Ngày 20-12, tờ Vượng Báo (Đài Loan) bình luận, từ biển Hoa Đông tới Biển Đông, Trung Quốc đang ở trong tình trạng tiến thoái lưỡng nan. Bởi Tokyo đang bố trí tên lửa tại các đảo tại Tây Nam Nhật Bản để “chặn yết hầu” con đường Hải quân Trung Quốc ra vào Tây Thái Bình Dương.
Và một khi Biển Đông “nổi sóng”, Nhật Bản có thể khóa chặt “chuỗi đảo thứ nhất” bằng trận địa tên lửa ở đây. Theo Hãng Reuters, Tokyo đã và đang củng cố “chuỗi đảo thứ nhất” ở biển Hoa Đông bằng cách xâu chuỗi lại hệ thống trận địa tên lửa chống hạm, tên lửa phòng không đặt trên 200 hòn đảo, dài tới 1.400km, từ Nhật Bản tới đảo Đài Loan để ngăn chặn Trung Quốc bành trướng xuống Tây Thái Bình Dương.
Và kế hoạch kể trên của Tokyo nhận được sự ủng hộ của Washington. Đây được coi là động thái nhằm liên thủ với Mỹ, kết nối biển Hoa Đông với Biển Đông, khiến Bắc Kinh rơi vào tình thế “lưỡng đầu thọ địch”.
Giáo sư Satoshi Morimoto đến từ Đại học Takushoku cho rằng, trong 5-6 năm tới, “chuỗi đảo thứ nhất” sẽ vô cùng quan trọng trong cán cân quân sự giữa Trung Quốc với Mỹ và Nhật Bản.
Giáo sư Toshi Yoshiahara đến từ Học viện Chiến tranh Hải quân Mỹ nhận định, Nhật Bản đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn sự bành trướng quân sự của Trung Quốc từ biển Hoa Đông ra Tây Thái Bình Dương, nâng cao khả năng cơ động của Mỹ và củng cố liên minh để đối phó với một cuộc xung đột có thể xảy ra với Trung Quốc.
Học giả Kevin Maher, cựu quan chức của Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh, mục tiêu cuối cùng của Trung Quốc là chiếm quyền bá chủ ở Biển Đông cũng như biển Hoa Đông. Và để thoát ra khỏi “thảm cảnh” kể trên, trung tuần tháng 12, Bắc Kinh đã tiến hành tập trận đối kháng bắn đạn thật ở Biển Đông và lực lượng của 2 hạm đội Bắc Hải và Đông Hải không đi qua eo biển Đài Loan xuống Biển Đông, mà tiến thẳng tới “chuỗi đảo thứ nhất” – qua eo biển Miyako Kaikyo, vòng qua Đông đảo Đài Loan để vào Biển Đông qua eo biển Bashi.
Trước đó (14-12), tờ Vượng Báo từng bình luận, Trung Quốc đang áp dụng thủ đoạn “2 rắn, 2 mềm” trong vấn đề Biển Đông kể từ khi tàu khu trục Mỹ USS Lassen tuần tra “khu vực 12 hải lý” hôm 27-10.
Theo đó, Trung Quốc nâng cao năng lực vũ trang, quân sự ở Biển Đông, đồng thời thông qua các hoạt động quân sự dày đặc đòi yêu sách chủ quyền để phản ứng với các hành động của Mỹ. Tiếp đến là gia tăng lập trường về chủ quyền và tư thế của Trung Quốc ở Biển Đông. Nhưng không khinh suất gây chiến và thông qua nhiều kênh đối thoại khác nhau để hóa giải những căng thẳng, xung đột với Mỹ trên Biển Đông.
Ngày 18-12, tờ Giải phóng quân đưa tin, tàu chiến, tàu ngầm và chiến đấu cơ Trung Quốc vừa tập trận trên Biển Đông (16-12), mô phỏng những cuộc tấn công bằng tên lửa hành trình. Trước đó (13-12), Bộ Quốc phòng Trung Quốc cũng cho biết, hải quân nước này vừa tập trận trên Biển Đông. Ngày 19-12, mạng guancha.cn cho biết, Trung Quốc vừa đưa vào sử dụng tàu “hải cảnh 44104”, loại 1.500 tấn, có nhiều điểm tương đồng với tàu hộ vệ Type 056, để tăng cường hoạt động tại Biển Đông.
