Ngày 13/11/2012, tờ báo Đông phương buổi sáng trích đăng phát biểu ngày 10/11/2012 của ông La Chiếu Huy, Vụ trưởng Vụ Châu Á, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng một số nước ASEAN chưa chuẩn bị tốt cho việc trao đổi về COC. Phát biểu của ông La Chiếu Huy là “đổi trắng thay đen”, hoàn toàn không đúng sự thật, có ý đổ lỗi cho các nước ASEAN trong việc chưa thể tiến hành đàm phán về COC giữa ASEAN và Trung Quốc.
Trong bối cảnh tình hình Biển Đông ngày càng diễn biến căng thẳng do các hành động gây hấn của Trung Quốc thực hiện mục tiêu độc chiếm Biển Đông, tháng 11/2011 tại Hội nghị cấp cao ASEAN ở Indonesia, Lãnh đạo các nước ASEAN đã nhất trí về việc sớm xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông; giao cho Nhóm công tác trong khuôn khổ cuộc họp quan chức cao cấp ASEAN (SOM ASEAN) bàn bạc về nội dung cho Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).
Sau hơn 7 tháng nỗ lực và qua 7 vòng đàm phán (trung bình 1 tháng họp 1 lần), các nước ASEAN đã nhất trí được với nhau về nội dung các thành tố chính của COC, xây dựng tài liệu quan điểm của ASEAN về các thành tố chính cần có của COC để trình lên Hội nghị Bộ trưởng các nước ASEAN tại AMM – 45 ở Phnom-pênh (Căm-pu-chia) tháng 7/2011. Như vậy, có thể khẳng định rằng các nước ASEAN đã chuẩn bị sẵn sàng nội dung để trao đổi với Trung Quốc. Các nước ASEAN căn cứ vào nguyên tắc đồng thuận của ASEAN đã tiến hành tham vấn và đạt được nhất trí với nhau về nội dung các thành tố chính của COC. Tiếp đó, các nước ASEAN đã chủ động đề nghị Trung Quốc tiến hành thảo luận về Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông. Với sự chuẩn bị này không thể nói “ASEAN chưa chuẩn bị tốt”? như lời ông La Chiếu Huy đã nói.
Trong phát biểu, ông La Chiếu Huy còn nói rằng “Trung Quốc có thái độ mở đối với việc xây dựng COC vầ đã chuẩn bị tốt”. Không rõ là Trung Quốc chuẩn bị tốt đến đâu mà sau 4 tháng kể từ khi Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN thông qua nội dung thành tố chính của COC đến nay Trung Quốc vẫn một mực khước từ ngồi vào bàn đàm phán với các nước ASEAN về COC. Thật nực cười về phát biểu của ông La Chiếu Huy.
Trong suốt 4 tháng qua, các nước ASEAN đã nhiều lần đề nghị Trung Quốc đàm phán về COC và đã có nhiều nỗ lực để thúc đẩy vấn đề này. Tại tất cả các cuộc gặp ở các cấp giữa ASEAN và Trung Quốc, cũng như trong các cuộc gặp song phương giữa từng nước ASEAN với Trung Quốc, các nước ASEAN đều đề nghị Trung Quốc sớm tiến hành đàm phán về COC. Để sớm có được Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông, đầu tháng 10/2012, trong cuộc họp của ASEAN bên lề Đại hội đồng Liên hợp quốc ở New York, Indonesia còn chủ động đưa ra dự thảo của Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông; phát huy vai trò điều phối trong quan hệ ASEAN – Trung Quốc, Thái Lan đã đề xuất tiến hành cuộc họp không chính thức SOM ASEAN – Trung Quốc tại tại Pattaya, Thái Lan để bàn về COC cuối tháng 9 vừa qua. Tại cuộc họp này, các nước ASEAN lại tiếp tục để nghị Trung Quốc tiến hành đàm phán về COC, đồng thời đưa ra thời điểm cụ thể là ASEAN và Trung Quốc sẽ công bố khởi động tiến trình đàm phán về COC. Các nước ngoài khu vực cũng có nhiều động thái thúc giục Trung Quốc sớm trao đổi với ASEAN về COC. Mỹ nhiều lần kêu gọi Trung Quốc và ASEAN sớm xây dựng COC; tại Hội nghị cấp cao ASEM 9 tổ chức ở Viêng Chăn, Lào đầu tháng 11/2012, nhiều nước Châu Âu và Châu Á đã lên tiếng kêu gọi Trung Quốc đàm phán ngay với ASEAN về COC. Nhưng đến nay Trung Quốc vẫn chưa chịu đàm phán với ASEAN về vấn đề này. Lâu nay người ta vẫn biết đến Trung Quốc với một quốc gia “nói một đằng, làm một nẻo” và rất bài bản trong việc vu cáo, đổ lỗi cho người khác. Qua phát biểu của ông La Chiếu Huy và thái độ của Trung Quốc trên thực tế trong vấn đề xây dựng COC thì những suy nghĩ đó về Trung Quốc quả là chẳng có gì sai. Trung Quốc chính là kẻ phá rối tiến trình đàm phán về COC, nhưng lại lớn tiếng đổ lỗi cho các nước ASEAN “chưa chuẩn bị tốt”.
