Trong tuyên bố chung của Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 48 được thông qua chiều tối 6/8, các Ngoại trưởng đã bày tỏ quan ngại sâu sắc đối với các diễn biến gần đây ở Biển Đông. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc tăng cường cải tạo đất, xây đảo nhân tạo ở vùng biển chiến lược.
Vào chiều tối nay giờ địa phương, lễ bế mạc Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 48 và các hội nghị liên quan với các đối tác đã diễn ra tại thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia. Hội nghị cũng đã thông qua Tuyên bố chung Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN (AMM) 48.
Tuyên bố chung cho hay, các Ngoại trưởng ASEAN đã thảo luận sâu rộng các vấn đề về Biển Đông và tiếp tục bày tỏ quan ngại sâu sắc đối với các diễn biến gần đây và đang diễn ra ở khu vực này.
“Chúng tôi ghi nhận quan ngại sâu sắc của một số Bộ trưởng đối với việc tôn tạo, bồi đắp ở Biển Đông, làm xói mòn lòng tin và sự tin cậy, gia tăng căng thẳng và có thể gây phương hại tới hoà bình, an ninh và ổn định ở Biển Đông”, tài liệu viết.
Các Ngoại trưởng đã khẳng định lại tầm quan trọng của việc duy trì hoà bình, an ninh, ổn định, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. Họ nhấn mạnh sự cần thiết đối với tất cả các bên trong việc bảo đảm thực hiện đầy đủ và hiệu quả toàn bộ các điều khoản của Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC): xây dựng, duy trì và tăng cường lòng tin và sự tin cậy lẫn nhau; thực hiện kiềm chế đối với các hành động làm phức tạp và gia tăng các tranh chấp; không đe doạ hoặc sử dụng vũ lực; các bên liên quan giải quyết các bất đồng và tranh chấp bằng biện pháp hoà bình, phù hợp với các nguyên tắc được thừa nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982.
Cần nhanh chóng thiết lập COC
Ghi nhận tiến triển đạt được trong tiến trình tham vấn xây dựng Bộ Quy tắc Ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC), tuyên bố chung tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhanh chóng thiết lập một bộ Quy tắc COC hiệu quả.
Các Ngoại trưởng ASEAN hoan nghênh kết quả gần đây của Hội nghị các Quan chức Cao cấp (SOM) ASEAN-Trung Quốc lần thứ 9 về thực hiện DOC, theo đó, hai bên nhất trí tiến tới giai đoạn tham vấn tiếp theo và thương lượng về bộ khung, cấu trúc, các thành tố cũng như giải quyết các vấn đề cốt yếu, khó và phức tạp liên quan đến Bộ Quy tắc COC đang được đề xuất. Do đó, các Ngoại trưởng giao các quan chức cao cấp tiếp tục triển khai và làm việc chặt chẽ với Trung Quốc trong vấn đề này.
Trong khi tiếp tục thực hiện toàn bộ và hiệu quả các điều khoản của DOC và làm việc hướng tới nhanh chóng thiết lập COC, tuyên bố chung nhất trí về việc cần triển khai các biện pháp phòng ngừa để ứng phó với các diễn biến trên Biển Đông, cũng nhằm mục tiêu tăng cường lòng tin và tin cậy giữa các bên.
Tuyên bố ghi nhận đề xuất của Indonesia về việc thiết lập đường dây nóng liên lạc ở cấp cao giữa chính phủ các nước ASEAN và Trung Quốc nhằm xử lý những tình huống khẩn cấp trên thực địa đòi hỏi sự can thiệp tức thời nhằm giảm ngay các căng thẳng trên thực địa.
Tại AMM 48, Philippines cũng đã thông tin cho Hội nghị về những diễn biến mới, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982, theo tuyên bố chung.
Tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông trở thành chủ đề được quan tâm tại các hội nghị cấp cao của ASEAN và các đối tác ở Malaysia lần này. Hội nghị diễn ra trong bối cảnh căng thẳng ở Biển Đông đang gia tăng do Trung Quốc cải tạo đất, xây hàng loạt đảo nhân tạo tại quần đảo Trường Sa trên Biển Đông.
Các Ngoại trưởng tham dự hội nghị đã có các tuyên bố cứng rắn về Biển Đông.
Phát biểu tại một hội nghị ở Kuala Lumpur ngày 6/8, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã cáo buộc Trung Quốc hạn chế đi lại và các chuyến bay ở Biển Đông, dù luôn miệng cam kết rằng các hành động như vậy không nên bị cản trở. Ông Kerry cũng tuyên bố Washington không chấp nhận các hạn chế đi lại ở Biển Đông.
Ông Kerry cho hay, việc Trung Quốc xây dựng các cơ sở cho mục đích quân sự trên các đảo nhân tạo đang gây căng thẳng và có nguy cơ khiến các quốc gia khác có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông cũng tìm cách “quân sự sự hóa”.