Thời gian gần đây, phương tiện truyền thông quốc tế đưa nhiều tin về khả năng Trung Quốc sử dụng tàu ngầm hạt nhân tuần tra ở Biển Đông và khu vực Tây Thái Bình Dương nhằm kiểm soát tình hình, theo dõi và ngăn chặn các hoạt động của Mỹ trong khu vực.
Tàu ngầm hạt nhân của Trung Quốc
Trung Quốc là một trong những nước có lực lượng tàu ngầm lớn trên thế giới
Theo số liệu thống kê không chính thức, Trung Quốc hiện đứng thứ ba trên thế giới về số lượng tàu ngầm với 69 tàu, trong đó có 5 tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo và khoảng 64 tàu diesel-điện. Số tàu ngầm hạt nhân của Trung Quốc tuy không được thiết kế và tính năng ưu việt như tàu ngầm Nga hoặc Mỹ, nhưng tàu ngầm tên lửa đạn đạo chiến lược của Trung Quốc vẫn có thể bắn những tên lửa hạt nhân tầm xa. Các tàu ngầm hạt nhân của Trung Quốc mang 12 tên lửa đạn đạo chiến lược, chiếm 1,1% số tên lửa này của Trung Quốc. Các tàu ngầm khác mang 146 tên lửa chống hạm (chiếm 9,9%), 1.182 ngư lôi (chiếm 82,4%) và 2.608 thủy lôi (31,5%).
Trang tin topwar.ru (Nga) cho biết, tàu ngầm của Trung Quốc được chia thành một số loại sau: Tàu ngầm lớp Tấn (Type 094), đây là tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo, dài 133 mét, trọng tải rẽ nước gần 9.000 tấn, được trang bị tên lửa Cự Lãnh-2 (JL-2) hai tầng sử dụng nhiên liệu rắn, có tầm bắn 8.000 – 9.000 km. Tàu ngầm lớp Thương (Type 093), đây là loại tàu ngầm đa năng, có sức rẽ nước từ 7,5 – 8.000 tấn, được trang bị 6 ống phóng ngư lôi 533 mm và có thể phóng tên lửa hành trình chống hạm YJ-82 với tầm bắn 129 km. Tàu ngầm lớp Nguyên (Type 041), đây là loại diesel – điện, được đóng từ đầu những năm 2000, được trang bị 6 ống phóng ngư lôi loại 533 mm, có thể dùng cho tên lửa chống hạm YJ-8 hoặc CX-1. Tàu ngầm lớp Tống (Type 039), đây là loại tàu ngầm điện – diesel không lớn, chiều dài 75 mét, lượng giãn nước là 3.500 tấn, được trang bị 6 ống phóng ngư lôi loại 533 mm kết hợp với tên lửa chống hạm YJ-8. Trung Quốc có khoảng 13 – 15 tàu ngầm loại này. Ngoài ra, Trung Quốc còn một số loại tàu ngầm cũ như 02 chiếu tàu ngầm lớp Hán (Type 091), 5 tàu ngầm lớp Minh, gần 30 tàu loại Romeo (Type 033). Trung Quốc cũng tích cực mua tàu ngầm của nước ngoài, đặc biệt là tàu ngầm đa năng chạy bằng điện và diesel Kilo 636 do Nga sản xuất. Trung Quốc đã mua của Nga 12 tàu loại này.
Về thông tin Trung Quốc sử dụng tàu ngầm hạt nhân tuần tra Biển Đông và khu vực Tây Thái Bình Dương
Trên thực tế, thông tin Trung Quốc sử dụng tàu ngầm hạt nhân tuần tra ở Biển Đông và Tây Thái Bình Dương đã xuất hiện từ nhiều năm trước. Tuy nhiên, gần đây, các dự báo về khả năng Trung Quốc sử dụng tàu ngầm hạt nhân tuần tra trong khu vực nhằm kiểm soát và theo dõi hoạt động của các nước, đặc biệt là Mỹ ngày càng nhiều hơn.
Cổng thông tin kênh truyền hình TV5 Philippines (9/7/2014) cho biết Trung Quốc đã điều 3 tàu ngầm năng lượng hạt nhân có khả năng mang tên lửa đạn đạo ra Biển Đông. Theo đó, Trung Quốc đã điều 03 tàu ngầm Type 094 đã được đưa đến căn cứ hải quân Du Lâm trên đảo Hải Nam từ tháng 5/2014. Báo mạng Washington Free Beacon của Mỹ nhấn mạnh rằng việc triển khai 03 tàu ngầm Type 094 đến Hải Nam cho thấy Trung Quốc đang bắt đầu các cuộc tuần tra thường xuyên bằng tàu ngầm trên vùng Biển Đông và Thái Bình Dương.
