Trump đã động chạm vào lợi ích cốt lõi, chính sách “một Trung Quốc” nhạy cảm nhất đối với Bắc Kinh.
Tân Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình
Tổng thống đắc cử Donald Trump đã nói rằng, ông có thể xem xét lại nguyên tắc “một nước Trung Quốc”, đó là cơ sở nền tảng của quan hệ ngoại giao Washington – Bắc Kinh.
Theo chính sách ngoại giao trong nhiều thập niên qua, Hoa Kỳ cắt đứt quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan để công nhận Trung Quốc. Nhưng đầu tháng 12/2016, ông Trump đã khiến nhiều các nhà lãnh đạo trên thế giới “choáng” khi điện đàm với nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn.
Ngay sau đó, Trump lại tuyên bố, việc tôn trọng nguyên tắc “một nước Trung Quốc” có thể được sử dụng như một con bài nhằm để thỏa thuận với Bắc Kinh xung quanh một số vấn đề tranh cãi, như tiền tệ hay hoạt động bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông.
Khi cố gắng sử dụng con bài Đài Loan bàn về vấn đề địa chính trị thì Trump đã động chạm vào cái gọi là “lợi ích cốt lõi”, vấn đề nhạy cảm nhất đối với Trung Quốc trong thời điểm hiện nay. Nhiều nhà nghiên cứu Mỹ lo ngại, nếu Washington chính thức công nhận Đài Loan, Trung Quốc sẽ cắt quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ.
Từ 1979, cho dù chính thức cắt quan hệ ngoại giao với Đài Loan, Mỹ vẫn duy trì Viện Hoa Kỳ tại Đài Loan như một cơ quan ngoại giao và gia tăng bán vũ khí cho đảo này.
Thư ký báo chí Nhà Trắng đã phản đối ý kiến của, Việc ông Donald Trump coi sự hỗ trợ cho Đài Loan là một con bài mặc cả: “Đài Loan không phải nguồn của đòn bẩy. Đó là một đồng minh thân cận của Mỹ” đã bị báo chí Nhà Trắng phản đối
Bắc Kinh tức tối, Thời báo Hoàn Cầu đã chỉ trích Donald Trump là “đứa trẻ thiếu hiểu biết về chính sách đối ngoại”. Ngay lập tức, một số báo chí của Mỹ và Trung Quốc đã liệt kê ra những vấn đề Trung Quốc có thể phản công chính sách mới của chính quyền Donald Trump. Liệu điều này có khiến Donald Trump có nghĩ lại cách hành xử với Trung Quốc.
1. Lĩnh vực thương mại và đầu tư
Về các vấn đề kinh tế, Trung Quốc có nhiều đòn bẩy hơn. Nếu Trung Quốc cảm thấy ông Trump vẫn còn thúc đẩy vấn đề Đài Loan, họ sẽ hành động. Nếu ông Trump muốn giữ con bài Đài Loan, nó chỉ có hại cho Mỹ.
Các nhà nghiên cứu Trung Quốc thì cho rằng, Bắc Kinh có rất nhiều đòn bẩy trả đũa ông Donald Trump. Một mục tiêu nổi bật sẽ là tập đoàn Boeing mà ông Tập Cận Bình đã đến thăm nhà máy của hãng ở Seattle, tháng Chín năm ngoái, liệu những hợp đồng có trục trặc?
Trong năm 2016, theo gói hợp đồng tổng trị giá 11 tỉ USD, Boeing dự kiến sẽ hoàn thành việc giao máy bay cho Trung Quốc (chủ yếu là máy bay 737) nhằm cung cấp cho các hãng hàng không đang phát triển nhanh chóng ở Trung Quốc. Trung Quốc có ý tưởng dễ dàng chuyển hợp đồng này cho đối thủ của Boeing hãng Airbus ở châu Âu .
