BienDong.Net: Nghề câu cá ngừ đại dương được du nhập vào Việt Nam từ hơn 20 năm nay do chính những ngư dân giỏi nghề tự nghiên cứu qua mục kích cách đánh bắt của các tàu nước ngoài trên hải phận quốc tế gần vùng lãnh hải Việt Nam.
Cả nước hiện có khoảng 3.500 chiếc tàu khai thác, chiếm 14% số tàu cá xa bờ, với khoảng 35.000 ngư dân tham gia khai thác cá ngừ đại dương trên vùng biển xa. Trữ lượng cá ngừ có thể khai thác cũng rất lớn, ước tính khoảng 600.000 tấn, trong đó cá ngừ vằn chiếm ưu thế, với khả năng khai thác khoảng 200.000 tấn/năm. Trong vòng 5 năm qua, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ đã tăng mạnh từ 188 triệu USD năm 2008 lên 520 triệu USD năm 2013.
Ngư dân Bình Định đưa cá ngừ đại dương lên bờ tại Cảng cá Quy Nhơn
Mặc dù, trữ lượng cá ngừ còn rất lớn nhưng khả năng khai thác của ngư dân Việt Nam hiện rất hạn chế.
Theo ông Nguyễn Ngọc Oai, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, nguyên nhân cơ bản là do công nghệ, kỹ thuật trong khai thác, bảo quản, nhất là khâu tổ chức thu mua còn nhiều bất cập dẫn đến nghịch lí là trong khi số tàu khai thác tăng, kéo theo sản lượng cá ngừ tăng nhanh, nhưng chất lượng và giá trị sản phẩm lại giảm, ảnh hưởng uy tín, thương hiệu cá ngừ Việt Nam.
Ông Chu Tiến Vĩnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội cá ngừ Việt Nam cho biết, một trong những cái khó đối với nghề khai thác cá ngừ là Nhà nước chưa thực sự xác định cá ngừ là đối tượng chủ lực và có giá trị kinh tế đối với nghề khai thác thủy sản xa bờ. Việc khai thác thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm này còn đang ở diện tự phát.
Tổ chức khai thác, thu mua, chế biến, tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi
Trong chiến lược phát triển kinh tế biển, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang dần hoàn thiện dự thảo đề án Tổ chức khai thác, thu mua, chế biến, tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi.
Việc chọn đối tượng cá ngừ đại dương để tổ chức sản xuất theo chuỗi không chỉ nhằm phát triển hiệu quả và bền vững nghề khai thác này mà còn tạo sự đột phá, làm tiền đề nhân rộng đối với các đối tượng và nghề khai thác hải sản xa bờ khác.
Năm 2013, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam đạt hơn 526 triệu USD với 112 thị trường, đứng thứ ba (sau cá tra và tôm) trong số các mặt hàng xuất khẩu thủy sản chính. Tuy được mở rộng thêm 16 thị trường so với năm 2012, nhưng tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này lại sụt giảm hơn 7%. Đặc biệt, ba thị trường lớn là Mỹ, Nhật Bản và ASEAN giảm nhập khẩu cá ngừ Việt Nam.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, hiện các tổ chức quốc tế và các nhà tiêu dùng sản phẩm cá ngừ trên thế giới ngày càng đòi hỏi khắt khe hơn về tiêu chuẩn, nguồn gốc xuất xứ, tính khai thác bền vững của sản phẩm. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng phải cạnh tranh với các nước như Philippines, Ecuador, Mauritius… với những lợi thế và điều kiện địa lý cũng như năng lực khai thác cá ngừ của họ.
Nhận định về nghề khai thác cá ngừ đại dương, ông Vũ Đình Đáp, Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam cho biết, nghề này vẫn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, manh mún; ý thức của người dân về khai thác bền vững vẫn chưa cao. Ngư dân quá tập trung vào sản lượng khai thác, doanh thu mà chưa quan tâm nhiều đến chất lượng cá sau thu hoạch.
Để khai thác, chế biến cá ngừ trở thành ngành sản xuất phát triển tương xứng với tiềm năng, đáp ứng được nhu cầu của thị trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã xây dựng đề án Tổ chức khai thác, thu mua, chế biến, tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi, theo đó hoạt động khai thác, chế biến cá ngừ sẽ được định hướng phát triển theo hướng công nghiệp, hiện đại, gắn với bảo đảm an ninh quốc phòng và bảo vệ chủ quyền trên biển.
Đề án sẽ được thực hiện tại 3 tỉnh: Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, theo đó đến năm 2017, toàn bộ tàu câu cá ngừ đại dương và 50% số tàu khai thác bằng nghề lưới vây cá ngừ hoạt động trên biển sẽ được giám sát, quản lý với mục tiêu giảm tổn thất sau thu hoạch đối với sản phẩm cá ngừ đại dương xuống dưới 10% đồng thời thực hiện việc kiểm soát và truy xuất nguồn gốc sản phẩm cá ngừ.
Bộ sẽ thực hiện mô hình thí điểm khai thác, chế biến cá ngừ theo chuỗi. Hoạt động khai thác cá ngừ được tổ chức lại bằng việc cấp hạn, đóng mở ngư trường khai thác phù hợp theo mùa vụ.
Bên cạnh việc trang bị những loại máy móc, thiết bị hiện đại cho các tàu khai thác cá ngừ, dự án này sẽ đầu tư xây dựng một cảng cá ngừ chuyên dụng (gồm hệ thống kho lạnh, nhà lạnh, chợ đấu giá sản phẩm…) tại cảng cá Quy Nhơn, Bình Định. Ngoài ra, đề án cũng đưa ra một số giải pháp về chính sách hỗ trợ tín dụng thương mại để ngư dân nâng cấp hoặc đóng mới tàu vỏ thép; giảm tổn thất sau thu hoạch thông qua việc hỗ trợ kinh phí đầu tư máy móc, trang thiết bị, hầm bảo quản…
Theo Tiến sĩ Ngô Anh Tuấn, nguyên Vụ trưởng Vụ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, nghề khai thác cá ngừ đại dương phải được xây dựng thành nghề cá công nghiệp. Nội dung quyết định cho công việc này là đào tạo, xây dựng lực lượng lao động đánh cá. Do đó, cần có một dự án đào tạo lao động khai thác ngừ đại dương theo mô hình công nghiệp. Ngư dân sẽ được đào tạo về công nghệ khai thác, bảo quản cá ngừ và các kiến thức về an ninh quốc phòng trên biển, về bảo vệ chủ quyền biển đảo.
BDN