Theo Báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ về Hải quân Trung Quốc năm 2016, Trung Quốc coi việc phát triển lực lượng tàu ngầm hạt nhân là nhiệm vụ tối quan trọng. Đến trước năm 2020, quân đội Trung Quốc có thể sở hữu khoảng 69-78 tàu ngầm loại này. Nhiều khả năng Trung Quốc sẽ triển khai chuyến tuần tra bằng tàu ngầm hạt nhân lần đâu tiên trong năm 2016. Tháng 3/2016, tại phiên điều trần của Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ, Giám đốc Cơ quan Tình báo quân đội Mỹ (DIA) Vincent Stewart dự đoán, quân đội Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục triển khai nhiều thiết bị quân sự hơn ở Biển Đông, những thiết bị này có thể sẽ tiếp tục tăng cường năng lực “chống can thiệp/chống tiếp cận” cho Trung Quốc ở khu vực này.
Trong khi đó, truyền thông và học giả Trung Quốc cho rằng việc sử dụng tàu ngầm hạt nhân tuần tra ở Biển Đông và Tây Thái Bình Dương sẽ là hành động bình thường và “nghiệp vụ mà một nước lớn cần thực hiện”, bởi nó có liên quan đến tính thực chất và hiệu quả của sức đe dọa mà một quốc gia có thể tạo ra. Theo chuyên gia Trương Quân Xã, trong 5 nước thành viên thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc, Trung Quốc là nước phát triển tàu ngầm hạt nhân chiến lược sau cùng và có khởi đầu muộn nhất. Nếu trong tương lai Trung Quốc có đưa tàu ngầm ra Thái Bình Dương thì cũng không có gì bất ngờ. Trong khi đó, Thời báo Hoàn Cầu (Phụ san của Tân Hoa xã) ngang nhiên cho rằng, Trung Quốc đã đủ điều kiện chín muồi để “thường thái hóa” việc đưa tàu ngầm hạt nhân chiến lược ra “trực ban” ở Thái Bình Dường và điều này “không phải là phản ứng nhằm vào tình hình căng thẳng ở biển Đông”, mà là sự xây dựng sức mạnh chiến lược phù hợp logic và “củng cố an ninh quốc gia”.
Mục đích Trung Quốc đưa tàu ngầm hạt nhân ra Biển Đông và Tây Thái Bình Dương
Thứ nhất, Trung Quốc muốn rèn luyện khả năng tuần tra tầm xa, phát huy vai trò răn đe của tàu ngầm hạt nhân. Lực lượng tàu ngầm của Trung Quốc chỉ mới được chú trọng phát triển trong vài thập kỷ gần đây, vì vậy khả năng tác chiến và phối hợp còn nhiều hạn chế.
Thứ hai, tìm cách theo dõi, ngăn chặn và từng bước không chế Mỹ can thiệp vào khu vực. Theo tờ Đa chiều, Mỹ thường xuyên lấy cớ bảo vệ tự do hàng hải để đưa tàu chiến, tàu ngầm vào khu vực Thái Bình Dương. Do vậy, một khi tàu ngầm Trung Quốc tuần tra ngoài lãnh hải Mỹ, nước này khó có thể đưa ra ý kiến phản đối chính đáng.
Thứ ba, Trung Quốc đang dần hình thành trận địa tàu ngầm ở Biển Đông. Theo Giáo sư Carl Thayer (Đại học New South Wales, Australia) cho rằng, Biển Đông là nơi lý tưởng để Trung Quốc che giấu tàu ngầm, vì Biển Đông có độ sâu hàng ngàn mét, dưới đáy biển còn có những rặng núi đá để tàu ngầm trú ngụ mà không dễ bị phát hiện. Ngoài ra, Biển Đông có vị trí địa chiến lược đặc biệt đối với Trung Quốc, nó bảo vệ sườn phía Nam của Trung Quốc, nơi có căn cứ tàu ngầm ở Tam Á (thuộc đảo Hải Nam). Hiện Hải quân Trung Quốc đã xây dựng hệ thống đường hầm dưới nước để dẫn dắt tàu ngầm ra vào, kể cả tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo.
Thứ tư, đối phó với kế hoạch triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) ở Hàn Quốc. The Guardian (Anh) dẫn lời các quan chức quân đội Trung Quốc cho biết, Trung Quốc có kế hoạch điều tàu ngầm hạt nhân tuần tra Thái Bình Dương vì cho rằng hệ thống vũ khí mới của Mỹ đe doạ khả năng răn đe hiện tại của Bắc Kinh.
