“Người Nga đang đến… Đông Nam Á” là tiêu đề bài viết trên tờ “The Wall Street Journal” ngày 6/7.
Đại úy Fredy (trái) của Hải quân Indonesia đang thảo luận với các sĩ quan hải quân nga tại Batam, Indonesia tháng 3/2014. Ảnh: Getty
Tờ báo này cho rằng dưới thời của Tổng thống Vladimir Putin, Moscow đang khôi phục lại quan hệ quân sự và năng lượng với khu vực có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới này.
Theo Wall Street Journal, Nga đang xây dựng lại “hồ sơ quan hệ” của mình trên khắp Đông Nam Á bằng chính sách ngoại giao mới, các cuộc tập trận hải quân, các thỏa thuận trao đổi vũ khí và năng lượng, trong bối cảnh Moscow tìm cách đa dạng hóa các đối tác thương mại và khôi phục ảnh hưởng tại Thái Bình Dương.
Kinh tế Nga đang trong suy thoái do giá năng lượng thấp và những biện pháp trừng phạt của phương Tây, do đó Moscow phải tìm kiếm những cơ hội mới ở khu vực đang chịu nhiều ảnh hưởng của Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản.
Mười thành viên đang tăng trưởng nhanh của ASEAN, với GDP tổng cộng là 2.600 tỷ USD, đang là thị trường chủ chốt cho những mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Nga như dầu khí, công nghệ sạch và vũ khí.
Tháng 5/2016, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh đầu tiên của các quốc gia Đông Nam Á trên đất Nga, tạo tiền đề cho những thỏa thuận kinh doanh và thương mại mới.
Matthew Sussex, chuyên gia về Nga tại trường Đại học Quốc gia Australia, nhận xét: “Chúng ta đang bắt đầu chứng kiến không chỉ các thỏa thuận thương mại mà cả sự hiện diện và tham gia về quân sự, an ninh, và sự can dự đa phương nữa. Rõ ràng là người Nga đang can dự một cách rất nghiêm túc vào khu vực”.
Giờ đây, Nga đang khôi phục các mối quan hệ quân sự tại Đông Nam Á và rộng hơn là toàn khu vực. Ian Storey, thành viên kỳ cựu của Viện Iseas Yusof Ishak ở Singapore cho biết khủng hoảng kinh tế khiến Nga đang “đẩy nhanh chiến lược này”.
Nga đã tham gia cả hai cuộc tập trận quân sự Komodo do Indonesia dẫn đầu trong năm 2014 và vào tháng 4 mới đây. Trong 2 năm qua, nước này đã quay trở lại căn cứ quân sự Cam Ranh của Việt Nam, được đặc quyền neo đậu, sử dụng căn cứ không quân ở đây để tiếp nhiên liệu cho máy bay hoạt động trên bầu trời Thái Bình Dương và giúp Việt Nam xây dựng một cơ sở tàu ngầm. Cuối năm ngoái, Nga đã triển khai tàu ngầm tên lửa đạn đạo hạt nhân lớp mới tới khu vực.
Phát biểu trước một ủy ban của Thượng viện Mỹ gần đây, Chuẩn đô đốc Harry B. Harris Jr., chỉ huy lực lượng Mỹ tại Thái Bình Dương, nhận xét: việc triển khai tàu ngầm phát đi tín hiệu cho thấy “Moscow đang rất coi trọng khu vực này”.
Trong bối cảnh căng thẳng giữa khu vực và Trung Quốc gia tăng xung quanh vấn đề Biển Đông, và những quan ngại về nạn đánh bắt cá trái phép, nạn cướp biển, chi tiêu quân sự của Indonesia, Singapore, Thái Lan, Malaysia và Philippines đã lên tới những mức kỷ lục trong năm 2015 (theo thống kê của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm).
Nga đã đáp ứng phần lớn nhu cầu mới đó. Trong 5 năm tính tới hết năm 2015, doanh thu bán vũ khí của Nga sang Đông Nam Á đã tăng hơn gấp đôi lên tới gần 5 tỷ USD so với cùng kỳ trước đó. Cũng trong thời gian này, khu vực chiếm 15% tổng lượng vũ khí xuất khẩu của Nga, tăng so với mức 6%.
Trong lĩnh vực thương mại, một nhóm các nước do Nga dẫn đầu đã hoàn tất một hiệp định thương mại tự do với Việt Nam. Moscow hiện cũng đang thúc đẩy cả khối ASEAN tham gia hiệp định này.
“Có nhiều việc Nga phải làm để bắt kịp các đối tác khác (ở khu vực)”, Anton Tsvetov, người phát ngôn Hội đồng Quốc tế Nga do Bộ Ngoại giao và Bộ Giáo dục Nga lập ra, nói.
Trong khi đó, Veronika Novoseltseva, một tham tán tại Sứ quán Nga ở Jakarta, Indonesia cho biết, quan hệ giữa Nga và khu vực đang “chuyển động” và trở nên “chi tiết và cụ thể hơn trong nhiều lĩnh vực”. Bà cho rằng một làn sóng mới các doanh nghiệp Nga tại Indonesia, nền kinh tế lớn nhất của Đông Nam Á, đang dịch chuyển từ trọng tâm trước đây là nông sản và các sản phẩm thô sang những dự án công nghệ cao hơn như hải quân và vệ tinh.
“Đừng quên 2/3 lãnh thổ Nga là tại khu vực châu Á”, bà Novoseltseva nói. “Nga không thể bị loại ra khỏi những diễn biến tại khu vực”.
Ở Indonesia, tập đoàn Rosneft thuộc sở hữu nhà nước của Nga đang nghiên cứu dự án liên doanh để xây dựng một nhà máy lọc dầu trị giá 14 tỷ USD mà Nga hy vọng sẽ tạo ra một thị trường mới cho dầu thô của Nga và thu hút đầu tư của Indonesia vào các giếng dầu của Nga. Rosneft mới đây cũng cho biết đã có liên doanh tại Singapore để khai thác dầu.
Một doanh nghiệp nhà nước khác của Nga là Rosatom hiện đang giúp Việt Nam xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Rosatom hiện cũng đang đàm phán với Campuchia, Thái Lan, Myanmar, Lào và Indonesia về các dự án tương tự.