Phát biểu của ông La Chiếu Huy làm các nước ASEAN rất bất bình vì chính Trung Quốc khước từ mọi đề nghị của ASEAN về đàm phán xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông nhưng lại đổ lỗi cho các nước ASEAN chưa chuẩn bị tốt cho việc thảo luận về COC. Do vậy, tại tất cả các cuộc họp trong khuôn khổ ASEAN mấy ngày nay đều vang lên lời kêu gọi, hối thúc Trung Quốc nhanh chóng đi vào thảo luận với các nước ASEAN về COC. Tại cuộc họp Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN ngày 16/11/2012, các nước ASEAN tiếp tục kêu gọi Trung Quốc trao đổi về COC. Tại cuộc họp Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN ngày 17/11//2012, các Ngoại trưởng của ASEAN đều nhất trí cho rằng đã đến thời điểm chín muồi cho việc đàm phán giữa ASEAN và Trung Quốc về COC và điều này cần làm sớm để tránh những phức tạp nảy sinh và ngăn ngừa va chạm có thể xảy ra ở Biển Đông. Tại các cuộc gặp cấp cao của các nước ASEAN; giữa ASEAN với các đối tác và cả cấp cao Đông Á, hầu hết các nước đều lên tiếng thúc giục Trung Quốc hãy cùng các nước ASEAN sớm khởi động tiến trình đàm phán về COC.
Xem ra Trung Quốc đang chịu sức ép rất lớn của cả cộng đồng thế giới trong việc yêu cầu Trung Quốc sớm chấp nhận bàn với ASEAN về COC. Không hiểu Trung Quốc sẽ hành xử ra sao? Họ có thay đổi thái độ trong cách tiếp cận với COC hay tiếp tục phớt lờ quan tâm và mong mỏi của cả cộng đồng quốc tế. Trong phát biểu của mình, ông La Chiếu Huy nhấn mạnh “về mặt ngoại giao, Trung Quốc ra sức tìm kiếm sự hiểu biết của cộng đồng quốc tế”. Họ hãy thực hiện ngay những lời nói đó, nhanh chóng khởi động tiến trình đàm phán về COC với các nước ASEAN; hãy thể hiện là một nước lớn có trách nhiệm đối với khu vực chứ đừng quanh co đổ vấy cho các nước khác.
Các nước ASEAN luôn coi trọng và thể hiện thiện chí trong việc thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược với Trung Quốc, nhưng các nước ASEAN đều là các quốc gia có chủ quyền và luôn hành động theo những tiêu chí, chuẩn mực của Hiến chương của ASEAN. Do vậy, Trung Quốc không nên áp đặt hoặc gây sức ép lên các nước ASEAN. Nếu Trung Quốc tiếp tục không thèm đếm xỉa đến những quan tâm của ASEAN và đổ lỗi cho ASEAN trên vấn đề Biển Đông nói chung và xây dựng COC nói riêng thì sẽ chỉ làm mất đi “lòng tin” của các nước ASEAN. Như vậy, vô hình dung Trung Quốc đã đẩy ASEAN phải liên kết với các nước ngoài khu vực để đối phó với cách làm lắt léo, không đàng hoàng của Trung Quốc. Hy vọng Trung Quốc nhận thấy được điều này để sớm cùng các nước ASEAN khởi động tiến trình đàm phán về Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).