Nếu Trung Quốc đưa tàu ngầm hạt nhân tuần tra ở Biển Đông sẽ là bước đi nguy hiểm, đe dọa nghiêm trọng an ninh trong khu vực
Truyền thông, báo chí phương Tây và giới chuyên gia cho rằng việc Trung Quốc triển khai các tàu ngầm hạt nhân tuần tra ở Biển Đông và Tây Thái Bình Dương sẽ khiến quan hệ Mỹ – Trung trở nên căng thẳng hơn và bất ổn trong khu vực tiếp tục leo thang. Theo The Guardian (26/5), các tàu ngầm mang tên lửa hạt nhân của Trung Quốc sẽ bắt đầu thực hiện các cuộc tuần tra trên biển và khiến cục diện bế tắc ở Biển Đông giữa Mỹ – Trung, vốn đã căng thẳng lại gặp thêm sóng gió. Tờ The Times của Anh đánh giá, nếu Trung Quốc đưa tàu ngầm hạt nhân ra Biển Đông và Tây Thái Bình Dương thì động thái “chưa từng có tiền lệ” này sẽ làm leo thang căng thẳng khu vực. Trước đó, tờ The Diplomat (5/2015) có bài phân tích cho rằng, trong tương lai gần, Biển Đông sẽ là nơi tập trung nhiều tàu ngầm và các thiết bị tác chiến chống ngầm nhất trên thế giới. Chuyên gia Malcolm Cook, thuộc viện nghiên cứu ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, nhận định: “Nếu Trung Quốc điều đội tàu ngầm trang bị vũ khí hạt nhân tuần tra ở Biển Đông sẽ biến vùng biển này trở thành đấu trường lớn giữa Trung Quốc và Mỹ” và những căn cứ quân sự mà Trung Quốc đang xây dựng phi pháp trên các đảo nhân tạo ở Trường Sa “có thể giúp bảo vệ đội tàu ngầm này”.
Tuy nhiên, tàu ngầm của Trung Quốc còn nhiều điểm yếu, dễ bị phát hiện và khả năng tác chiến chưa cao.Thứ nhất, Trung Quốc chủ yếu sở hữu tàu ngầm thông thường, các tàu ngầm hạt nhân của Trung Quốc tương đối cũ và số lượng tên lửa mang theo hạn chế, năng lực tấn công hạt nhân kém. Thứ hai, tàu ngầm của Trung Quốc bị đánh giá tương đối ồn và dễ bị phát hiện. Theo thông tin từ Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế Mỹ, các tàu ngầm được trang bị tên lửa đạn đạo thuộc lớp Tấn (Type 094) của Trung Quốc có độ ồn cao, rất dễ bị phát hiện bởi thiết bị sonar. Thứ ba, hệ thống chỉ huy và thông tin liên lạc còn lạc hậu, đặc biệt là việc liên lạc giữa Bộ chỉ huy chiến lược và các tàu ngầm hạt nhân triển khai ngoài vùng biển xa. Thứ tư, căn cứ tàu ngầm của Trung Quốc dễ bị phát hiện và Trung Quốc còn thiếu căn cứ tàu ngầm hạt nhân tên lửa đạn đạo.
Trước tình hình trên, nhiều nước đã bày tỏ quan ngại và kêu gọi các nước cần có biện pháp tăng cường hoạt động tuần tra, đảm bảo an ninh và tự do hàng hải trong khu vực. Cựu quan chức Lực lượng Phòng vệ bờ biển Nhật Bản Takashi Saito cho rằng, cùng với việc Hải quân Trung Quốc trỗi dậy nhanh chóng ở chuỗi đảo thứ nhất, dựa vào nhu cầu hoạt động cảnh giới và giám sát, Nhật Bản cần nhanh chóng tăng cường sản xuất tàu ngầm, mở rộng biên chế lên 22 chiếc so với 16 chiếc như hiện nay, đồng thời triển khai các tàu ngầm tiến hành giám sát Biển Đông. Trong phiên điều trần của Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ, Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương Mỹ, Đô đốc Harry Harris (24/2/2016) đề xuất đưa tàu ngầm tấn công, tàu khu trục đến tăng cường tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông hay triển khai nhóm tàu sân bay tấn công tới Tây Thái Bình Dương; cho rằng Mỹ sẽ tiến hành các hoạt động tuần tra phức tạp hơn trong tương lai ở Biển Đông.
Việc Trung Quốc và các nước trong khu vực đẩy mạnh mua sắm, chế tạo tàu ngầm làm gia tăng nguy cơ xảy ra va chạm tàu ngầm các nước, đe dọa đến an ninh và an toàn hàng hải trong khu vực. Các nước liên quan cần có trách nhiệm thiết lập các cơ chế phối hợp về quản lý, giám sát hoạt động của tàu ngầm trong khu vực, cũng như việc thành lập một lực lượng chuyên trách, đa quốc gia để ứng cứu khi xảy ra tai nạn tàu ngầm.