Chuyến thăm chính thức của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng tới Hoa Kỳ tuần qua đã nhận được sự quan tâm đặc biệt không chỉ của hai nước mà cả cộng đồng quốc tế. Để đánh giá kết quả của chuyến thăm này, phóng viên Báo Công an nhân dân đã có buổi trò chuyện với Thiếu tướng Lê Văn Cương, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược Bộ Công an.
Thiếu tướng Lê Văn Cương, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược Bộ Công an.
Phóng viên (PV): Thiếu tướng đánh giá như thế nào về kết quả chuyến thăm của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng sang Hoa Kỳ?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Với tư cách là một người nghiên cứu quan hệ quốc tế, đặc biệt là trong mối quan hệ Việt – Mỹ, tôi đánh giá chuyến thăm Hoa Kỳ lần này của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đạt được bốn kết quả không thể phủ định được. Kết quả đầu tiên được xem là khởi thủy, là nền tảng. Đó là việc cả Việt Nam và Hoa Kỳ đã vượt qua được chính mình.
Sau chiến thắng lịch sử ngày 30/4/1975 thì Hoa Kỳ và Việt Nam đi theo hai ngả khác nhau, định hướng phát triển khác nhau, hệ giá trị khác nhau. Điều này phải hiểu Hoa Kỳ vượt qua chính mình, Việt Nam cũng vượt qua chính mình, thì mới không thể bắt tay nhau được.
Thứ hai, chuyến đi này khẳng định sự thành công trong đổi mới kinh tế và chính trị của Việt Nam; khẳng định vị thế, vai trò của Việt Nam tại châu Á – Thái Bình Dương, khu vực mà Hoa Kỳ đang “xoay trục”.
Thứ ba, một lần nữa, khẳng định khuôn khổ hợp tác Việt Nam – Hoa Kỳ là đối tác toàn diện. Trong đó, hai bên, đặc biệt là Hoa Kỳ, thừa nhận tồn tại và tôn trọng lựa chọn về đường hướng phát triển chính trị của nhau, tôn trọng sự lựa chọn về hệ giá trị của nhau.
Điều này quan trọng ở chỗ, nếu trong một tương lai gần (năm 2017 – PV), nếu một thành viên của đảng Cộng hòa lên làm Tổng thống Hoa Kỳ, hay là thế nào đi chăng nữa, cũng không thể phá bỏ khuôn khổ hợp tác này được. Ngoài ra, việc Hoa Kỳ khẳng định khuôn khổ hợp tác với Việt Nam sẽ tác động tới cộng đồng quốc tế, đặc biệt là các nước đồng minh của Washington.
Thứ tư, tạo môi trường thuận lợi hơn nhiều cho các hợp tác trên nhiều lĩnh vực cụ thể. Về kinh tế, sẽ thúc đẩy Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), thúc đẩy mở rộng thị trường hàng hóa của Việt Nam sang Hoa Kỳ, đồng thời tạo điều kiện cho các tập đoàn đa quốc gia của Hoa Kỳ đầu tư vào Việt Nam, tạo điều kiện cho lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực.
Về an ninh quốc phòng, tạo điều kiện, thúc đẩy mở rộng hợp tác an ninh quốc phòng: Thông tin tình báo phục vụ cho nhiệm vụ chung hai bên quan tâm, hủy bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam…
PV: Theo Thiếu tướng, liệu những vấn đề mà Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Barack Obama hội đàm và họp báo đáp ứng được nhu cầu của hai bên?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Nhu cầu của mỗi bên là phụ thuộc vào điều kiện cụ thể, không bao giờ vượt quá được điều kiện cho phép. Mong muốn của Việt Nam và Hoa Kỳ là rất lớn, nhưng tham chiếu vào những kết quả đạt được, rõ ràng chưa đạt được những mong muốn, ý đồ của mỗi bên. Đó chính là không gian phát triển. Nếu như kết quả vừa rồi đáp ứng được nhu cầu của mỗi bên thì sẽ không còn không gian phát triển nữa.
Quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ còn một không gian phát triển hết sức rộng lớn mà hai bên cần phải mở rộng khai thác, xuất phát từ lợi ích của mỗi bên. Việt Nam có nhu cầu phục vụ lợi ích xây dựng Tổ quốc trong thiết lập, mở rộng quan hệ với Hoa Kỳ. Hoa Kỳ cũng có nhu cầu về lợi ích, đảm bảo khu vực lợi ích không bị xâm phạm. Lợi ích của Hoa Kỳ ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương là lợi ích về kinh tế, chính trị, an ninh quốc phòng. Cũng chính vì thế mà họ thúc đẩy hợp tác với Việt Nam.
PV: Vậy, làm thế nào để tiếp tục khai thác rộng những khoảng hoang sơ trên mảnh đất quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Về phía Việt Nam, trước tiên, cần phải tạo sự đồng thuận trong chủ trương nhất quán vì lợi ích quốc gia. Tiếp đó, Việt Nam phải khắc phục những khiếm khuyết của mình. Theo tôi, chúng ta đã có bước tiến rất lớn trong vấn đề dân chủ nhân quyền, tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn rất nhiều vấn đề. Vấn đề oan sai chẳng hạn. Đây là vấn đề đụng chạm trực tiếp tới quyền lợi của người dân.
Phải nói rõ rằng, vấn đề này không phải là chủ trương của Nhà nước, mà là sai lầm cụ thể của những đơn vị, cá nhân thực hiện. Nhưng lại làm lu mờ hình ảnh tốt đẹp của xã hội Việt Nam. Việt Nam phải khắc phục những vấn đề tồn tại trong việc thực hiện quyền con người. Phải tổ chức được một xã hội dân chủ, trong đó lực lượng Công an đóng vai trò rất quan trọng. Bên cạnh oan sai là vấn đề tôn giáo.
Tiếp đó, Việt Nam phải có một đội ngũ nguồn nhân lực đáp ứng được nhu cầu của sự hợp tác với Hoa Kỳ. Về phía Hoa Kỳ, họ cũng phải tạo ra sự đồng thuận ngay trong nội bộ của mình về vấn đề hợp tác với Việt Nam.
PV: Thiếu tướng có thể nói về triển vọng quan hệ Việt – Mỹ sau khi hai nước ngày càng có dấu hiệu “xích lại gần” nhau?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Đó là một xu thế tất yếu, không thể thay đổi được. Vì điều này phù hợp với xu thế hòa bình, ổn định, hợp tác ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương nói riêng và trên toàn thế giới nói chung. Khi quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ ngày càng bền chặt, góp phần vào việc thúc đẩy xu thế này thì nó trở thành một xu thế tất yếu.
PV: Như chúng ta đều biết, tiến trình đàm phán TPP của Việt Nam còn đang vướng mắc với Nhật Bản và Mỹ. Vòng đàm phán gần đây nhất diễn ra ở đảo Guam, Việt Nam được cho là có bản chào (một loại văn kiện nói về mình: chủ trương, chính sách, thiện chí…). Thiếu tướng có nhận định gì về triển vọng kết thúc đàm phán Hiệp định có những yêu cầu rất cao này?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Khách quan mà nói, trong một sân chơi không cân bằng như TPP, Việt Nam luôn ở thế thấp, về cả kinh tế và chính trị. Trong trường hợp TPP thành công vào cuối năm nay, phải nói thẳng là Hoa Kỳ và Nhật Bản đã có một sự nhân nhượng ủng hộ Việt Nam nhất định. Vì họ thấy rằng, họ nhân nhượng với Việt Nam chỗ này, thì họ sẽ được lợi chỗ khác. Để Việt Nam đứng ngoài có lẽ không có lợi cho họ hơn là đưa Việt Nam vào trong.
PV: Liệu năm 2015 có thể chứng kiến sự gia nhập của Việt Nam vào TPP?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Chắc chắn là có.
PV: Thế còn bước tiến mới trong quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ về quốc phòng an ninh?
Thiếu tướng Lê Văn Cương: Bước tiến này cũng có giới hạn của nó. Tuy nhiên, giới hạn mà chúng ta cần và Hoa Kỳ có thể vượt qua được là việc Washington sẽ sớm bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương đối với Việt Nam. Hoa Kỳ cũng sẽ hỗ trợ chúng ta về hệ thống thông tin liên lạc trên biển, trên không để phục vụ nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Rồi chắc chắn Việt Nam sẽ cử sĩ quan sang đào tạo tại Hoa Kỳ.
PV: Xin cảm ơn Thiếu tướng!