Các quan chức thương mại Mỹ thì lo ngai rằng, Trung Quốc có thể tăng cường phân biệt đối xử với các doanh nghiệp công nghệ Mỹ bằng cách dùng luật chống độc quyền. Chính phủ Trung Quốc đã phạt 975 triệu USD đối với hãng sản xuất chíp Qualcomm ở San Diego vào năm ngoái vì những gì họ gọi là vi phạm về cấp phép.
Vài năm trước từng có lo ngại, Trung Quốc có thể đột nhiên bán tháo ngoại hối dự trữ của mình trong kho bạc, đẩy lãi suất lên cao tại Hoa Kỳ. Nhưng lo ngại đã giảm xuống khi Trung Quốc giảm khối lượng ngoại hối nắm giữ một cách từ từ.
Các chuyên gia tin rằng, ngay cả khi Trung Quốc bán tháo ngoại tệ có thể nó vẫn không tác động nhiều, vì lãi suất đã ở mức thấp kỷ lục, trong khi nhu cầu toàn cầu với trái phiếu kho bạc vẫn còn mạnh mẽ.
Trung Quốc cũng có thể làm suy yếu đồng tiền của mình, cái ông Donald Trump lập luận là sẽ làm sản phẩm Trung Quốc rẻ hơn. Nhưng điều này cũng có thể dẫn đến tình trạng giới nhà giàu Trung Quốc đổ tiền ra nước ngoài, vì một khi đồng tiền yếu có nghĩa là Trung Quốc phải trả nhiều hơn cho hàng hóa nhập khẩu.
Cuối cùng, Trung Quốc có thể điều khiển các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân của mình làm chậm các khoản đầu tư của họ tại Mỹ. Trong năm 2015, số tiền đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào Hoa Kỳ nhiều hơn tiền Mỹ đầu tư vào Trung Quốc.
2. Sử dụng Bắc Triều Tiên làm con bài
Trong tâm tưởng của ông Donald Trump, Trung Quốc chẳng giúp được gì cho Mỹ trong vấn đề CHDCND Triều Tiên. Trên thực tế Trung Quốc đã phối hợp với một ý tưởng mới của Mỹ để kiềm chế chương trình hạt nhân của CHDCND Triều Tiên.
Cụ thể là Bắc Kinh bảo vệ các biện pháp trừng phạt kinh tế của Liên Hợp Quốc, đồng ý kiểm soát nguồn thu ngoại tệ của Triều Tiên từ than đá, sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Bình Nhưỡng, thị trường chủ yếu là Trung Quốc.
Bắc Kinh có thể chuyển đổi Bình Nhưỡng từ đồng minh bất đắc dĩ sang láng giềng thân thiện. Bắc Kinh đã nổi giận với Washington vì triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD tại Hàn Quốc.
Trong số các công cụ Trung Quốc có thể sử dụng để chống lại Mỹ sẽ bao gồm cải thiện thương mại, viện trợ và đầu tư sang CHDCND Triều Tiên, theo nhà phân tích John Delury tại Seoul, Hàn Quốc.
Là đồng minh lâu đời, Trung Quốc có thể tập trận chung với Bình Nhưỡng. Bắc Kinh có thể cung cấp viện trợ kinh tế đáng kể cho Triều Tiên theo phong cách Kế hoạch Marshall mà Mỹ giúp châu Âu phục hồi sau chiến tranh.
3. Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu
Tổng thống Obama đã giành nhiều vốn liếng chính trị của mình với Trung Quốc để đảm bảo Bắc Kinh đồng ý tham gia Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, cam kết cắt giảm thải khí nhà kính.
Những người chỉ trích Obama đã lập luận rằng, ông thất bại trong việc buộc Trung Quốc mở cửa thị trường, khoanh tay đứng nhìn Trung Quốc bồi lấp đảo nhân tạo bất hợp pháp ở Biển Đông, im lặng với các vấn đề nhân quyền.
Ông Tập Cận Bình thuận lợi hơn khi đồng ý giảm khí thải nhà kính, vì ô nhiễm môi trường đã trở nên nghiêm trọng tại Trung Quốc. Hiệp định kêu gọi Trung Quốc giảm khí thải carbon vào năm 2030, nhưng không có bất kỳ mục tiêu cụ thể nào ông Obama cam kết cho Hoa Kỳ.
