Bộ Ngoại giao Mỹ và ứng cử viên tổng thống Dân chủ Hillary Clinton đã nhấn mạnh rằng quan hệ với Philippines cần dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau, sau khi Tổng thống Philippines làm dấy lên những lo ngại về tương lai của mối quan hệ đồng minh quan trọng này với việc sỉ nhục Tổng thống Mỹ.
Theo Reuters, mặc dù phía Mỹ không hài lòng vì ông Duterte gọi ông Omaba là “con hoang”, song các quan chức Mỹ cả đương lẫn cựu đều làm nhẹ tác động của những lời này, và nói rằng họ không chờ đợi sẽ có tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ hai bên, trong thời điểm căng thẳng trên Biển Đông.
Bộ ngoại giao Mỹ cho biết, cuộc gặp đầu tiên đã định giữa ông Obama và ông Duterte bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN ở Lào ngày 6.9 đã bị hủy bởi giọng điệu của ông Duterte khiến phía Mỹ nghi ngờ về cơ hội có hội đàm hiệu quả giữa hai nhà lãnh đạo.
“Lời nói cũng quan trọng, và chúng tôi muốn thấy một không khí thật mật và cởi mở để hợp tác” – Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Toner phát biểu tại họp báo thường kỳ ở Washington hôm qua 6.9.
Bà Clinton, cựu ngoại trưởng Mỹ, kiến trúc sư của chính sách coi trọng Châu Á – Thái Bình Dương với lợi ích của Mỹ trong bối cảnh Trung Quốc nổi lên, bình luận ông Obama đã đúng khi hủy cuộc gặp song phương.
“Khi tổng thống Philippines lăng nhục tổng thống của chúng ta, việc nói: Xin lỗi, không có cuộc gặp nào cả, là thích hợp” – bà nói trên máy bay đi tranh cử. “Chúng ta có nhiều quan hệ với Philippines. Và tôi ghĩ việc có quan hệ là rất quan trọng, nhưng phải có một mức độ tôn trọng nhất định mà cả hai bên đều chờ đợi”.
Ông Duterte đã tỏ ra hối tiếc về bình luận của mình sau khi ông Obama hủy cuộc gặp song phương chính thức. Nhà Trắng cho biết, ông Obama có thể thảo luận với ông Duterte một cách không chính thức.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ash Carter, khi được hỏi về bình luận của ông Duterte, nói rằng quan hệ quốc phòng với Philippines rất “mạnh mẽ và lâu dài”. Ông cũng cho biết, bộ trưởng quốc phòng mới của Philippines Delfin Lorenzana là người “rất hiểu biết về tất cả những việc chúng ta cùng làm”.
Tháng 3.2016, Mỹ và Philippines đã nhất trí một thỏa thuận an ninh mới cho phép Mỹ có 5 cơ sở hạ tầng quân sự ở Philippines. Thỏa thuận giúp Mỹ có thể tăng cường có mặt quân sự ở đây thông qua sự luân phiên tàu và máy bay cho các hoạt động nhân đạo và an ninh hàng hải.