BienDong.Net: Trong bài phân tích trên tờ The Sun Daily của Malaysia ngày 15.10, chuyên gia Karl Lee của hãng tư vấn Anbound Research cho rằng động thái gây chú ý nhất trong chuyến thăm các nước Đông Nam Á vừa qua của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là đề xuất tái lập con đường hàng hải từ nhiều thế kỷ trước nối eo Biển Malacca với Biển Đông, thành con đường tơ lụa mới trên biển trong thế kỷ 21.
Theo ông Tập Cận Bình, đó là cơ sở tốt cho con đường tơ lụa trên biển. Nó thực sự có thể đưa kim ngạch thương mại hai bên lên khoảng 1 nghìn tỷ USD trong năm 2020.
Để thể hiện cam kết của mình, ông Tập khẳng định chính phủ Bắc Kinh sẵn sàng tài trợ cho các dự án hàng hải liên quan đến ASEAN thông qua cánh tay đầu tư nhà nước của mình là Quỹ Hợp tác Hàng hải Trung Quốc – ASEAN.
Cái bắt tay của ông Tập Cận Bình với Tổng thống Indonesia tại Jakarta
“Con đường tơ lụa trên biển hình thành trên cơ cở các kế hoạch nhằm tăng cường thương mại giữa Trung Quốc và các quốc gia Đông Nam Á. Một dự án như vậy sẽ được xây dựng trên cơ sở chính trị và các nền tảng kinh tế vững chắc, phù hợp với mong muốn chung của người dân Trung Quốc và các quốc gia ASEAN”, hãng tin Tân Hoa bình luận.
“Con đường tơ lụa trên biển là một khái niệm mang tính biểu tượng nhiều hơn”, Yang Baoyun, một giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Bắc Kinh nhận định. Theo ông Yang, mặc dù khái niệm vẫn cần làm rõ thêm, việc tăng cường hợp tác thương mại và kinh tế giữa Trung Quốc và khu vực có thể giúp giảm bớt các căng thẳng về tranh chấp lãnh thổ.
Mặc dù không có thông tin chi tiết để hình dung “con đường tơ lụa trên biển” hiện đại sẽ hình thành ra sao, nhiều người đã dự đoán về một mạng lưới các liên kết thương mại và sự kết nối tốt hơn giữa các cảng và các hoạt động hợp tác biển sẽ giúp tăng cường quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và Đông Nam Á, thúc đẩy việc xây dựng Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC).
Nghi ngại
Theo các chuyên gia, các nước láng giềng của Trung Quốc hoan nghênh quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn với Bắc Kinh, song họ cũng không che giấu sự nghi ngại đối với ý định của Bắc Kinh – đặc biệt là về việc liệu dự án này có gắn với các ràng buộc chính trị hay không trong bối cảnh Trung Quốc thiếu thiện chí để giải quyết các tranh chấp lãnh thổ.
Nhiều nhà phân tích xem Quỹ hợp tác hàng hải Trung Quốc – ASEAN – được thiết lập vào giai đoạn đỉnh điểm của các căng thẳng ở Biển Đông hồi cuối năm 2011 – chính là một phần trong sáng kiến con đường tơ lụa trên biển.
Cả ông Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Khắc Cường trong các bài phát biểu với các đối tác đều kêu gọi các thành viên ASEAN “sử dụng tốt hơn” nguồn quỹ trên.
Giáo sư Aileen Baviera, từ Đại học Philippines, cho rằng nhiều quốc gia Đông Nam Á không muốn dùng quỹ đó vì e ngại các ràng buộc chính trị đi kèm. Theo ông, các nước ASEAN nghĩ rằng Trung Quốc đang quá hung hăng với yêu sách chủ quyền của mình ở Biển Đông và việc các nước sử dụng kinh phí từ quỹ này có thể làm tổn hại lợi ích biển của họ. Nhiều nước ASEAN không muốn một chuỗi các điều kiện chính trị kèm theo từ Bắc Kinh – ông Baviera cho biết.
Về phần mình, ông Kusnanto Anggoro, giảng viên tại Đại học quốc phòng Indonesia thì cho rằng xung đột lợi ích là nguyên nhân chính khiến các quốc gia ASEAN ngần ngại sử dụng nguồn quỹ này. Trong khi Trung Quốc muốn tập trung nguồn quỹ vào các phạm trù không nhạy cảm như bảo tồn đa dạng sinh học thì các quốc gia ASEAN lại quan tâm hơn tới các vấn đề như tuần tra thực thi pháp luật chung và an toàn hàng hải.
Trong bài viết của mình, chuyên gia Karl Lee chỉ rõ: Gần 2 năm sau khi nó được thiết lập, ASEAN vẫn chỉ biết rất ít thông tin về quỹ hợp tác hàng hải. Ngoài thông báo được truyền đi trong các cơ quan chính phủ, cho tới nay Trung Quốc mới chỉ công bố một danh sách các lĩnh vực có thể hợp tác, và danh sách này cũng chỉ được thông báo trên một trang web của Trung Quốc.
Gợi nhớ tuyến hàng hải lịch sử vốn kết nối Trung Quốc với thế giới trong thế kỷ 15, việc đề xuất một con đường tơ lụa mới trên biển cho thấy cách tiếp cận có hệ thống của Trung Quốc nhằm mở rộng ảnh hưởng an ninh, chính trị và kinh tế trong khu vực. Đây được xem là một phần của chiến dịch ve vãn của Trung Quốc đối với các nước ASEAN nhằm khẳng định vị trí của họ và xoa dịu căng thẳng giữa Trung Quốc với các quốc gia trong khu vực về vấn đề tranh chấp biển đảo và đối phó với chiến lược xoay trục sang Châu Á – Thái Bình Dương của Mỹ.
BDN (tổng hợp)