Các quan chức và báo chí Trung Quốc đã lên tiếng chất vấn về tính trung gian của các thẩm phán xử lý vụ kiện Biển Đông do Philippines khởi xướng.
Hội đồng trọng tài gồm 5 thẩm phán xử lý vụ kiện Biển Đông.
Mũi dùi đang nhằm vào người chọn các trọng tài – thẩm phán người Nhật Shunji Yanai, người bị gọi là “cánh hữu” và “không thân thiện với Trung Quốc”.
Trong bài báo trên tạp chí Cầu Thị của Đảng Cộng sản Trung Quốc cuối tuần qua, Thứ trưởng Ngoại giao Lưu Chấn Minh đã lên tiếng chất vấn về thủ tục pháp lý của việc bổ nhiệm và hoạt động của tòa trọng tài.
Khi Philippines đưa vụ kiện ra năm 2013, Thẩm phán Yanai là chủ tịch của Tòa Quốc tế về Luật Biển (ITLOS).
Cả Trung Quốc và Philippines có quyền chỉ định một thẩm phán cho hội đồng trọng tài gồm 5 thành viênđể xử lý vụ kiện của Philippines. Nhưng Trung Quốc từ bỏ quyền này sau khi từ chối tham gia vụ kiện, và vì thế Thẩm phán Yanai chọn 3 thẩm phán, đồng thời phải thay mặt Trung Quốc chọn thẩm phán thứ tư. Thẩm phán thứ 5 do Philippines chọn.
Nhưng trên tờ Cầu Thị, ông Lưu cho rằng Thẩm phán Yanai lẽ ra nên tránh liên quan vào việc đó, xét về tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc và Nhật Bản trên Biển Hoa Đông, cũng như các nỗ lực của Tokyo nhằm liên can về vấn đề Biển Đông.
Ông Lưu nói thêm rằng các thẩm phán do ông Yanai chọn là những người đã phán quyết chống lại một nước có quan điểm tương tự với Trung Quốc trong một vụ kiện trước đó.
“Bỏ qua một bên việc vi phạm thủ tục pháp lý, chúng ta khó có thể có giải thích tốt hơn về động cơ và mục đích của Thẩm phấn Yanai ngoài việc ông ta chỉ định như vậy là có ý đồ” – Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc viết.
Đây không phải lần đầu Trung Quốc chỉ trích Thẩm phán Yanai. Một bình luận của Tân Hoa Xã đã gọi Yanai – cựu quan chức cấp cao của Bộ ngoại giao Nhật Bản, cựu đại sứ Nhật tại Mỹ, là “một người cánh hữu, một nhân vật diều hâu điển hình”.
Trong bài báo trên Cầu Thị, ông Lưu cũng bày tỏ nghi ngờ về các thành viên trọng tài khác, cho rằng cả 5 thẩm phán – một người Châu Phi và 4 người Châu Âu, đều không có kiến thức về lịch sử và trật tự quốc tế của Đông Á.
Tuy nhiên, tờ South China Morning Post của Hong Kong ngày 11.7 bình luận: “Sự tham gia của ông Yanai có thể đã tránh được. Nếu Trung Quốc quyết định tham gia vào tiến trình pháp lý, họ đã có thể chọn trọng tài và tham gia chỉ định 3 trọng tài khác bằng cách thỏa thuận với Philippines”.
Tờ Japan Times hôm 9.7 viết: “Có lẽ điều đáng ngạc nhiên nhất là Bắc Kinh thậm chí ám chỉ đến âm mưu của Nhật Bản nhằm lái phán quyết khỏi hướng có lợi cho Trung Quốc”.
Thẩm phán Yanai gần đây đã nói với tờ Japan Times rằng việc Trung Quốc chỉ trích ông là “hoàn toàn không thích hợp”. Ông cho rằng, một người Nhật là cựu chủ tịch ITLOS là hoàn toàn ngẫu nhiên, cũng như việc ông cân nhắc chọn hội đồng trọng tài trước hết không phải vì quốc tịch, mà vì năng lực pháp lý của các trọng tài”.