Nếu ông Tập Cận Bình quyết định bỏ qua hiệp định này, ông Donald Trump có thể sẽ không quan tâm.
Trump từng nói rằng, hiệp định chống biến đổi khí hậu là một “trò lừa bịp” của Trung Quốc làm tổn thương thương mại của Mỹ, sau đó ông “chữa” lại rằng, mình chỉ nói đùa.
4. Trung Quốc nghĩ cách trừng phạt Đài Loan
Bắc Kinh có thể bắt đầu bằng cách tăng cường nỗ lực thuyết phục 22 quốc gia, vùng lãnh thổ nhỏ trên thế giới đang còn duy trì quan hệ với Đài Loan, bao gồm Tòa thánh Vatican, cắt đứt quan hệ với đảo này và thay vào đó là Trung Quốc.
Sau đó Trung Quốc có thể nhắm mục tiêu vào kinh tế Đài Loan bằng cách hạn chế các khoản đầu tư, hạn chế số lượng khách du lịch sang Đài Loan.Thậm chí Trung Quốc không ít lần cảnh báo khả năng “thống nhất bằng vũ lực”.
Bắc Kinh lo ngại, động thái của ông Donald Trump có thể khuyến khích Đài Loan độc lập, hoặc các nước khác học theo Mỹ, công nhận Đài Loan. Trung Quốc còn tuyên bố: nếu bà Thái Anh Văn tuyên bố Đài Loan độc lập và phần còn lại của thế giới công nhận, Trung Quốc sẽ hành động quân sự.
5. Bắc Kinh tính sẽ dùng tới con bài Iran
Trung Quốc là một bên ký kết thỏa thuận hạt nhân đạt được với Iran vào năm ngoái. Đồng thời Trung Quốc có thể tham gia sâu vào nền kinh tế Iran mà không gặp phải rào cản nào.
Thông qua Iran, Bắc Kinh sẽ tìm cách tăng ảnh hưởng của mình tại Trung Đông để làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực.Nhưng nếu thỏa thuận hạt nhân với Iran bị hủy bỏ và đàm phán lại như kêu gọi của ông Trump, Trung Quốc sẽ tiếp tục quan hệ với Iran để cô lập Hoa Kỳ. Khoảng 1/3 lượng dầu xuất khẩu của Iran là đến Trung Quốc, và Trung Quốc cũng là nước nhập khẩu hàng đầu các hàng hóa khác của Iran.
Trung Quốc có thể tăng gấp đôi hoạt động kinh doanh và đầu tư sang Iran so với hiện nay nếu Trump bắt đầu trên mặt trận Đài Loan. Trong cuộc đấu trí lần này giữa Donald Trump và Trung Nam Hải sẽ có nhiều bất ngờ. Việc Trump có thực hiện các tuyên bố mới nhất của ông về Đài Loan hay không, còn phải chờ khi ông chính thức cầm chìa khóa Nhà Trắng.
Nhưng rõ ràng những nước cờ ban đầu của Trump đã khiến những đối thủ sừng sỏ nhất của ông cũng cảm thấy bất ngờ và bị động.
Chưa cần phải có những căng thẳng chính trị như vấn đề Đài Loan, con bài kinh tế luôn luôn được Trung Quốc sử dụng để đạt mục đích chính trị trong quan hệ quốc tế. Mỹ có lẽ là quốc gia duy nhất đủ tiềm lực và thế lực để hóa giải nước cờ này của Bắc Kinh, đủ khả năng ngăn Trung Quốc biến Biển Đông thành ao nhà.
Ông Barak Obama đưa ra chiến lược “xoay trục” chỉ tạo cớ cho Trung Quốc leo thang mà không làm gì đáng kể, hy vọng ngài Donald Trump làm chủ Nhà Trắng, cục diện sẽ khác.