Ngay khi chuyến thăm Trung Quốc của ông Rodrigo Duterte vừa mới bắt đầu, nhiều người lại bắt đầu đặt câu hỏi: Có thật là ông Tổng thống Philippines ghét Mỹ và thực sự muốn “ngả vào vòng tay Bắc Kinh”?
Ông Duterte đang tìm cách xây dựng chính sách “Tất cả vì người Philippines”
Những tuyên bố mạnh mẽ
Không khó để nhận thấy 2 “điểm sáng” nổi bật nhất của tân Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte kể từ khi nhậm chức cho đến nay là: Chiến dịch truy sát những kẻ tội phạm ma túy và những phát ngôn gây sốc về Mỹ và Tổng thống Mỹ Barack Obama.
Điểm sáng về sự đảo chiều khi phát ngôn về Mỹ của ông Duterte đã gây bất ngờ cho khá nhiều người trong giới quan sát quốc tế bởi đến nay Philippines vẫn là đồng minh thân cận nhất của Washington ở khu vực.
Nhưng có vẻ như Manila không chỉ nói suông mà họ đã bắt đầu hành động để chứng minh sự đảo chiều của mình là có thật. Ngày 7/10, Philippines tuyên bố sẽ tạm ngừng các cuộc tuần tra và tập trận hải quân chung với Mỹ trên Biển Đông. Chưa hết, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana còn thông báo một tin khá động trời là quân đội nước này đã lê kế hoạch mua vũ khí của các những quốc gia khác như Trung Quốc hay Nga.
Theo ông Lorenzana, Philippines hiện nay hoàn toàn có thể chịu đựng được những tổn thất nếu mất nguồn viện trợ quân sự của Mỹ. Dường như để cho giới quan sát quốc tế “sốc luôn một thể”, Tổng thống Philippines đã lên tiếng yêu cầu Mỹ phải rút các lực lượng đặc nhiệm, kể cả 107 binh sĩ Mỹ đang điều hành các chuyến bay do thám không người lái từ hòn đảo Mindanao ở miền Nam Philippines ra khỏi nước này.
Nhưng tất cả vẫn chỉ là… viễn cảnh
Bất chấp những tuyên bố hùng hồn, chuyên phân tích thời sự quốc tế của mạng tin tình báo Stratfor cho rằng, ông Duterte không “chống Mỹ” hay “thân Trung Quốc” như bề ngoài. Ẩn sâu phía sau những phát ngôn hay hành động có vẻ gây sốc đó là việc ông Duterte đang tìm cách xây dựng lên một quan điểm khá mới mẻ và được người dân nước này ủng hộ mạnh mẽ là: Chính sách “Tất cả vì người Philippines”.
Để thực hiện chính sách này, Manila đã và đang nỗ lực đa dạng hóa các mối quan hệ ngoại giao và giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ.
Tuy nhiên, mọi chuyện không đơn giản như thế. Bất kỳ tiến trình nào nhằm thoát khỏi sự phụ thuộc vào Mỹ sẽ không thể diễn ra nhanh chóng hay dễ dàng. Chỉ riêng việc tìm kiếm các nguồn lực thay thế cho viện trợ quân sự của Mỹ cũng là một bài toán vô cùng nan giải bởi những “ứng cử viên sáng giá nhất” như Nhật Bản, Nga hoặc Trung Quốc đều không mấy hào hứng với việc trở thành người đỡ đầu cho Minila.
Trong khi đó, Ngoại trưởng Perfecto Yasay cũng khẳng định Philippines không có ý định trở thành đồng minh hay tham gia vào các liên minh quân sự của Trung Quốc hay Nga.
Việc giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ cũng khiến quân đội Philippines gặp rất nhiều khó khăn vì lâu nay họ vẫn bị phụ thuộc vào vũ khí Mỹ. “Đoạn tuyệt” với Mỹ đồng nghĩa với việc ông Duterte sẽ tạo ra những bất bình trong quân đội đúng vào lúc ông cần dựa vào lực lượng này để tiến hành chiến dịch chống buôn lậu ma túy và bình định những khu vực nổi loạn.
Thêm vào đó, việc vẫn đang là đồng minh thân cận của Washington cũng giúp cho Manila có được không ít lợi thế trong khi định hình lại mối quan hệ với Trung Quốc hay quá trình đàm phán nhằm tìm cách thuyết phục Bắc Kinh giảm bớt tốc độ bồi đắp ở bãi cạn Scarborough và triển khai những thỏa thuận đánh bắt cá chung. Đoạn tuyệt với Mỹ sẽ chẳng mang lại điều gì tốt đẹp hơn cho Manila chưa kể đến việc tình trạng “thân cô thế cô” của Philippines sẽ tạo điều kiện cho Trung Quốc có những hành động lấn tới và ngang ngược hơn trên Biển Đông.
Nhìn một cách tổng thể, có thể nói Manila đang bước đi những bước khá khôn ngoan khi cố gắng “tái cân bằng” quan hệ của họ với Mỹ với mục tiêu là tạo ra một sự “xa cách” vừa đủ để những nước khác cảm thấy thoải mái hơn khi tiếp cận Philippines nhưng cũng không làm đổ vỡ liên minh an ninh với Mỹ, đồng thời dùng đòn bẩy Mỹ để nhận được những nhân nhượng từ Trung Quốc.
Đáng chú ý, Manila liên tục nhấn mạnh tới quan hệ quân sự ngày càng chặt chẽ giữa Philippines và Nhật Bản, một đồng minh trung thành của Mỹ, điều này cho thấy rõ dù cho cá nhân ông Duterte có thái độ thù địch với Mỹ, song Manila vẫn là một phần trong cơ cấu liên minh do Mỹ dẫn đầu.