Cũng trong ngày 19-12, khi phát biểu nhân chuyến thăm Berlin, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cho rằng, Biển Đông đang “tương đối ổn định” và kêu gọi các nước ngoài khu vực không làm phức tạp tình hình. Cùng ngày 19-12, Bộ Quốc phòng Trung Quốc đã cáo buộc Mỹ “kích động quân sự nghiêm trọng” sau khi 2 chiếc máy bay ném bom B-52 bay sát các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép ở Biển Đông hôm 10-12.
Trước đó (16-12), Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Trịch Trạch Quang đã triệu Đại biện lâm thời Mỹ tại Bắc Kinh Kaye Lee để phản đối việc Washington cấp phép cho thương vụ bán vũ khí trị giá 1,83 tỉ USD cho vùng lãnh thổ Đài Loan. Cũng trong ngày 16-12, người phát ngôn Hội đồng An ninh quốc gia Myles Caggins nhấn mạnh, thương vụ kể trên phù hợp với Luật Quan hệ Đài Loan và Mỹ cam kết giúp hòn đảo này duy trì năng lực phòng thủ đáng tin cậy.
Trong khi đó, Đài Bắc hoan nghênh quyết định của Washington và đây là thỏa thuận mua bán vũ khí thứ 4 dưới thời ông Mã Anh Cửu làm lãnh đạo Đài Loan và là thương vụ thứ 3 của Tổng thống Barack Obama. Theo thống kê, từ khi ông Mã Anh Cửu nhậm chức năm 2008, Mỹ đã đồng ý bán vũ khí cho Đài Loan với tổng trị giá 20 tỉ USD.
Gần 1 tháng trước, tại cuộc họp ở Đài Bắc hôm 30-11, các nhà đàm phán của Trung Quốc đại lục và vùng lãnh thổ Đài Loan đều khẳng định, có tiến triển trong các cuộc đàm phán 2 bờ eo biển được tiến hành từ năm 2008.
Ngày 18-12, Thủ tướng Australia Malcom Turnbull tới Nhật Bản trong chuyến công du Đông Á lần đầu tiên kể từ khi ông nhậm chức hồi tháng 9-2015 và đưa ra tuyên bố. Theo đó, Australia sẽ tiếp tục điều máy bay tuần tra tại Biển Đông. Phó Đô đốc David Johnston nhấn mạnh, máy bay RAAF của Australia đã tuần tra Biển Đông hơn 30 năm qua và sẽ tiếp tục bay đến bất cứ nơi đâu mà luật pháp quốc tế cho phép.
Trước đó (17-12), Bộ trưởng Quốc phòng Australia Marise Payne tuyên bố, nước này sẽ không nhượng bộ trước sức ép của Trung Quốc, bất chấp cảnh báo máy bay của Australia có thể bị bắn hạ nếu tiếp tục các phi vụ tuần tra trên Biển Đông – vẫn tiếp tục triển khai các chuyến bay do thám trên bầu trời các hòn đảo tranh chấp ở Biển Đông.
Ngày 16-12, Bộ Quốc phòng Australia đã phủ nhận việc máy bay do thám AP-3C Orion của lực lượng không quân Australia bay qua “khu vực 12 hải lý” tại Biển Đông. Trước đó (14-12), phát biểu tại Hội thảo về kiểm soát rủi ro và hợp tác an ninh trên biển ở Bắc Kinh (với sự tham dự của đại diện đến từ 27 nước).
Thượng tướng Không quân Lưu Á Châu cho rằng, Trung Quốc sẵn sàng cùng các nước liên quan tăng cường trao đổi và thúc đẩy hợp tác nhằm xây dựng “vùng biển hòa bình, hữu nghị và hợp tác”.