giải trừ hạt
nhân toàn cầu, chống phổ biến hạt nhân, hòa bình và ổn định khu vực. Chúng tôi
khuyến khích các quốc gia có vũ khí hạt nhân tới SEANWFZ để tiến hành thảo luận,
trong khuôn khổ phù hợp với mục tiêu và nguyên tắc của hiệp ước. Về vấn đề này,
ASEAN hoan nghênh tuyên bố của Mỹ tại Hội thảo đánh giá Hiệp ước không phổ biến
hạt nhân 2010 rằng, đây là bước chuẩn bị để tham vấn và giải quyết các vấn đề,
cho phép Mỹ gia nhập Nghị định thư SEANWFZ. ASEAN đã chúc mừng Mỹ trên các kết
quả thành công của Hội nghị thượng đỉnh An ninh hạt nhân tháng 4/2010, trong đó
có sự tham dự của một số nước ASEAN, sẽ cùng nhau thực hiện các cam kết đưa ra
và cùng kết hợp với các bên khác trong nỗ lực toàn cầu để ngăn chặn khủng bố hạt
nhân.

20. Chúng tôi nhắc lại cam kết về ngăn chặn việc sử dụng
và phố biển vũ khí hủy diệt hàng loạt (WMD), trong một nỗ lực xây dựng thế giới
không tồn tại mối đe dọa WMD. Chúng tôi chúc mừng Philippines vì thành công và
hiệu quả trong vai trò Chủ tịch Hội thảo đánh giá Hiệp ước không phổ biến hạt
nhân (NPT), và nhấn mạnh tính cần thiết với tất cả các bên tham gia NPT cần tiếp
tục thực thi bổn phận của chúng ta theo NPT. Chúng tôi nhắc lại tầm quan trọng
của việc áp dụng và thực thi cân bằng, đầy đủ, không chọn lọc ba trụ cột của Hiệp
ước – giải trừ hạt nhân, không phổ biến vũ khí hạt nhân, và sử dụng hoà bình
năng lượng hạt nhân.

21. Chúng tôi tái khẳng định tầm quan trọng trong việc
tiếp tục thực hiện Nghị quyết 1929 Hội đồng Bảo an LHQ về vấn đề Iran
và các nghị quyết 1718, 1874 về Cộng hòa Dân chủ nhân dân Triều Tiên (DPRK).
Chúng tôi kêu gọi cả hai quốc gia và cộng đồng quốc tế trong việc thực hiện các
bổn phận theo những nghị quyết này. Chúng tôi kêu gọi DPRK thực hiện các cam kết
theo Tuyên bố chung Đàm phán sáu bên 19/9/2005 nhằm từ bỏ toàn bộ vũ khí hạt
nhân và các chương trình hạt nhân hiện có. Chúng tôi cũng thúc giục DPRK tuân
thủ đầy đủ các bổn phận theo những nghị quyết kể trên của Hội đồng Bảo an.

22. Các lãnh đạo ASEAN và Mỹ hoan nghênh ADMM + như một
khuôn khổ có thể góp phần thúc đẩy hợp tác hiện có về an ninh và quốc phòng khu
vực giữa ASEAN và các đối tác phù hợp với định hưởng cởi mở, linh hoạt, hướng
ra bên ngoài của ADMM. ASEAN hoan nghênh kế hoạch tham dự của Bộ trưởng Quốc
phòng trong buổi khai mạc ADMM + vào tháng 10.

23. Chúng tôi hoan nghênh việc duy trì Sáng kiến Mỹ –
Hạ nguồn Mekong để tăng cường hợp tác môi trường, y tế, giáo dục, phát triển cơ
sở hạ tầng trong khu vực. Chúng tôi ủng hộ duy trì các cuộc họp bộ trưởng giữa
Mỹ và những quốc gia hạ nguồn Mekong. Chúng
tôi khuyến khích cam kết và ủng hộ của Mỹ với Khu vực phát triển Brunei,
Indonesia, Malaysia, Philippines, và Đông Á (BIMP-EAGA), Tam giác Tăng trưởng
Indonesia, Malaysia, Thái Lan (IMT-GT), Chiến lược Hợp tác kinh tế
Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong (ACMECS), Campuchia – Lào – Myanmar
– Việt Nam(CLMV), Trái tim của Borneo, và những khuôn khổ khác trong hợp
tác tiểu vùng.

24. Chúng tôi công nhận tầm quan trọng của hợp tác giữa
các tổ chức nghiên cứu, giáo dục ASEAN và khuyến khích thêm nhiều những liên kết
học thuật. Về vấn đề này, chúng tôi đánh giá cao Hợp tác ERIA – Đại học Harvard
trong trao đổi học thuật và hợp tác nghiên cứu, đặc biệt là hội thảo chuyên đề
mà họ đồng bảo trợ diễn ra tại Hà Nội ngày 26/10/2010 mang tên “Phát triển Xã hội
ASEAN và thành lập Mạng lưới an sinh xã hội bền vững”.